عفونت ادراری در کودکان، دلیل و درمان

معمولاً علت اصلی عفونت ادراری عامل باکتریایی موجود در دستگاه گوارش می‌ باشد که در بچه‌ها وجود دارد که به ‌طور بالا رونده ای عموماً مثانه را درگیر می‌ کند.

عفونت ادراری در اثر وارد شدن میکروب به مجاری ادرار ایجاد می ‌شود. عفونت اگر فقط مثانه را درگیر کند" سیستیت" نامیده می ‌شود. هم چنین ممکن است دستگاه ادراری فوقانی یعنی کلیه را نیز درگیر کند که در این صورت "پیلونفریت "گفته می ‌شود.

این دو مورد از نظر علایم بالینی و درمانی خیلی با هم فرق می ‌کنند. معمولاً علت اصلی عفونت ادراری عامل باکتریایی موجود در دستگاه گوارش می‌ باشد که در بچه‌ها وجود دارد که به ‌طور بالا رونده ای عموماً مثانه را درگیر می‌ کند. ممکن است عواملی وجود داشته باشد که کلیه را هم بعد از درگیری مثانه، درگیر کنند.

◉ علل ایجاد کننده ی عفونت ادراری چیست و عوامل زمینه ‌ساز این بیماری کدام است؟

مهم ‌ترین علت می ‌تواند ریفلاکس یا برگشت ادار از مثانه به کلیه‌ها باشد که معمولاً در ۳۰ تا ۵۰ درصد دختر بچه‌ها دیده می ‌شود که می‌ تواند هم عامل ایجاد کننده ی عفونت ادراری باشد و هم باعث افزایش عوارض عفونت ادراری خصوصا در بچه‌ها ‌گردد. بنابراین در صورت وجود ریفلاکس، پی گیری ضروری است.

علت بعدی این است که بچه از نظر کنترل مثانه مشکل داشته باشد، مانند موارد زیر:

اگر بچه‌ای ادرارش را نگه دارد و دیربه دیر به دستشویی برود؛ بچه‌هایی که تند تند به دستشویی می‌روند و نمی ‌توانند ادرارشان را نگه دارند؛ بچه‌هایی که در طول روز ممکن است یک قطره نم بزنند و لباس خود را خیس بکنند؛ یا بچه‌هایی که دچار یبوست هستند همگی می ‌توانند عوامل زمینه ‌ساز عفونت ادراری باشند.

از علل دیگری که کم تر شایع است، وجود مشکلات نخاعی یا انسداد مجاری ادراری در بچه‌هاست.

◉ عفونت‌ ادراری بیش‌تر در چه سنی دیده می ‌شود و آیا جنبه ی ژنتیکی دارد؟

این بیماری بیشتر در دخترها و معمولاً در سنین ۷ تا ۱۱ سالگی دیده می ‌شود. در پسرها در یک سال اول زندگی ممکن است بیش‌تر دیده شود. مهم ‌ترین عامل عفونت ‌اداری ریفلاکس (برگشت ادرار از مثانه به کلیه) می ‌باشد. این علت می ‌تواند جنبه‌های ژنتیکی داشته باشد، یعنی عامل زمینه ‌ساز می‌ تواند ارثی باشد، مثلاً اگر پدر و مادر دچار برگشت ادرار از مثانه به کلیه‌ها باشند، تقریباً ۳۰ تا ۵۰ درصد بچه‌هایشان نیز این مشکل را دارا می ‌باشند و اگر یکی از بچه‌ها در خانواده برگشت ادرار داشته باشد، حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد بچه‌های دیگر نیز ممکن است این مشکل را داشته باشند.

◉ علایم عفونت ادراری کدام است؟

علایم عفونت ادراری بستگی به این دارد که درگیری سیستم ادراری محدود به مثانه است یا کلیه‌ها را هم درگیر کرده است. اگر درگیری فقط مثانه باشد، معمولاً علایم به صورت تکرار ادرار، سوزش ادرار، بی‌اختیاری ادرار، زور زدن هنگام ادرار، بوی بد ادرار و در مواردی وجود تب (معمولاً خفیف و کم‌ تر از یک درجه) می ‌باشد. تشخیص درگیری مثانه آسان است، زیرا علایم بالینی واضحی دارد.

توصیه می ‌شود که اگر تب بیش تر از ۲ یا ۳ روز طول بکشد، حتماً آزمایش کشت ادرار برای کودک انجام شود.

مشکل تشخیص در مورد بچه‌هایی می ‌باشد که درگیری کلیه‌ها را داشته باشند. متأسفانه عفونت فوقانی دستگاه ادراری که با درگیری کلیه‌ها همراه است، می‌ تواند آسیب‌ رسان و با عوارض بعدی همراه باشد.

در علایم بالینی غیر از تب، گاهی هیچ علامت دیگری وجود ندارد. البته در مواردی درد پهلو، بی ‌حالی، تهوع و استفراغ هم هست، ولی گاهی اوقات فقط تب است و علایم دیگری وجود ندارد.

اگر بچه‌ای غیر از تب هیچ علامت دیگری نداشت، هم والدین و هم پزشک مربوطه باید به فکر عفونت ادراری باشند. بچه‌هایی که تب بالا دارند و هیچ علامت دیگری ندارند، حدود ۱۰درصد مبتلا به "پیلونفریت"هستند. توصیه می ‌شود که اگر تب بیش تر از ۲یا ۳ روز طول بکشد، حتماً آزمایش کشت ادرار برایشان انجام شود.

◉ راه‌های تشخیص عفونت ادراری کدام است؟

یکی از راه‌های تشخیص مشاهده ی علایم بالینی مثل تکرر ادرار، سوزش ادرار، بی‌اختیاری ادرار، زور زدن هنگام ادرار، بوی بد ادرار و در مواردی وجود تب معمولاً خفیف و کمتر از یک درجه است.

