دندانپزشکی در دوران بارداری، مراقبتهای ویژه

در اثر هورمونهای بارداری بافت مخاطی دهان و لثه متورم و حساس میشوند و گاهی وقتی دندانتان را مسواک میزنید، خونریزی میکنند. معمولاً ذرات غذا آسان تر به دام میافتند و به این علت، احتمال ابتلا به ورم و التهاب لثه افزایش می یابد.

نکات مهم درباره دندان در بارداری

پلاک دندان (باکتریها، آب دهان و باقیماندهی غذا) شاید در دوران بارداری مشکل سازتر شوند، پس امکان دارد به مسواک زدن و نخ کشیدن بیشتری نیاز داشته باشید. هر زمان ممکن، پس از هر وعده ی غذا برای حداقل پنج دقیقه دندان خود را مسواک کنید.

اگر دچار تهوع صبحگاهی و استفراغ بارداری هستید، برای حفظ پاکیزگی دهان، پس از آن دهان خود را بشویید یا از دهان شویه ی مناسبی بهره گیرید.

از مسواکی استفاده کنید که نرمتر از حد معمول باشد و به آرامی مسواک بزنید و از خمیر دندانی بهره گیرید که حاوی زایلیتول باشد.

اگر لثه ی شما به شدت حساس است، از خمیر دندان طراحی شده برای لثه ی حساس بهره گیرید.

خوراکیهای سرشار از ویتامین سی (مفید برای لثه) و کلسیم (مفید برای دندان) بخورید و مصرف شیرینی ها، بیسکویت و خصوصاً نوشابه های گازدار حاوی شکر را کاهش دهید که باعث خرابی دندان و مشکل لثه میشوند.

حداقل یک مرتبه در دوران بارداری نزد دندانپزشک بروید. اوایل بارداری قرار ملاقات بگذارید (در سه ماه اول بارداری). به این ترتیب، با رفع زودهنگام مشکل می توانید از سلامت دندان خود مطمئن شوید.

متخصصان بهداشت دهان توصیه میکنند که در دوران بارداری حداقل دو بار نزد دندان پزشک بروید.

خواندن این ۵ نکته را درباره مراقبت از دندان ها در دوران بارداری به شما توصیه می کنم.

۱- لثه تان حساس و متورم می شود.

به دلیل تغییرات هورمونی در دوران بارداری لثه حساس می شود و ممکن است برجستگی و تورمی در قسمتی از بافت لثه از ماه سوم بارداری به بعد ایجاد شود و روی بعضی از دندان ها را بپوشاند که به آن تومور بارداری می گویند. حساسیت لثه و تومور بارداری ممکن است موجب شود خانم باردار به خوبی از مسواک یا نخ دندان استفاده نکند. در نتیجه پلاک میکروبی که عامل پوسیدگی است مدت زیادی روی سطح دندان ها باقی می ماند.

۲- بیماری صبحگاهی به سراغ تان می آید.

در ۳ ماهه اول بارداری ممکن است صبح ها نوعی حالت کسالت، تهوع و استفراغ وجود داشته باشد که به آن " بیماری صبحگاهی " می گویند. این حالت در اثر استشمام بوی بعضی مواد یا غذاها تشدید می شود. استفراغ مکرر موجب می شود سطح دندان به طور متناوب در معرض اسید معده قرار گیرد. ضمنا خانم باردار ممکن است نوعی عادت غیر طبیعی داشته باشد که عامه مردم به آن " ویار " می گویند؛ به این ترتیب که از مواد ترش یا شیرین به طور مکرر و زیاد استفاده کنند. این مواد می تواند موجب پوسیدگی دندان ها شود.

۳- ظرفیت معده تان کم می شود.

در دوران بارداری، به خصوص در ماه های آخر، ظرفیت معده کاهش می یابد. خانم باردار به مقادیر کمتر ولی در دفعات بیشتری غذا می خورد و کمتر هم مسواک می زند. بنابراین امکان تشکیل پلاک میکروبی که عامل پوسیدگی است، افزایش می یابد.

۴- پوسیدگی در کمین دندان های شما

به نقل از آکاایران : بهتر است در همان ماه های اول بارداری برای معاینه دندان ها به دندانپزشک مراجعه کنید تا دندانپزشک روش های بهداشتی لازم برای پیشگیری از پوسیدگی و بیماری لثه را به شما آموزش دهد. بعد از هر بار مصرف مواد غذایی، به خصوص مواد قندی، دندان های تان را مسواک کنید. بعد از هر بار استفراغ دندان ها را مسواک کنید و یا حداقل دهان را به طور کامل با آب بشویید.

