مراقبت از نوزاد نارس، کانگورویی عمل کنید!

مراقبت کانگورویی (KMC) به تماس پوست بین مادر و نوزاد گفته می­شود که اثرات مثبت چشمگیری بر نوزادان نارس و کامل دارد. پژوهش­ها نشان می­دهند مراقبت کانگورویی موجب سلامتی و توانمندی بیشتر نوزادان نارس می­شود.

تاثیرات شگفت انگیز مراقبت کانگورویی (KMC)

براساس پژوهش­ های انجام شده اگر نوزادان نارس و کم وزن از شیر مادر تغذیه کنند و برای مراقبت آنها از روش تماس پوستی بین مادر و نوزاد استفاده شود، رشد و وزن گیری بهتری خواهند داشت.

نوزادان زودرسی که منحصراً از شیر مادر تغذیه کرده ­اند و همواره در آغوش گرم مادر جای گرفته و در تماس پوستی با مادر بوده ­اند، نسبت به نوزادان دیگر با شرایط مشابه که در دستگاه انکوباتور نگهداری شده ­اند، در دوران جوانی مغز بزرگتر، درآمد بیشتر و زندگی کم استرس­تری داشته­ اند.

پژوهشگران جوانان 18 تا 20 ساله را با یکدیگر مقایسه کرده ­اند، همه آنها به هنگام تولد زودرس و کم وزن بودند، اما برخی از آنها در انکوباتورهای سنتی نگهداری شدند و برخی دیگر به روش کانگورویی (kangaroo mother care) یا مراقبت آغوشی مادر و نوزاد تحت مراقبت قرار گرفتند. در این روش مادر شبیه به دستگاه انکوباتور عمل کرده و منبع اصلی غذا و انگیزش نوزاد است و این روال تا زمانی که نوزاد بتوانند دمای بدن خود را حفظ کند، ادامه دارد.

در روش کانگورو، نوزاد بلافاصله بعد از تولد، در شرایطی شبیه به "کانگورو" روی سینه مادر قرار گرفته و منحصراً از شیر مادر تغذیه می­ کند. مادر و فرزندش پس از فاصلۀ زمانی کوتاهی از تولد از بیمارستان مرخص می­ شوند اما تا یکسال بعد مادر و فرزندش باید تحت نظارت دقیق پزشک باشند، البته منظور از یکسال تاریخ تولد نوزاد نیست، بلکه تاریخی است که در دوران بارداری برای زایمان تعیین شده بود.

تاریخچه مراقبت کانگورویی (KMC)

تماس پوستی بین مادر و نوزاد برای اولین بار در سال ۱۹۷۹ در بوگوتا، کلمبیا، به دلیل کمبود انکوباتور برای نوزادان مبتلا به عفونت­های شدید بیمارستانی در بخش نوزادان انجام شد. پزشکان با الهام از کانگوروها که فرزندان خود را بلافاصله بعد از تولد در آغوش می­ گیرند، این روش را پیشنهاد کرده ­اند.

در این روش به مادران آموزش داده ­شد تا جایی که امکان دارد کودک را به صورت برهنه در حالیکه فقط پوشک به تن دارند در حالت عمودی روی قفسه سینه خود قرار داده و صرفاً آنها را با شیر مادر تغذیه کنند. در این روش که پزشکان آن را به اصطلاح "مراقبت کانگورو" نامیدند، مادران می­توانند خیلی زود از بیمارستان مرخص شوند که این خود از ازدحام بیمارستان­ ها می­ کاهد و در عین حال از وابستگی نوزادان به انکوباتورها نیز کاسته می­ شود. و از همه شگفت ­آورتر اینکه آمار مرگ و میر در بین نوزادان نارس از ۷۰ درصد به ۳۰ درصد کاهش یافته است.

فواید مراقبت کانگورویی (KMC) برای نوزاد

امروزه پزشکان در اکثر کشورهای دنیا مراقبت کانگورو را به مادران نوزادان نارس و کامل توصیه می­کنند. در این روش که به آن مراقبت آغوشی مادر و نوزاد نیز گفته می­ شود، تماس پوستی بین مادر و نوزاد از 60 دقیقه تا 24 ساعت در روز به طول می انجامد و همین تماس پوستی را می­ توان بین پدر و نوزاد نیز برقرار نمود. هر چقدر مدت زمان این تماس پوستی بیشتر باشد و هر چقدر زودتر و از بدو تولد آغاز شود، بهتر است اما این نوع مراقبت هر زمان و به هر مدت که باشد با اثرات مثبتی همراه خواهد بود.

در بررسی­ های فیزیولوژی، شواهد نشان داده­اند که مراقبت آغوشی مادر یا همان مراقبت کانگورویی علاوه بر اینکه روشی ایمن برای نگهداری نوزاد به شمار می­ آید بلکه بر سایر فناوری­ها از جمله انکوباتور برتری دارد. در نوزادانی که از تماس پوستی با مادر محروم می­ شوند، استرس در مغز و به طبع آن اختلال عدم تمرکز، کولیک، اختلالات خواب و غیره ایجاد می­ گردد. تاکنون هیچ موردی از مضرات روش کانگورویی مشاهده نشده است. به موارد زیر توجه کنید:

ضربان قلب و تنفس سالم تر:

نوزادان مبتلا به زجر تنفسی بعد از آنکه به مدت 48 ساعت تحت مراقبت کانگورویی قرار گرفتند، قادر بودند بدون استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی نفس بکشند. پژوهش­ها نشان داده اند که ضربان قلب نوزادان تحت مراقبت کانگورو منظم­تر از نوزادانی است که از این روش مراقبت نشده­اند.