حتی ممکن است تب بدون هیچ علامت دیگری وجود داشته باشد.

راه دیگر تشخیصی، انجام سونوگرافی کلیه‌ها می ‌باشد. چنانچه عکس رنگی مثانه در خواست شود، به پزشک در تشخیص کمک بزرگی می ‌کند.

از راه‌های تشخیصی دیگر، آزمایش کامل و کشت ادرار می‌باشد.

◉ درمان عفونت ادراری کدام است؟

درمان عفونت ادراری بستگی به این دارد که درگیری(عفونت) در ناحیه ی دستگاه ادراری تحتانی است یا فوقانی؟

اگر دستگاه ادرار تحتانی درگیر باشد که" سیستیت" نامیده می ‌شود، درمان سرپایی و با آنتی ‌بیوتیک به مدت ۵ تا ۷ روز توسط پزشک متخصص انجام می‌ شود.

اما اگر عفونت در کلیه‌ها باشد که به آن "پیلونفریت" می‌گویند، کل مدت درمان ۱۰ تا ۱۴ روز است که بستگی به حال عمومی بیمار دارد. درمان این بیماران در مواردی به صورت سرپایی صورت گرفته و در مواردی نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد.

با توجه به این که عفونت‌های مکرر در ناحیه ی کلیه می ‌تواند باعث افزایش فشار خون، کاهش و حتی توقف عملکرد کلیه ها در کودک شود، بنابراین باید بلافاصله بعد از تشخیص عفونت ادراری، نسبت به درمان مناسب اقدام شود.

◉ آیا بعد از درمان، ممکن است بیماری مجداً عود نماید؟

در حالت کلی امکان عود وجود دارد. وقتی بچه‌ای دچار عفونت ادراری می ‌شود، بیشترین زمانی که ممکن است بیماری عود کند، ۶ ماه بعد از بروز مشکل اولیه می‌ باشد. به همین علت حتماً لازم است عوامل زمینه ساز و علت‌هایی که ممکن است سبب عود بیماری شوند، مورد بررسی قرار گیرد.

مهم ترین نکته درعود بیماری این است که عود مکرر می تواند باعث آسیب به کلیه‌ها و بروز عوارض شود. به همین علت عفونت ادراری حتماً باید تحت نظر پزشک متخصص تحت درمان کامل قرار گیرد و چنانچه پزشک معالج صلاح دید، کودک باید بستری شود.

◉ عدم درمان به موقع عفونت ادراری، چه عوارضی ممکن است داشته باشد؟

◉ توصیه های لازم به والدین کودک:

حتماً به توصیه ی پزشک عمل کنند و در صورت نیاز تا زمانی که پزشک تشخیص بدهد بچه باید بستری شود و بعد از مرخصی از بیمارستان تمام موارد درخواست شده از سوی پزشک مربوطه را انجام دهند. اگر پزشک صلاح بداند باید عکس رنگی از مثانه گرفته شود و حدود ۲سال به طور متناوب، باید تحت نظر پزشک معالج باشد.

شلوار تنگ به بچه پوشانده نشود و لباس زیر بچه همیشه نخی و خشک باشد. هنگام شست وشوی بچه، به‌ خصوص بعد از اجابت مزاج، از جلو به عقب او را شست وشو دهند.

این مساله بسیار مهم می ‌باشد و به محض مشاهده ی کوچک ‌ترین علامتی از جمله تغییر بوی بد ادرار یا وجود تب بدون علامت، حتماً به پزشک مراجعه کنند و مجدداً آزمایش ادرار انجام شود.

بچه‌هایی که عفونت ادراری دارند، باید مایعات بیشتری مصرف کنند و ادرارشان را نگه ندارند.

◉ در رابطه با این بیماری با چه مشکلاتی مواجه هستید؟

متأسفانه بعضی خانواده‌ها از بستری کردن بچه ی خود امتناع می ‌کنند و نگران هستند. آنها فکر می‌ کنند که با درمان سرپایی هم بیماری قابل درمان است.

آنها باید به توصیه ی پزشک عمل کنند و در صورت نیاز بچه را بستری کنند. حتی می ‌توانند حداقل چند روز اول را بستری کنند و بقیه ی طول دوره ی درمان را به طور سرپایی انجام بدهند.

از دیگر مشکلات این است که متاسفانه پی ‌گیری از طرف والدین انجام نمی ‌شود. همان طور که گفته شد انجام پی ‌گیری در این بیماری ضروری است و در صورتی که پزشک درخواست کند در گرفتن عکس رنگی تردید نکنند.

اگر بچه‌ای ادرارش را زیاد نگه می‌دارد یا بالعکس به فاصله ی زمانی کوتاه و تند تند به دستشویی می ‌رود یا یبوست دارد، والدین باید بلافاصله برای درمان این مشکل کودک اقدام کنند.

۷- توصیه ی کلی در مورد این بیماری کدام است؟

توصیه می ‌شود بهداشت را رعایت کنند و دختر خانم‌ها به خصوص در مدرسه ادرارشان را نگه ندارند. دستشویی‌های مدرسه باید بهداشتی و تمیز باشد تا بچه‌ها رغبت کرده و از دستشویی استفاده کنند. والدین نباید به بچه‌ها توصیه کنند که خارج از منزل به دستشویی نروند و حتماً هر زمان که بچه احساس نیاز کرد باید از دستشویی استفاده کند.

کلاً بچه‌هایی که عفونت ادراری دارند باید مایعات بیشتری مصرف کنند و ادرارشان را نگه ندارند. مهم است که یبوست هم نداشته باشند.

منبع: پزشکان بدون مرز