پرورش مهارت های اجتماعی کودکان، سه عامل کلیدی

مهارت های اجتماعی مجموعه توانمندی هایی است که موجب موفقیت در زندگی اجتماعی فرد می شود. هر فرد برای زندگی موفق در یک جامعه، علاوه بر مهارت های فردی به مهارت های دیگری نیز نیاز دارد که از آن به نام مهارت های اجتماعی یاد می کنند.

مهارت های اجتماعی، مجموعه رفتارهایی است اکتسابی که از طریق مشاهده، مدل سازی، تمرین و بازخورد آموخته می شود و دارای ویژگی های زیر است و رفتارهای کلامی و غیر کلامی را در بر می گیرند و اسخ های مناسب و مؤثر را در بر دارند، بیشتر جنبه تعاملی داشته، تقویت اجتماعی را به حداکثر می رسانند و بر اساس ویژگی ها و محیطی که فرد در آن واقع شده است، توسعه می یابند و از طریق آموزش رشد می کنند.

عوامل مؤثر در رشد مهارت های اجتماعی کودکان

الف) ارتباط با هم‌سالان

رابطه با همسالان در سال سوم زندگی تغییر عمده‌ای می کند. کودک از آن به بعد از تنها بازی کردن با تماشای بازی دیگران کمتر استقبال می کند و بیشتر دوست دارد که با کودکان دیگر ارتباط برقرار کند و در او تمایل به همکاری آشکار می شود. گروه همالان نیز همچون خانواده میتوانند در شکل گیری شخصیت کودک مؤثر باشد. همیشه مواردی برای تقلید و همانندسازی در گروه وجود دارد ولی از سن دبستان به بعد، کودک بیشتر از مصاحبت همسالان لذت میبرد. بیشتر کودکان کودکستانی یک یا دو دوست صمیمی دارند ولی این دوستی ها بسیار ناپایدارند و به سرعت تغبیر می کنند. اصولا کودکان از نظر اجتماعی بسیار انعطاف پذیر به نظر میرسند و مایل اند دوستان زیادی داشته باشند.

دوستان مورد توجه کودکان معمولا همجنس آن ها هستند کودکانی نیز هستند که هنوز تنهایی بازی کردن یا تماشای بازی دیگران را بر شرکت در جمع و بازی با آن ها ترجیح می دهند و اعتماد لازم برای پیوست به دیگران را پیدا نکرده‌اند. ابراز همکاری و کمک به کودکان دیگر، در حدود پایان سن کودکستان بیشتر دیده می شود.

کودکان در این سن مرتب از فعالیتی به فعالیت دیگر می پردازند و این کار برای آن ها بسیار عادی است. برای کودکان این گروه سنی می توان مسئله را با گفت‌ و گوی صمیمانه و آرام حل کرد. کودک مجبور است برای برقراری ارتباط با گروه همسن، به طور مرتب رفتار خود را مورد ارزیابی قرار دهد، رفتارهای مفید و مؤثر را در روابط با دیگران انتخاب کند و رفتارهای ناخوشایندی را که باعت طرد او و دوری دیگران می شود تکرار نکند.

ب) ارتباط با بزرگسالان

این رابطه به طور همزمان از چند بعد مورد توجه قرار می گیرد: خانواده، مهدکودک، کودکستان و جامعه به طور کلی به شکل های مختلف بر کودک اثر می گذارند. کودکان از حدود شش سالگی به بعد در بازی با گروه همسالان قوانین و دستورهایی را می پذیرند و به آن ها احترام می گذارند. پذیرش و همکاری گروهی کودک نه تنها به اطلاعات از دیگران از جمله بزرگسالان منجر می شود بلکه در واقع کودک اصول سلوک ورفتار با دیگران را می آموزد. در نتیجهٔ این امر در روابط متقابل او با والدین نیز تأثیر می گذارد.

ج) خانواده

فرهنگ و خرده فرهنگ های یک جامعه (طبقه اجتماعی، اقتصادی) معمولا تاثیر مستقیمی روی کودک ندارند بلکه عموما به وسیلهٔ خانواده بر رشد وی اثر می گذارند. خانواده، کودک را برای زندگی در جامعه آماده می کند؛ یعنی مسئولیت دارد زبان جامعه را به کودک بیاموزد و مهارت های اساسی و نیز شیوهٔ برخورد با جامعه را در کودک ایجاد کند. کار مهم خانواده تنها آموزش این موارد و حتی تأمین غنا و مسکن برای کودک نیست. مهم ترین وظیفه خانواده اظهار محبت و علاقه به کودک و ایجاد ارتباط با اوست. هرچه محبت و صمیمیت پدر و مادر نسبت به کودک بیشتر باشد، زمینه‌ی همانند سازی مناسب با والدین نیز بیشتر خواهد شد. به هر حال، هر کودک به طرق گوناگون آیینه‌ای است که ویژگی های والدینش را نشان میدهد.