دندان درد در بارداری

۵- زمان مناسب برای درمان دندانپزشکی زنان باردار

به طور کلی دوران بارداری را که تقریباً ۹ ماه است به ۳ دوره ۳ ماهه تقسیم می کنند که به نام های ۳ ماهه اول، دوم و سوم موسوم است. زمان های مناسب مراجعه به دندانپزشک شامل دو بار در ۳ ماهه اول، حداقل یک بار در ۳ ماهه دوم و یک بار در ۳ ماهه سوم است.

در طول این دوره، تغییرات مختلفی در بدن مادر و جنین ایجاد می شود:

۳ ماهه اول: بافت های مختلف بدن جنین در این دوره تشکیل می شود و جنین به مواد و تحریکات مختلف بسیار حساس است و احتمال سقط جنین زیاد است. همچنین در این دوره مادر از کسالت هایی چون تهوع و استفراغ صبحگاهی، بی میلی به غذا و تغییرات قلبی عروقی رنج می برد. بنابراین بهتر است درمان های دندانپزشکی طولانی مدت در این دوره انجام نشود. در ملاقات اول، دندان های مادر معاینه و رادیوگرافی های دندانی که قبل از بارداری گرفته شده اند، بررسی می شود و دندان هایی که قبل از زایمان ممکن است برای مادر مشکل ایجاد کند معین می شود و برای ترمیم آن ها در ۳ ماهه دوم بارداری به بیمار نوبت داده می شود. همچنین چگونگی مسواک زدن صحیح و استفاده از نخ دندان به خانم باردار آموزش داده می شود. ملاقات دوم ۳ ماهه اول برای ارزیابی رعایت بهداشت دهان از سوی خانم باردار است. تغییرات بافت های لثه در اثر هورمون ها بررسی می شود و دستورات بهداشتی لازم داده می شود.

۳ ماهه دوم: این دوره بهترین زمان جهت انجام درمان های دندانپزشکی است چون بافت های مختلف بدن جنین تشکیل شده اند و در حال رشد و تکامل هستند. هم چنین حالت کسالت و تهوع ابتدای بارداری تا حدودی برطرف شده است. خانم باردار معمولاً راحت تر از ۳ ماهه اول می تواند در وضعیت مناسب روی صندلی دندانپزشکی قرار گیرد. در این دوره می توان تمام درمان های دندانی لازم را انجام داد. استفاده از بی حس کننده موضعی مانعی ندارد. همچنین در صورت لزوم دندانپزشک ممکن است بعد از درمان، آنتی بیوتیک یا مسکن تجویز کند که استفاده از آن ها بلامانع است.

باید توجه داشت که درمان دندان هایی که قبل از زایمان برای خانم باردار مشکلی ایجاد نمی کنند، باید به بعد از زایمان موکول شود.

* ۳ ماهه سوم: در این دوره رشد و تکامل جنین ادامه دارد و سرعت آن بیشتر از۶ ماهه اول بارداری است. خانم باردار به دلیل افزایش وزن جنین نمی تواند مدت زیادی در حالت خوابیده به پشت روی صندلی دندانپزشکی قرار گیرد، بنابراین بهتر است فقط درمان های کوتاه مدت و اورژانسی در این دوره انجام شود. همچنین در ملاقات دندانپزشکی این دوره نکات لازم در مورد چگونگی رویش دندان های نوزاد، مراقبت های منزل و زمان مراجعه برای معاینه دندانپزشکی نوزاد توصیه خواهد شد.

تسکین درد دندان

خانم های باردار باید توجه داشته باشند که درمان های اورژانس دندانپزشکی در هر دوره و زمانی از بارداری می تواند انجام شود. بنابراین به هیچ وجه نباید برای تسکین درد دندان خود به مدت طولانی از مسکن ها استفاده کنند، بلکه باید سریع به دندانپزشک مراجعه کنند. همچنین باید توجه داشته باشند که مصرف خودسرانه هر دارویی ممکن است برای مادر و جنین خطرناک باشد. بنابراین لازم است هیچ دارویی را بدون اجازه پزشک یا دندانپزشک استفاده نکنند.

