داغ شدن بدن در بارداری، آسیب به جنین

شاید یکی از مواردی که در بارداری برایتان آزاردهنده است، گرگرفتگی و احساس گرما باشد و ندانید چرا این اتفاق رخ می دهد.

زنان باردار به دلیل تغییر سطح هورمون های بدنشان معمولا به شدت احساس گر گرفتگی و گرما می کنند. یکی از اصلی ترین مشکلات زنان باردار در تابستان ٬ تعرق زیاد و ازدست دادن آب و املاح بدن شان است. این مشکل وقتی تشدید می شود که زنان باردار در تابستان مجبور به سفر شوند و در معرض گرمازدگی قرار بگیرند.

اگر زنان باردار گرمازده شوند ٬ فرزندشان نیز از این مشکل بی نصیب نمی ماند و او نیز دچار مشکلاتی می شود. متخصصان معتقدند اگر زنان باردار در معرض گرما و نور آفتاب قرار بگیرند به سرعت حالش بد می شود و شرایط خوبی نخواهند داشت.

تغییرات هورمونی، کم آبی بدن، افزایش درجه حرارت بدن و افزایش وزن، از دلایل گرگرفتگی هستند. گرگرفتگی در بارداری کوتاه مدت است اما اگر گرگرفتگی به دفعات و برای طولانی مدت ادامه پیدا می‌کند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

این مشکل به ویژه در 12 هفته اول بارداری که 3 ماه اول را شامل می شود بسیار مهم تر به نظر می رسد. زیرا در این دوره اندام های جنین و سیستم مغزی و عصبی او تشکیل می شود و گرما می تواند اثرات مخربی روی رشد او داشته باشد. از جمله عوارض خطرناک گرمای زیاد بر جنین ٬ اختلال در سیستم جنسی او و عقیم شدنش در آینده خواهد بود.

بنابراین خانم های بارداری که در 3 ماهه اول بارداری هستند بهتر است قید سفر در تابستان را بزنند. زایمان زودرس ٬ تولد نوزاد نارس و کم وزن و اختلالات ذهنی نیز از دیگر عوارض گرما وگرما زدگی روی مادرانی است که در 3 ماهه پایانی بارداری به سر می برند. اگر کودکی در شکم مادر گرما زده شود ٬ احتمال به دنیا آمدن او با ضایعه مغزی و معلولیت ذهنی افزایش می یابد.همچنین مادران باردار در 3 ماهه نخست بارداری معمولا از مشکلی به نام تهوع رنج می برند. گرما این حالت را تشدید می کند و سبب می شود حجم زیادی از آب و مواد مغذی را از دست بدهند.

یکی دیگر از عوارض گرمازدگی برای مادران باردار ٬ ایجاد مسمومیت شیمیایی برای آن ها است. وقتی تعرق افزایش پیدا می کند و حجم زیادی آب و املاح از بدن زن باردار خارج می شود ٬ او نیاز به نوشیدن آب احساس می کند. اگر نوشیدن آب بدون املاح افزایش پیدا کند ٬ حالتی ایجاد می شود که به آن مسمومیت شیمیایی می گویند.

در این شرایط املاح موجود در خون به شدت رقیق می شوند و علائمی مانند خستگی مفاصل ٬ اسپاسم عضلانی و کاهش سطح هوشیاری مادر بروز می کند.بنابراین بهتر است مادران باردار اگر مجبور به سفر به مناطق گرم و مرطوبی می شوند که احتمال بروز گرمازدگی در آنها بیشتر است ٬ از نوشیدن مایعاتی مانند آب پرتقال ٬ شیر و دیگر آب میوه های طبیعی غافل نشوند. زیرا این نوشیدنی ها همراه با خود املاح را وارد بدن مادر کرده و از ایجاد مسمومیت شیمیایی جلوگیری می کنند. شربت خاکشیر و هندوانه نیز خوردنی های مفیدی برای این خانم ها به شمار می رود.