افزایش تغذیه با شیر مادر:

بر اساس نتایج بدست آمده از پژوهش­ ها، نوزادانی که بیش از 50 دقیقه در آغوش مادر و در تماس پوستی با او قرار می گیرند، 8 برابر بیش از سایرین به طور خود به خود پستان مادر را می­ گیرند. تماس پوستی میزان شیر مادر را نیز افزایش می­ دهد.

بهبود ایمنی:

ظاهراً نوزادان نارس سیستم ایمنی ضعیفی دارند. آنها مستعد آلرژی، عفونت و مشکلات تغذیه ­ای هستند. تماس پوستی بین مادر و کودک اگر از همان بدو تولد آغاز شود می­ تواند به طور چشمگیری این مشکلات را کاهش دهد.

بهبود وزن­گیری:

پژوهش­ ها نشان می­ دهند روند وزن­گیری در نوزادانی که به روش تماس پوستی در آغوش مادر مراقبت می­ شوند، سریع­تر است؛ وقتی وزن­گیری به طور مطلوب اتفاق بیفتد، مدت زمان بستری در بیمارستان نیز کوتاه­تر خواهد شد.

تنظیم دمای بدن:

دمای بدن نوزاد در آغوش مادران بهتر از انکوباتور تنظیم و کنترل خواهد شد. دمای بدن مادر می­ تواند در صورت نیاز نوزاد تا دو درجه افزایش و تا یک درجه سانتیگراد کاهش یابد.

آیا استفاده از این روش در زندگی آینده کودکان نیز اثرگذار است؟

در مقایسه با گروه کنترل، نوزادانی که به روش مراقبت کانگورو تحت مراقبت قرار گرفته­اند، تا ۲۰ سالگی مغز بزرگتری دارند و نمره هوش آنها به مراتب بیشتر است. آنها در بزرگسالی از انطباق اجتماعی بیشتری برخوردار هستند و مسائلی مانند پرخاشگری، تحریک پذیری، بیش فعالی و رفتار ضد اجتماعی در آنها کمتر است. این دسته از کودکان کمتر از مدرسه فرار می­کنند و نسبت به سایر همسالان خود درآمد بالاتری بدست می­آورند. بر اساس نظریات ارائه شده در پژوهش­ها، مراقبت کانگورویی به مادران کم سواد با سطح درآمد پایین امکان می­دهد تا نسبت به نیازهای کودک خود حساس­تر شده و شرایط مساعد و مطلوبی برای آنان فراهم آورند.

پژوهش­های اخیر اثبات کرده­اند که روش مراقبت کانگورویی و تماس پوستی مادر و نوزاد مزایای طولانی مدتی برای کودک به همراه دارد. در آغوش گرفتن نوزاد و به سینه کشیدن او برای مادر آنقدر لذت بخش است که هیچ مادری حاضر نیست این فرصت را از دست بدهد.

استفاده از روش­ آغوش مادر به تنهایی نمی­تواند دستاوردهای مثبت و طولانی ­مدت به همراه داشته­ باشد، بلکه عوامل متعددی از جمله تماس منظم پوستی بین مادر و نوزاد، تغذیه با شیر مادر، آموزش مادر و خانواده و نیز حمایت و پشتیبانی در یک دوره یکساله در حصول نتایج، نقش بسزایی دارند.

در پژوهشهای انجام شده ابتدا فرض بر این گذاشته شد که قرار گرفتن نوزاد بر سینۀ مادر یا پدر می­تواند استرس را از مغز او دور کند. در روش مراقبت کانگورویی شرایط به گونه­ای مهیا می­شود که والدین بیش از پیش از نیازهای کودک مطلع شده و بیشتر برای مراقبت­های توأم با حساسیت آماده شوند.

یک نوزاد نارس که در هفته ۳۰ متولد شده است باید هفت هفته در انکوباتور، جایی جدای از مادرش و زیر جریان یکنواخت نور و صدا تحت مراقبت قرار بگیرد. بنابراین به سادگی می­توان دریافت که چرا مغز نابالغ او نمی­تواند به درستی رشد کند.

مراقبت کانگورویی (KMC) چگونه انجام می­شود؟

-والدین باید در حریم خصوصی خود در یک اتاق آرام با نور ملایم به راحتی بنشینند.

-نوزاد باید بدون لباس در حالیکه فقط پوشک و در مواردی کلاه به تن دارد به مدت 20 دقیقه روی سینه عریان مادر قرار بگیرد.

-تماس پوستی را می­توان بین مادر و نوزاد و نیز بین پدر و نوزاد برقرار نمود. اگر مراقبت کانگورویی در زمان تغذیه بین نوزاد و مادر انجام می­شود، می توان بعد از شیردهی نوزاد را با همان شرایط در آغوش پدر قرار داد.

-تمام مطالب مندرج در این مقاله و هر پژوهش علمی دیگر تنها در حد یک نظریه مطرح بوده و شما باید در خصوص مسائل مربوط به سلامتی خود و دیگران همواره نظر پزشک مربوطه به جویا شوید.