در مواردی که پزشک یا دندانپزشک معالج با اطلاع از بارداری بیمار، دارویی را تجویز می کنند مصرف آن دارو بلامانع و حتی ضروری است و اجتناب از مصرف آن ممکن است برای بیمار و جنین زیان داشته باشد.

در طول دوران بارداری، دهان و دندان دستخوش تغییراتی می‌شود. ملتهب می‌شود و ممکن است عفونت کند. بسیاری از خانم‌های باردار دچار خونریزی‌ لثه می‌شوند؛ به خصوص هنگام مسواک زدن و یا استفاده از نخ دندان. وضعیت التهاب لثه را «آماس لثه» می‌نامند و به عفونت دهان بیماری «پریودنتال» می‌گویند. در طول دوران بارداری ترشح بزاق دهان افزایش می‌یابد و تغییرات دهان و دندان در این دوران در اثر موارد زیر است:

تغییرات هورمونی

افزایش جریان خون در بدن که باعث تورم و حساسیت دهان می‌شود. بیماری‌های دهان و دندان در طول دوران بارداری تأثیر زیادی روی جنین دارد و می‌تواند به عفونت، زایمان زودهنگام و برخی مشکلات دیگر منجر گردد.

خونریزی دهان

بارداری باعث ایجاد برخی زخم‌ها، خونریزی و تورم لثه می‌شود و اینها به دلیل تغییرات هورمونی است. دهان شما به هنگام مسواک زدن و یا استفاده از نخ دندان بسیار حساس‌تر می‌شود؛ اما این مشکل خود به خود بعد از زایمان از بین می‌رود. اما اگر این تغییرات در شما جدی‌تر از حالت معمول شوند، نباید از آنها غافل شوید. بارداری به طور خود به خود به دندان‌ها آسیب نمی‌رساند و اینکه خانم‌ها با هر بار بارداری یک دندان سالم خود را از دست می‌دهند، یک تصور غلط است. اگر میزان کلسیم دریافتی مادر به اندازه کافی نباشد، استخوان‌ها و دندان‌ها کلسیم خود را به مصرف جنین می‌رسانند و این کلسیم از دست دادن‌ها تا پایان دوران شیردهی ادامه می‌یابد.

علائم و نشانه‌های بیماری دهان

اگر همواره مراقب دندان‌های‌تان هستید، ولی هنوز هم التهاب و خونریزی دهان دارید، می‌توان آن را نشان‌دهنده یک اتفاق بسیار جدی در دهان دانست. حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید و شرایط خاص خود را به او بگویید.

اگر هریک از علائم زیر را دارید مراجعه به دندانپزشک را به تعویق نیندازید:

مرتباً دندان‌های‌تان را مسواک می‌زنید، ولی بوی بد دهان‌تان برطرف نمی‌شود.

دهان‌تان به طور مرتب دچار خونریزی می‌شود و معمولاً ملتهب و متورم است.

به هنگام جویدن غذاها و گاز گرفتن چیزی دچار درد و ناراحتی می‌شوید.

یک یا بیش از یک دندان خراب دارید.

یک برآمدگی کوچک یا یک نقطه بسیار دردناک در دهان‌تان دارید.

مراقبت از دهان و دندان‌ها در طول دوران بارداری نیز اهمیت ویژه‌ای دارد و باید به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند خانم‌هایی که به بیماری‌های دهان مبتلا هستند، هفت بار بیشتر در معرض خطر زایمان زودهنگام قرار دارند. برخی ازمواد بی‌‌حسی که در دندانپزشکی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، به جنین آسیب‌های جدی وارد می‌کنند. به طور کلی برای یک خانم باردار نباید از داروهای بی‌حسی استفاده کرد.

سلامت دندان‌ها روی جنین تأثیر می گذارد

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ارتباط نزدیکی بین بیماری‌های دهان در بارداری و تولد زود هنگام و یا به دنیا آمدن نوزادان کم‌وزن وجود دارد. این نوزادان بیشتر از بقیه در معرض فلج مغزی، مشکلات بینایی و شنوایی هستند. براساس پژوهش‌ها، از هر ۱۰۰ زایمان زود هنگام، ۱۸ مورد در اثر بیماری‌های دهان و دندان است که معمولاً با عفونت‌های دهان همراه هستند. مراقبت‌های درست و مناسب در دوران بارداری و پیش از آن این خطرات را تا ۸۰ درصد کاهش می‌دهد.