اگر مادران باردار مجبور به سفر تابستانی شدند ٬ باید توجه کنند که به هیچ عنوان در ساعات اوج گرما در محیط باز بیرون و دمای زیاد قرار نگیرند. زمان سفر باید به گونه ای انتخاب شود که با ساعات اوج گرما تداخل پیدا نکند. مادر باید هر 45 دقیقه یکبار استراحت کند و عضلاتش را حرکت بدهد. همچنین مادران باردار بیش از دیگران در معرض آفتاب سوختگی قرار می گیرند. بنابراین باید از کرم های ضد آفتاب استاندارد و تایید شده طبق نظر پزشک خود استفاده کنند.

پوشیدن لباس های روشن ٬ الیاف طبیعی و راحت نیز برای این مادران توصیه می شود. نوشیدن آب باید به صورت مداوم و منظم انجام شود.خانم های باردار به علت فشاری که جنین به مثانه می آورد ٬ زودتر از دیگران نیاز به دستشویی رفتن پیدا می کنند. اما این موضوع نباید سبب متوقف شدن نوشیدن منظم آب برای این گروه شود. زیرا به شدت آنها را در معرض گرمازدگی قرار می دهد.

از جمله علائم گرمازدگى مى توان به تشنگى مفرط، کاهش اشتها ، سردرد ، سرگیجه و حالاتى شبیه آنفلوآنزا به همراه تهوع و استفراغ اشاره کرد که البته در نوع حاد آن غش، افزایش ضربان قلب، عدم تمرکز و شوک نیز به موارد فوق اضافه مى شوند، ولى آنچه همواره توصیه مى شود پیشگیرى است:

- از حضور طولانى مدت در گرما بپرهیزید، به خصوص افرادى که از آستانه تحمل کمترى نسبت به گرما برخوردار بوده و یا پیش از این، به گرمازدگى مبتلا گشته اند.
- آب بنوشید. هنگامى که مجبور هستید ساعاتى را بیرون از خانه سپرى کنید، شیشه آبى به همراه برده و مرتب آب بنوشید.

- میوه و سبزى مصرف کنید. اغلب میوه ها و سبزى ها حاوى کمى نمک و آب فراوان هستند که براى جلوگیرى از گرمازدگى مناسب است. البته قبل از مصرف، باید آنها را به خوبی با آب و مواد ضد عفونی کننده بشویید.

- قهوه و نسکافه مصرف نکنید، زیرا کافئین موجود در این نوشیدنی ها، کاهش مایعات بدن را سرعت بخشیده و میزان تعریق را بالا مى برد.

- از آب خنک استفاده کنید. شستن سر و گردن با آب خنک به کاهش دماى بدن کمک مى کند. البته لازم به ذکر است که آب خیلى سرد سبب انقباض رگ هاى خونى زیر پوست شده و در شرایطى که خون به سمت سطوح داخلى تر بدن حرکت مى کند، همزمان دماى منطقه را بالا مى برد. لذا آب سرد توصیه نمى شود.

- همیشه بادبزنى به همراه خود داشته باشید. باد زدن به وسیله بادبزن و یا حتى تکه ای مقوا و …، سبب بخار شدن عرق روى پوست و در نتیجه خنک شدن سطح آن شده و از افزایش دماى بدن جلوگیرى مى کند.

- از کلاه یا سایبان استفاده کنید. هر چه از تماس مستقیم پوست با اشعه خورشید کم کنید، تاثیر گرما کمتر خواهد بود. با توجه به آنکه رگ هاى خونى در منطقه ی سر و گردن به سطح پوست بسیار نزدیک هستند، دریافت و یا از دست دادن گرما نیز در آنها با سرعت بیشترى انجام مى گیرد.

