مشکلات خواب کودکان، علت تا راهکار

در اولین سال زندگی کودک، والدین اغلب ابراز می دارند که کودکشان در طول شب خواب ندارد و گریه می کند. در دو سالگی بعضی از کودکان دچار کابوس و بی میلی به خواب می شوند و از سه الی پنج سالگی، کودک به مشکلات بیشتری دچار می شود، از آن جمله می توان از مشکل به خواب رفتن، بیدار شدن در طول شب، کابوس وحشتناک و … نام برد.

خواب از نظر پزشکی عبارت است از دوره های نسبتا بی حرکت و طولانی که در آنها آستانه واکنش به محرک ها افزایش می یابد. خواب برای تعادل جسمی و روانی، بسیار حائز اهمیت است و محرومیت از آن موجب مشکلات احساسی، ادراکی، گفتاری، تفکری، خلقی، شخصیتی و نیز ظاهری را موجب می شود. خواب و رویا از اولین پدیده هایی به شمار می آیند که بر اثر فشارهای روانی و مشکلات اجتماعی، عاطفی فرد را دچار اشکال و اختلال می شود. اختلالات مربوط به خواب را می توان به صورت زیر دسته بندی کرد:

- کم خوابی توام با کابوس های وحشتناک

- وحشت زدگی شبانه

- راه رفتن در خواب

- فشردن دندان ها در خواب

- حرف زدن در خواب

کم خوابی توام با کابوس های وحشتناک

دیدن کابوی در میان کودکان تقریبا رایج است. و معمولا با افزایش سن از فراوانی آنها کاسته می شود. با دیدن کابوس های شبانه، کودک احتمال دارد از خواب برخیزد، فریاد بکشد، گریه کند و … چون او خواب بد و وحشتناکی دیده است. هنگاهی که کودک بیدار می شود، اگر چه ترسیده است اما به محیط خود آگاهی دارد و قادر است قسمتی از خواب خود را به یاد آورد. در این مواقع کودک می خواهد والدین چند لحظه نزد وی بمانند یا تقاضا دارد که به رختخواب آنها برود، اما معمولا ترس کودک با اطمینان دادن والدین، به سرعت از بین می رود. والدین می توانند چند لحظه پیش کودک بمانند تا او آرامش خود را بازیابد، ولی هیچگاه نباید کودک خود را به رختخواب خود منتقل کنند یا برای مدتی طولانی نزد او باقی بمانند، زیرا موجب بدآموزی و وابستگی کودک خواهند شد.

وحشت زدگی شبانه

وحشت زدگی شبانه برخلاف کابوس ها در بین کودکان نادر است. در وحشت زدگی شبانه، کودک آگاهی و شناختی نسبت به محیط ندارد و بشدت ترسیده و در بیشتر مواقع فریاد می زند. کودک در این حال کاملا بیدار نیست اما چشمان وی ممکن است باز بوده و به چیزی خیره شده باشد. می دود، به اشبا و اشخاص چنگ میزند، می پندارد دزد یا سگس در اتاق است و می خواهد او را بیرون کند، فریاد کمک سر داده و جیغ های شدید و نامفهوم می زند. وحشت زدگی شبانه باعث فعالیت بیشتر اعصاب خودکار می شود و معمولا در ثلث اول خواب اتفاق می افتد. کودک در وحشتزدگی هیچگونه خاطره ای از آنچه موجب ترس و وحشت او شده به یاد ندارد و تنها اعتقاد دارد که چیزی واقعی بر سینه او سخت فشار آورده است. وحشت زدگی شبانه، بیشتر در کودکان حساس یعنی کودکانی که احساساتشان به سرعت و به سادگی جریحه دار می گردد دیده می شود.وحشت زدگی شبانه نتیجه بار اضافی اضطراب است که تنش های ناشی از آن مکانیسم های دفاعی "من" در خلال خواب، عبور می کند.

راه رفتن در خواب

راه رفتن در خواب معمولا با نشستن در رختخواب آغاز می شود. در این حال چشم ها باز است ولی نمی بیند. راه رفتن در خواب بدون آگاهی کودک انجام می گیرد و پس از اتمام آن کودک آن را به یاد نمی آورد. امکان دارد بدون اینکه بیدار شودپس از چند دقیقه به رختخواب برود. در حدود ۱۵ درصد کودکان بین ۵ تا ۱۲ سال به صورت پراکنده در خواب راه می روند. مدت راه رفتن از چند دقیقه تا نیم ساعت متفاوت است و پسرها بیشتر از دخترها به آن دچار هستند. همه کودکان مستعد به راه رفتن در خواب، بستر خود را ترک نمی کنند، گاهی فقط در بستر می نشینند و به انجام حرکات یکنواخت و کلیشه ای مانند مرتب کردن ملافه ها یا تشک می پردازند و سپس مجددا در رختخواب دراز کشیده و می خوابند. نوارهای مغزی افراد مبتلا به این اختلال، پیش از اقدام به راه رفتن در خواب، از ویژگی خاصی برخوردار است و نارسی دستگاه مرکزی اعصاب در اختلال راه رفتن اهمیت فوق العاده ای دارد.( کیلز و همکاران)

فشردن دندان ها در خواب

فشردن دندان ها پدیده دیگری است که در هنگام خواب احتمال دارد روی دهد. این اختلال در کودکان و همینطور افراد بالغ شایع است و در ۱۳ تا ۱۵ درصد افراد طبیعی نیز دیده شده است. این اختلال گاه آنقدر شدید است که موجب آسیب دیدگی دندان ها می شود. گاهی علت ایت اختلال اضطراب شدید و خشم فرو خورده توسط کودک می باشد، که می توان از طریق روان درمانی آن را برطرف کرد و گاه اشکالی است که در جفت شدن دندان ها وجود دارد که در این صورت دندان پزشک می تواند اختلال را رفع کند.

حرف زدن در خواب

گفتار در خواب نیز در بین کودکان و بزرگسالان شایع است. احتمال دارد شامل چند واژه یا گاهی شرح حال زندگی و علایق فرد باشد، اما رویاهای وی و نیز اسرار مهم زندگی در این حال آشکار نمی شود. گفتار در خواب گاه ممکن است با وحشت زدگی شبانه و راه رفتن در خواب همراه باشد. حرف زدن در خواب اگر به تنهایی بروز کند، خود به خود درمان می شود و نیازی به درمان نیست.