سلامت دندان‌ها پیش از بارداری

اگر به بهداشت دهان و دندان اهمیت دهید، کمتر احتمال دارد به مشکلات مربوط به آنها در دوران بارداری دچار شوید. دندان‌های‌تان را دست کم روزی دو بار با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید. حتماً از نخ دندان استفاده کنید و مرتب به دندانپزشک مراجعه نمایید. اگر تصمیم به بارداری گرفته‌اید، قبل از هر کاری به دندانپزشک مراجعه کنید تا هرگونه مشکل را در این زمینه برطرف سازد. اگر باردار هستید، این موضوع را از دندانپزشک خود پنهان نکنید. ممکن است پزشک‌تان از اشعه‌های x استفاده کند، در صورت اطلاع از بارداری این کار را در نهایت دقت انجام می‌دهد تا به جنین آسیب نرسد. در طول دوران بارداری استفاده از برخی داروها و مواد بی‌حسی نیز توصیه نمی‌شود.

دلایل عمده مشکلات دندان در دوران بارداری:

مشکلات دهان

استفراغ

میل زیاد به خوردن غذاهای بسیار شیرین

قی کردن به هنگام مسواک زدن

مشکلات دهان

هورمون‌ها در دوران بارداری تغییر می‌کنند و باعث ایجاد مشکلات دهان می‌شوند. در سه ماهه دوم بارداری، معمولاً مشکل التهاب دهان به وجود می‌آید و این مسأله با تورم لثه و خونریزی هنگام مسواک زدن و استفاده از نخ دندان همراه است. گاهی اوقات التهابات دهان منجر به از دست دادن دندان‌ها می‌شود. این وضعیت بعد از به دنیا آمدن نوزاد نیز ادامه دارد و برطرف نمی‌شود. به همین دلیل در این دوران ضمن مراجعه به دندانپزشک، از مسواک بسیار نرم و حتماً از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده کنید تا باعث تقویت دندان‌های‌تان شود و از تخریب آنها جلوگیری کند.

استفراغ

هورمون‌های دوران بارداری باعث شل شدن عضلات می‌شود و این عضلات غذا را داخل معده نگه می‌دارند. حالت تهوع و بی‌حالی‌های صبحگاهی در دوران بارداری که با رفلاکس محتویات معده به مری همراه است، باعث می‌شود که دندان‌ها در اسید معده غرق شوند و تکرار این مسأله باعث آسیب‌دیدگی مینا و افزایش خطر فساد دندان‌ها می‌شود. به همین دلیل:

بلافاصله بعد از غذا خوردن، دندان‌های‌تان را مسواک نزنید؛ اما بعد از استفراغ کردن دندان‌های خود را مسواک بزنید و در این کار تنبلی نکنید. دهان خود را به تعداد دفعات بیشتری با آب بشویید. از دهان‌شویه حاوی فلوراید نیز استفاده کنید. بعد از هر بار استفراغ حداقل یک ساعت بعد دندان‌های خود را مسواک بزنید.

قی کردن

برخی از خانم‌های بارداری به هنگام مسواک زدن دچار برخی تحریکات می‌شوند و قی می‌کنند. در این مواقع خطر خرابی دندان‌ها بیشتر می‌شود. در این زمینه راهکارهای زیر را به کار بندید:

از مسواک‌هایی که سر بسیار کوچکی دارند، استفاده کنید؛ مثل مسواک کودکان نوپا عمل مسواک زدن را آهسته‌تر انجام دهند. بهتر است چشمان خود را ببندید و روی تنفس خود متمرکز شوید. به هنگام مسواک زدن به یک موسیقی آرام نیز گوش بدهید. اگر طعم خمیر دندان باز هم باعث قی کردن شما شد، خمیر دندان خود را تعویض و از مارک دیگری استفاده کنید یا حتی از مسواک و آب خالی استفاده نمایید. و بعد از اینکار از دهان‌شویه استفاده کنید تا دچار استفراغ نشوید.

هوس خوردن غذاهای شیرین

برخی از خانم‌ها در دوران بارداری به طرز عجیبی هوس خوردن غذاهای شیرین می‌کنند. مصرف چنین غذاهایی باعث افزایش خطر فساد دندان‌ها می‌شود. سعی کنید مصرف آنها را محدود و در عوض از غذاهایی که قند کمتری دارند، استفاده کنید. اگر هیچ‌چیز به اندازه غذاهای شیرین نیاز شما را برطرف نمی‌کند، بعد از مصرف حتماً دندان‌های‌تان را مسواک بزنید و از دهان‌شویه استفاده کنید.