در نتیجه کلاه و یا هر پوشش دیگرى مانند آن بر روى سر مى تواند مانعى براى دریافت سریع گرما باشد. در برخى از کشورهاى با آفتاب سوزان، استفاده از چتر براى جلوگیرى از تاثیر گرماى خورشید بر بدن بسیار رایج است، ولى در کشور ما متاسفانه کارى عجیب به نظر مى آید.

- در انتخاب پارچه لباس هاى خود به لحاظ رنگ و جنس دقت کنید. در پارچه هایى که ترکیبى از مواد پلى استر و کتان هستند، تبادل هوا راحت تر از پارچه هاى 100 درصد کتان صورت مى گیرد، در نتیجه براى تابستان مناسب ترند.

انتخاب لباس هایى با رنگ هاى روشن هم همواره براى انعکاس گرما توصیه مى شوند. حالا اگر با توجه به سهل انگارى در انجام توصیه هاى ارائه شده، مشکل گرمازدگى به وجود آمد، باید دنبال به کارگیرى اقدامات اولیه و راهکارهایى جهت بهبودى و یا کاهش علائم تا مراجعه بیمار به پزشک باشیم.از آنجا که علائم هر دو نوع گرمازدگى به هم شبیه است، تشخیص آنها از یکدیگر نیاز به گذشت اندکى زمان دارد.

به این معنا که اگر پیامدهاى ناشى از گرمازدگى پس از خروج فرد از منطقه گرما و مراقبت هاى اولیه و گذشت نیم ساعت اثربخش نبود، فرد باید به پزشک مراجعه کند. البته در مورد علائمى مانند ضعف و غش، این مدت زمان 2 تا 5 دقیقه است، زیرا گرمازدگى حاد ممکن است سبب به کما رفتن بیمار شود.

در این مدت زمان شما مى توانید به توصیه هاى زیر عمل کنید
- به جاى اینکه فرد را در آب سرد فرو برید، بر روى او آب سرد بپاشید. به این ترتیب آب سریع تر از روى پوست تبخیر شده و فرد زودتر خنک مى شود، یا اینکه حوله اى را در آب سرد فرو برده و بر روى بدن بیمار قرار دهید.
- فرد را به مکانى که در آنجا کولر و یا هر خنک کننده دیگرى وجود دارد، منتقل کنید.
- مادامى که فرد در هوشیارى به سر مى برد، او را مجبور به خوردن آب کنید.

علت تعرق زیاد در بارداری چیست؟
از هموروئید گرفته تا خونریزی لثه ها و آکنه که ناشی از نوسانات هورمونی هستند، آیا روزها چیزی برای سرزنش نکردن در این روزها باقی می ماند؟

تغییرات هورموونی که بعد از برخورد اسپرم و تخمک اتفاق می افتند، هیپوتالاموس (مرکزی در مغز که به تنظیم درجه حرارت کمک می کند) را سردرگم می کنند و او را وادار می کنند که حتی در درجه حرارت ۷۰ درجه فارنهایت هم احساس گرما کند. این مسئله محرک واکنش تعرق در بدن می شود که برای خنک کردن شما در صورت گرم شدن واقعی هوا طراحی شده است.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
گرگرفتگی در بارداری احساس گرمای شدید و ناگهانی در اندام‌هاست و حالتی طبیعی در این دوران است. استراحت کافی و خنک نگه داشتن بدن به رفع آن کمک می‌کند.
حدود ۳۵ ٪ از زنان گرگرفتگی در بارداری را تجربه می‌کنند و ۲۹ ٪ از آنان نیز پس از زایمان دچار این حالت می‌شوند.
اگرچه گرگرفتگی یکی از علائم یائسگی است، اما بیش از یک سوم زنان آن را در دوران بارداری و پس از زایمان تجربه می‌کنند. حالتی که برای بسیاری از آنان آزار دهنده و ناخوشایند است.
اما گرگرفتگی چیست و چه عواملی باعث ایجاد آن می‌شود؟ آیا راهی برای پیشگیری از گرگرفتگی در بارداری وجود دارد؟

