فتق نافی در نوزادان، عامل چیست؟

اگر برای عیادت از مادری که تازه زایمان کرده به بیمارستان رفتید و نوزادش را با یک ناف قُلُمبه و برجسته دیدید، تعجب نکنید چون این برجستکی در بسیاری از نوزادان دیگر هم وجود دارد و به آن فقت نافی می‌گویند. این بیماری مشکل‌ساز نیست اما پدر و مادر‌ها باید حواس‌شان به نوزاد باشد تا فتق نافی او تبدیل به فتق گیر کرده نشود. به همین بهانه ما از دکتر وحیده صباغی، پزشک عمومی، درباره این بیماری پرسیدیم.

دکتر صباغی، درباره فتق نافی می‌گوید: «اگر دقت کرده باشید بعضی از بچه‌ها ناحیه نافشان برجسته و به اصطلاح قُلُمبه شده که به این حالت فتق نافی می‌گویند. فتق نافی معمولا در سال‌های اول بعد از تولد خود به خود برطرف می‌شود و خوشبختانه خطر گیر افتادن روده‌ها در آن نسبت به فتق کشاله ران خیلی کمتر است. برای مثال بعضی از مادران به ما مراجعه می‌کنند و می‌گویند ناف بچه‌ام بعضی اوقات باد می‌کند یا همیشه برجسته است و مثل بقیه بچه‌ها فرورفته نیست. این برجستگی به دلیل فتق‌هایی هست که این بچه‌ها دارند که معمولا تا ۴ الی ۵ سالگی عقب کشیده می‌شود.»

دکتر صباغی با اشاره به علت بروز این بیماری می‌گوید:« هنگام تشکیل جنین و در هنگام تشکیل شدن عضلات شکم او، آن ناحیه ضعف دارد و خوب تشکیل نمی‌شود و ضعیف‌تر است. این بیماری ارثی نیست و به جنینی که در حال شکل‌گیری است و عضلاتش دارد ساخته می‌شود بستگی دارد.»

این متخصص کودکان و نوزادان درباره علائم فتق نافی توضیح می‌دهد: «از علائم فتق نافی این است که دقیقا ناحیه ناف کودک برجسته می‌شود و بیرون می‌زند، بعضی مواقع ناف ورم می‌کند و گاهی هم ناف حالت طبیعی دارد و فرورفته است اما علائم فتق دارد. فتق نافی به جز برجستگی در ناحیه ناف کودک، نشانه‌خاص دیگری ندارد و تنها در وضعیت فتق گیر کرده، بچه دچار بی‌حالی و بی‌قراری خیلی شدید می‌شود. اگر بچه‌ای که فتق نافی دارد، دچار نفخ هم باشد، تنها دل‌درد و بی‌قراری کوتاه مدت دارد و بدحال نیست. این حالت دل‌درد هم با دراز کشیدن برطرف می‌شود و برجستگی به داخل می‌رود.»

فتق گیر کرده باعث می‌شود بچه بی‌حال شود و در ناحیه ناف، روده از حلقه فتق بیرون زده و به داخل برنگشته است. به همین دلیل انگار حلقه فتق به دور روده گره زده شده است. همین اتفاق ممکن است باعث پوسیدگی روده شود چون دیگر خون به آن قسمت نمی‌رسد. به همین دلیل دکتر صباغی می‌گوید: «فتق گیر کرده باید در همان روز اول و در همان ۲۴ ساعت اول بیرون‌زدگی، جراحی شود. در صورتی که کودک فتق گیر کرده نداشته باشد، ممکن است به او فرصت دهند تا فتقش خود به خود بهبود پیدا کند. اما اگر حجم فتق در نوزاد زیاد باشد و مشکل داشه باشد، در همان زمان جراحی‌اش می‌کنند.»

فتق نافی برای پزشکان عارضه شدیدی نیست چون احتمال اینکه روده از حفره فتق بیرون بزند خیلی کم است. اما معمولا پزشکان علائم را به مادر می‌گویند تا او بر واکنش‌های فرزندش نظارت داشته باشد و در صورت گیر کردن فتق،‌بتواند فورا به پزشک مراجعه کند. البته پزشکان معمولا برای بهبود این فتق‌ صبر می‌کنند چون خیلی از نوزادان مبتلا به فتق نافی که نافشان برجسته است، در سن ۴ تا ۵ سالگی حلقه فتقشان بسته می‌شود و نافشان به داخل بر‌می‌گردد.

فتق ‌هایی که اطراف ناف هستند بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود. دکتر صباغی در همین رابطه می‌گوید: «برای مثال افراد مُسنی که چاق هم هستند و فتق دارند، انگار از وسط شکمشان یک برجستگی بیرون می‌زند و در پی آن، عضلات شکم که در خط وسط شکم به هم وصل می‌شوند، شل شده و باعث می‌شود روده‌ها از ناحیه فتق بیرون بزنند. فتق‌های ناف و اطراف نافی در بزرگسالان خیلی مشکل‌ساز هستند. این حلقه‌ها در بچه‌ها کوچک هستند و اکثرا مدت‌ها بعد بسته می‌شوند. اگر این حلقه بسته نشود و پزشکان مشاهده کنند که آن همزمان با بالا رفتن سن بچه بزرگتر می‌شود، آن را جراحی می‌کنند تا مبادا جریان گیر کردن فتق اتفاق نیفتد.»

فتق نافی عامل یبوست نیست اما کسانی که به این عارضه مبتلا هستند و روده‌های پُر گاز و نفاخ دارند بیشتر اذیت می‌شوند. نوزادانی هم که فتخ نافی دارند دوران کولیک شیرخواری برایشان خیلی سخت می‌‌گذرد و دلپیچه‌های شدید‌تری دارند اما منجر به یبوست نمی‌شود. در بچه‌ها این امکان وجود دارد که عضلات جداره‌ی شکمشان در ناحیه ران ضعیف باشد اما ژن خاصی برای انتقال این بیماری وجود ندارد.

دکتر صباغی با اشاره به درمان فتق نافی، می‌گوید: «جراحی فتق نافی اصلا خطرناک نیست و بسیار ساده است. درمان دارویی ندارد. اما به پدر و مادر‌هایی که می‌دانند فرزندشان فتق دارد، تنها قطره مخصوصی برای تسکین دل‌درد نوزاد به آنها داده می‌شود. این قطره هم تنها باعث کم شدن درد می‌شود و درمان دارویی این بیماری نیست.»