اسهال کودک و درمان آن، اهمیت در شیرخوارگی

بیـماری ای که از آن وحشت داریــــم

اسهال و استفراغ از بیماریهای شایع دوران کودکی هستند و با وجود اینکه در بزرگسالی هم اتفاق می افتند، اما بروز آن در بچه ها و به خصوص دوران شیرخوارگی بسیار مهم تلقی میشود. اول از همه باید بدانید بچه ها تا پیش از شش ماهگی تنها باید با شیر مادر تغذیه شوند. شیوع اسهال و استفراغ در کودکانی که از شیشه و پستانک استفاده میکنند، بیشتر است، چون این وسایل به راحتی آلودگی ها را انتقال میدهند. شایعترین علت بیماری زای اسهال در کودکان ویروس ها هستند و در میان ویروسها «روتاویروس» عامل سی و پنج درصد اسهال حاد آبکی کودکان است. البته باکتریها و سایر میکروب ها مثل آمیب و انگلها هم از دیگر عوامل ایجاد اسهال عفونی هستند. سوء تغذیه خود باعث افزایش چند برابری خطر اسهال و نیز خطر مرگ و میر ناشی از اسهال در کودکان است که خصوصاً خطر سوء تغذیه ریزمغذی ها مثل ویتامین ها و مواد معدنی در ایجاد این خطر بیشتر از سایر مواد غذایی است. در این میان کمبود ویتامین آ و نیز روی با افزایش خطر مرگ و میر ناشی از اسهال همراه است.

سایر فاکتورهای خطر شامل

سن پایین کودکان و فقدان تغذیه انحصاری با شیر مادر است یعنی کودکانی که زیر دو سال سن دارند و شیرخشک خوار هستند بیشتر در معرض ابتلا به اسهال هستند. البته شیرخوارانی که در مدت حداقل شش ماه اول زندگیشان فقط با شیرمادر تغذیه شده اند نسبت به شیرخشک خواران یا شیرخوارانی که علاوه بر شیر مادر از شیر خشک هم استفاده کرده اند در معرض خطر کمتری قرار دارند.

در حال حاضر در برخی کشورهای پیشرفته هنوز هم اسهال مسئول هجده درصد مرگ و میر کودکان است. میزان ایجاد اسهال کودکان نسبت به گذشته چندان تفاوت نکرده است؛ اما مرگ و میر به علت اسهال به دلیل بهبود و ارتقاء پروتکل های درمانی و نیز بهبود وضعیت تغذیه شیرخواران در دوره بیماری کاهش یافته است. شیرخواران کوچک خصوصاً زیر شش ماه، کودکان دچار بیماری های مزمن، کودکان تب دار با دمای بالای سی و نه بدن، آنهایی که دچار اسهال خونی شده اند و یا کسانی که علاوه بر اسهال دارای استفراغ پایدار هستند و یا کودکانی که چنان اسهال شدیدی دارند که موجب کاهش دفع ادرار، چشمهای گود افتاده و کاهش سطح هوشیاری در آنها شده است، بیش از سایرین نیاز به توجه دارند؛ چرا که کاهش میزان آب بدن آنها می تواند به سرعت موجب عواقب وخیمی شود. بنابراین در این شرایط می بایست هر چه سریعتر از پزشکان کمک گرفت.

مهمترین اصل در درمان اسهال کودکان جایگزینی مایعات مناسب به صورت خوراکی می باشد. همچنین در صورتی که برای جایگزینی مایعات نیاز به سرم تراپی وریدی باشد نیز می بایست هرچه سریعتر پس از جبران اولیه تغذیه شروع شود.

شما برای جلوگیری از عوارض کم آبی و افت فشار خون احتمالی و یا حتی شوک، باید حتماً از پودر او آر اس استفاده کنید. یک بسته آن را در یک لیتر آب جوشیده حل کرده و خنک کنید و با قاشق یا فنجان به کودک بدهید. بهتر است در شیشه شیر ریخته نشود. سعی کنید هر چند دقیقه یک قاشق به او بدهید، به خصوص اگر کودک استفراغ میکند.

برای تغذیه انتخاب رژیم اسهالی مناسب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مایعاتی مانند نوشابه، آب میوه صنعتی، چای پررنگ برای درمان دهیدراتاسیون و کم آبی مناسب نیستند. اگر آبمیوه دوست دارد، حتماً به طور طبیعی، آن را در منزل تهیه کنید و مصرف نوع آماده صنعتی آن ممنوع است. تغذیه کودک شیرخوار را همچنان با شیر مادر ادامه بدهید و اگر غذا می خورد، لزومی به پرهیز غذایی نیست. همه چیز بخورد، ولی مایعات شیرین که تشدید کننده اسهال است را قطع کنید و به جای آن دوغ و ماست به کودک بدهید. نیز از مصرف غذاهای چرب یا حاوی قندهای ساده مانند شربت ها و نوشابه ها باید پرهیز کرد. در مقابل رژیم غذایی مناسب برای بیمار اسهالی، دوغ بدون گاز مخصوصاً دوغ های پروبیوتیک، چای کمرنگ کم شیرین، سیب زمینی و هویچ پخته، آب گوشت و آب جوجه و نیز کته برنج همراه با ماست به خصوص ماست های پروبیوتیک می باشد.