چه حالتی را گرگرفتگی می‌گویند؟
گرگرفتگی حالتی است که در آن گرما از سر و گردن شروع شده و به سمت قفسه سینه پخش می‌شود.
این شرایط از ۳۰ ثانیه تا پنج دقیقه طول می‌کشد. در برخی موارد نیز گرما از قسمت‌های پایینی بدن آغاز می‌شود. بدن در این شرایط با تعرق زیاد سعی در خنک کردن خود می‌کند.
احساس گرگرفتگی، شدت و میزان تکرار آن در هر فردی متفاوت است. اما به خاطر داشته باشید که گرگرفتگی و تب یکسان نیستند. در تب دمای بدن بالا می‌رود و بالا می‌ماند، اما در گرگرفتگی شرایط اینگونه نیست.

آیا گرگرفتگی در بارداری طبیعی است؟
بله، گرگرفتگی در بارداری کاملا طبیعی است. در سه ماهه اول و دوم بارداری این حالت بیشتر شب‌ها اتفاق می‌افتد. گرگرفتگی گاهی تا پس از زایمان و در دوران شیردهی نیز ادامه می‌یابد.
تغییرات هورمونی در بدن موجب می‌شود که جریان خون زیر سطح پوست شدت یابد و احساس گرگرفتگی ایجاد شود. افزایش ناگهانی جریان خون موجب بالا رفتن دمای پوست، به ویژه در ناحیه قفسه سینه، گردن و سر شده و پوست آن نواحی را قرمز و برافروخته می‌کند.

چه عواملی باعث گرگرفتگی در بارداری می‌شود؟
دلایل دقیق گرگرفتگی در بارداری مشخص نیست. اما پژوهشگران برخی عوامل را به گرگرفتگی مرتبط می‌دانند:

۱. تغییرات هورمونی
نوسانات هورمونی (به ویژه هورمون استروژن) یکی از ویژگی‌های دوران بارداری است.
این نوسانات مغز را تحریک می‌کند تا اپی نفرین و نوراپی نفرین بیشتری در جریان خون آزاد کند، که منجر به افزایش شدت جریان خون زیر پوست می‌شود. نتیجه این امر افزایش احساس گرما در بدن است.

۲. کم آبی بدن (دی هیدراته شدن)
سطح مایعات موجود در بدن، موجب تنظیم دمای آن می‌شود. کاهش مصرف آب و مایعات موجب افزایش دما و احساس گرما می‌شود.

۳. افزایش درجه حرارت بدن
از آنجایی که در دوران بارداری شدت متابولیسم افزایش می‌یابد، منجر به افزایش دمای بدن و در نتیجه احساس گرگرفتگی می‌شود.
همچنین بدن در دوران بارداری برای حفظ سلامت و رساندن مواد مغذی به جنین فعالیت بیشتری انجام می‌دهد که خود منجر به افزایش دمای بدن می‌شود.

۴. اضافه وزن
اضافه وزن دوران بارداری عامل دیگری است که موجب گرم شدن و احساس گرگرفتگی می‌شود. برخی از عوامل دیگری که احتمال گرگرفتگی در بارداری را افزایش می‌دهند عبارتند از:
وعده‌های غذایی نامتعادل
ساعات خواب نامنظم
اضطراب، استرس و عصبانیت
BMI (شاخص توده بدنی) بالاتر از ۲۵ پیش از بارداری
سطح پایین قند خون

علائم گرگرفتگی چیست؟
گرگرفتگی در بارداری با نشانه‌های زیر همراه است. در صورت مشاهده این علائم، مساله را در اسرع وقت با پزشک خود در میان بگذارید:
گرما به سرعت در بدن و صورتتان پخش می‌شود
در طول روز چندین بار احساس گرگرفتگی می‌کنید
احساسی مانند آفتاب گرفتن زیر نور مستقیم خورشید دارید یا به یکباره حس می‌کنید در نزدیکی کوره‌ای سوزان قرار گرفته اید
به یکباره و بدون هیچ نشانه‌ای دچار گرگرفتگی می‌شوید
ضربان قلبتان به شدت افزایش پیدا می‌کند
صورتتان قرمز می‌شود
به شدت عرق می‌کنید