میزان دریافت کلسیم را افزایش دهید

در طول دوران بارداری باید کلسیم بیشتری مصرف کنید تا از استخوان‌ها و دندان‌های‌تان محافظت بیشتری شود. به این منظور، بیشتر شیر، پنیر، ماست و شیر سویا حاوی کلسیم مصرف کنید.

میزان دریافت ویتامین D را افزایش دهید

ویتامین D به جذب کلسیم بیشتر در بدن کمک می‌کند؛ پس بهتر است پنیر، مارگارین، ماهی‌های چرب مثل سالمون و تخم‌مرغ بیشتری مصرف کنید.

۳ ماهه دوم بارداری؛ زمان رسیدگی به مشکلات دندانی

سه ماهه دوم بارداری بی‌خطرترین دوره برای انجام هر نوع اقدام درمانی در حوزه پزشکی و دندانپزشکی است؛ البته در هر شرایطی بهتر است کارهای اساسی دندانپزشکی یا اعمال جراحی مهم را تا بعد از زایمان به تأخیر انداخت. به گفته دکتر منصوریان اوایل سه ماهه سوم هم، زمان خوبی برای درمان‌های معمول دندانپزشکی است، اما بعد از اواسط سه ماهه سوم نباید هیچ‌گونه عمل دندانپزشکی انتخابی برای باردار صورت بگیرد. نکته بسیار مهم آن‌که بارداران باید از دراز کشیدن طولانی‌مدت روی صندلی دندانپزشکی اجتناب کنند تا دچار عوارض ناشی از کاهش فشارخون نشوند. درباره سه ماهه اول بارداری نیز به علت آسیب‌پذیر‌بودن جنین در این دوره هیچ‌گونه عمل دندانپزشکی انتخابی نباید انجام گیرد.

ترس از رادیوگرافی‌های دندانی

انجام رادیوگرافی دندانی در دوران بارداری از مواردی است که هنوز مورد بحث است. بی‌شک از کاربرد اشعه طی بارداری بویژه در سه ماهه اول باید اجتناب کرد، زیرا جنین در حال رشد به طور خاصی مستعد آسیب‌های ناشی از پرتونگاری است. دکتر منصوریان اضافه می‌کند: چنانچه انجام درمان‌های دندانپزشکی ضرورت پیدا کند، معمولا برای تشخیص صحیح و درمان مناسب نیاز به رادیوگرافی خواهد بود. در چنین شرایطی استفاده از روپوش‌های سربی ضروری است. با این حال تاکید می‌شود که باوجود ناچیز بودن خطرات رادیوگرافی‌های دندانپزشکی، دندانپزشک نباید در دوران بارداری بی‌پروا اقدام به تجویز آن کند؛ یعنی رادیوگرافی باید به طور انتخابی و فقط هنگام ضرورت و به منظور رسیدن به اهداف تشخیص و درمان مناسب انجام شود.

استامینوفن؛ بهترین داروی مسکن در بارداری

بسیاری از باردارانی که به رفع مشکلات دندانی خود اقدام می‌کنند برای استفاده از مسکن‌ها در دوره بعد از درمان دچار تردید هستند و به همین علت حاضرند درد بکشند، اما مسکن نخورند. دکتر منصوریان برای رفع نگرانی چنین افرادی مصرف استامینوفن را به عنوان بهترین داروی مسکن انتخابی طی بارداری توصیه و اظهار می‌کند: مصرف آسپرین‌ها خطر انقباض مجاری عروقی، خونریزی‌های پس از زایمان و تأخیر در زایمان را به دنبال خواهد داشت که این خطر در سه ماهه سوم افزایش می‌یابد.

درباره آنتی‌بیوتیک‌ها نیز پنی‌سیلین‌ها، اریترومایسین و سفالوسپورین‌ها برای مادر باردار و فرزندش بی‌خطر است. در صورت کنترل نشدن عفونت با این داروها باید میزان مصرف دارو را افزایش داد یا دفعات تجویز را بیشتر کرد. همچنین تتراسایکلین در دوران بارداری نباید تجویز شود، اما بهترین توصیه به بارداران برای درمان مشکلات دندانی آن است که رادیوگرافی‌ها، اعمال ترمیمی، روکش دندان و جراحی‌های مهم را تا بعد از بارداری به تأخیر اندازند.