کودکی که اسهال گرفته، باید به خوبی و به طور منظم تغذیه شود. وقتی کودک در حال خوب شدن است، باید حداقل تا دو هفته کمی بیشتر از معمول غذا بخورد. کودک دچار اسهال، وزن از دست میدهد و لاغر میشود، بنابراین یک کوک اسهالی نیاز دارد تا همه گروه های مواد غذایی و مایعات را دریافت کند. این غذاها موجب می شود تا اسهال او برطرف شود و به بهبودی سریعتر او کمک میکند. البته طبیعی است که کودک اسهالی تمایلی به خوردن نداشته باشد یا به علت تهوع و استفراغ، به خوردن غذا بی میل باشد. در این صورت تغذیه او کمی مشکل است. در صورتی که کودک شش ماهه یا بزرگتر است، باید او را تشویق کنید هر چه قدر میخواهد بخورد.

بهتر است غذاهایی را برایش درست کنید که دوست دارد. غذاهای کودک باید کم نمک باشد. غذاهای نرم یا آبکی راحتتر خورده میشوند، پس بهتر است این غذاها بیشتر به کودک داده شود.

غذاهایی که از حبوبات و غلات درست میشود، ماهی، گوشتی که خوب پخته و نرم شده، ماست و میوه برای کودک خوب است.

بهتر است تنها یک تا دو قاشق چای خوری روغن به حبوبات و سبزی غذای کودک اضافه کنید.

سعی کنید در روز پنج تا شش بار در وعده های کوچک به او غذا دهید.

زمانی که اسهال کودک بند آمد، باید غذاهای بیشتری به کودک بدهید، چون در این زمان یعنی زمان بهبودی، کودک بیشتر از روزهای عادی به غذا احتیاج دارد.

کودک باید انرژی از دست رفته را دوباره باز یابد. در صورتی که وزن او به اندازه قبل از بیماری نرسید، هنوز به مراقبت و غذاهای سالم نیاز دارد. ویتامین آ در بهبودی کودک بسیار مؤثر است. شیر مادر، جگر، ماهی، لبنیات، پرتغال و میوه های زرد رنگ و سبزیهای برگ سبز سرشار از ویتامین آ هستند.

در شیرخواران باید هر چه زودتر شیردهی (شیر مادر یا شیرخشک بدون رقیق کردن) آغاز شود. اکثر کودکان مبتلا به اسهال نیازی به محرومیت از شیر و جایگزینی آن با شیر خشک های بدون لاکتوز ندارند؛ به جز گروه کوچکی که دچار عدم تحمل لاکتوز حاد میشوند و نیز برخی افراد با اسهال پایدار که بیش از چهارده روز از شروع اسهال آنها می گذرد. که این دو گروه با تجویز پزشک متخصص رژیم غذایی مناسب را دریافت خواهند نمود.

سوء تغذیه خود یکی از عوامل خطر در ایجاد اسهال است که در این میان نقش ریزمغذیها شامل مواد معدنی و ویتامینها بیش از سایرین است. در میان مواد معدنی نقش مؤثر روی "زینک" در مطالعات مختلف به اثبات رسیده است. در بیماران مبتلا به اسهال استفاده از «روی» به مدت ده تا چهارده روز باعث کاهش دوره بیماری و نیز کاهش شدت اسهال میشود. همچنین میزان مرگ و میر ناشی از اسهال را نیز کاهش میدهد.

همچنین مصرف ویتامین آ دفعات ابتلا به اسهال را در کودکان کاهش میدهد و نیز موجب کاهش مدت دوره یک بیماری اسهال در فرد میشود. مطالعات انجام شده نشان می دهد که استفاده از ویتامین آ تا سی و چهار درصد در کاهش میزان مرگ و میر ناشی از اسهال مؤثر است. یکی از موارد مؤثر در جلوگیری از ابتلا به اسهال و نیز درمان آن مصرف مواد پروبیوتیک است که در حال حاضر در کشور ما بصورت دوغ و ماست های پروبیوتیک در بازار وجود دارد. این ماست ها حاوی باکتریهای غیربیماریزا و مفید شامل لاکتوباسیل و بیفیدو باکتریوم میباشند. مصرف این مواد در کشورهای در حال توسعه برای جلوگیری و درمان اسهال موفق بودهاست.

بهترین راه درمان اسهال، خوراندن مقدار فراوانی مایع و محلول نمکی او آر اس است.

در صورتی که پودر او آر اس در دسترس نبود، می توانید این محلول را برای کودک درست کنید:

چهار قاشق غذاخوری شکر را با نصف قاشق چایخوری نمک در یک لیتر آب کاملاً تمیز و پاک مخلوط کنید. توجه داشته باشید که این مواد به همین نسبت صحیح با هم مخلوط شوند. در صــورتی که شکر آن بیشتر شود، اسهال بدتر می شود. همچنین نمک زیاد میتواند برای

ســلامت کودک ضــرر داشــته باشـد.