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
دوره گرگرفتگی در بارداری معمولا کوتاه مدت، اما ناخوشایند است. برای رفع این حالت می‌توانید در یک رختخواب خنک استراحت کنید و آب و مایعات بنوشید.
اگر گرگرفتگی به دفعات و برای طولانی مدت ادامه پیدا می‌کند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت اصلی آن را دریابد و به درمان آن کمک کند.

به یاد داشته باشید!
استفاده از دارو‌های بدون نسخه ممکن است مؤثر باشند، اما در دوران بارداری بایستی تنها با تجویز پزشک دارو مصرف کنید.
دارو‌های گیاهی زیادی در تبلیغات اینترنتی و ماهواره‌ای به عنوان درمان معجزه آسای گرگرفتگی معرفی می‌شوند، اما پیش از توصیه پزشک از هیچ یک از آن‌ها استفاده نکنید تا سلامت خود و جنین‌تان به خطر نیفتد.

پاسخ به پرسش‌های متداول
۱. آیا گرگرفتگی یکی از نشانه‌های اولیه بارداری است؟ (پیش از به تاخیر افتادن پریود)
گرگرفتگی یکی از اولین علائم بارداری است که پس از لقاح احساس می‌شود. برخی از زنان در زمان لانه گزینی، گرگرفتگی و انقباضات شکمی را تجربه می‌کنند. این حالات حدود هشت تا ده روز پس از تخمک گذاری مشاهده می‌شود.
گرگرفتگی همراه با خستگی شدید، حالت تهوع صبحگاهی ، درد و سوزش پستان‌ها، افزایش حس بویایی، بی خوابی، سرگیجه، کمردرد و بی میلی نسبت به برخی از بو‌ها نیز از نشانه‌های بارداری است.
اما اگر به‌جز گرگرفتگی علائم دیگری ندارید، می‌تواند نشانه مساله دیگری باشد.
۲. آیا گرگرفتگی در بارداری نشان دهنده جنسیت جنین است؟
گرگرفتگی در بارداری جنسیت جنین را نشان نمی‌دهد. یک باور خرافی در ایام قدیم رواج داشته که گرگرفتگی و تعرق زیاد در بارداری نشانه دختر بودن جنین است. اما از نظر علمی این باور قدیمی رد شده است.
۳. آیا گرگرفتگی در بارداری بر سلامت جنین تاثیر می‌گذارد؟
گرگرفتگی هیچ تاثیری روی جنین نمی‌گذارد و تنها یکی از نشانه‌های بارداری است. مانند تهوع صبحگاهی، گرگرفتگی نیز تنها برای مادر ناخوشایند است، اما به هیچ وجه به جنین آسیب نمی‌رساند.
۴. آیا گرگرفتگی در بارداری موجب سردرد می‌شود؟
افزایش ناگهانی هورمون‌ها و شدت یافتن گردش خون در دوران بارداری باعث سردرد می‌شود. علائم دیگر مانند گرگرفتگی، خستگی، حالت تهوع، استرس و احساس ضعف و گرسنگی نیز موجب تشدید سردرد می‌شود.
۵. گرگرفتگی تا چه مدتی پس از بارداری ادامه می‌یابد؟
گرگرفتگی بلافاصله پس از زایمان از بین نمی‌رود و معمولا چند ماه طول می‌کشد تا سطح هورمون‌ها به میزان پیش از بارداری بازگردد. در مادرانی که به نوزادان خود شیر می‌دهند، این زمان کمی طولانی‌تر است.