نگهداری و مراقبت از نوزاد، نکات کاربردی

فوق تخصص نوزادان در رابطه با مراقبت از نوزادان بایدها و نبایدهایی را مطرح کرد. دکتر مرتضی حبیبی در خصوص درجه حرارت مطلوب برای نوزادان اظهار کرد: محیط زندگی باید در دمای ۲۴ تا ۲۵ درجه سانتیگراد باشد و در این دما، حداقل لباس پوشانده شوند. البته نوزاد در هنگام خواب، نیاز به پوشش اضافی مثل پتو دارد.
وی در پاسخ به این پرسش که چه زمانی برای آغاز شیردهی مناسب است و میزان دفعات آن چقدر باشد؟ خاطرنشان کرد: اگر شرایط مادر و نوزاد اجازه دهد، زمان مناسب آغاز شیردهی، در همان ساعت اولیه زندگی نوزاد است و بر اساس نیاز نوزاد، هر یک و نیم تا دو ساعت باید تکرار شود.
حبیبی ادامه داد: به طور معمول، اغلب نوزادان در هر بار شیردهی، ممکن است حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه از هر دو سینه مادر تغذیه کنند.
هر چند، بهترین شیر در همه نوزادان (رسیده یا نارس) شیر مادر خودش است، ولی گاهی بر اساس شرایطی ممکن است پزشک شیر خشک را تجویز کند که تا حد ممکن نباید با سرشیشه داده شود و بهتر است از قاشق، فنجان و سرنگ استفاده شود.
وی در پاسخ به این پرسش که مادر چگونه متوجه کافی بودن شیر خود شود؟ توضیح داد: مهم ترین نشانه کافی بودن شیرمادر، روند وزن گیری نوزاد پس از پنج تا هفت روز اول زندگی نوزاد است که به طور متوسط بین ۲۵ تا ۳۰ گرم در روز است.
دفعات ادرار نوزاد (بیشتر از شش تا هفت بار در روز)، جاری شدن شیر از سینه مادر هنگام شیردهی، دفعات مکرر مدفوع کردن نوزاد و آرام شدن شیرخوار پس از هر بار شیردهی، دیگر نشانه های کافی بودن شیر مادر هستند.
توجه شود که مادر شیرده، باید ضمن داشتن استراحت کافی و نداشتن استرس های محیط زندگی، حمایت های روحی همسرش را در کنار داشتن تغذیه کافی داشته باشد.
این متخصص تاکید کرد: دفع ادرار نوزادان دارای تغذیه مناسب، باید حداقل شش تا هفت مرتبه در روز باشد و مدفوع نوزاد شیر مادرخوار اغلب قوام شل داشته و دفعات آن حتی می تواند در طول روز بین هشت تا ۱۰ بار باشد. در غیاب سایر علائم و با وزن گیری مناسب، این میزان اسهال تلقی نمی شود.
وی افزود: در نوزاد شیر خشک خوار، دفعات مدفوع کمتر و حتی می تواند هفته ای دو تا سه مرتبه باشد و این موضوع در غیاب سایر علائم یبوست تلقی نشده و به درمان نیاز ندارد.
حبیبی در خصوص حمام کردن نوزاد گفت: حمام کردن نوزاد می تواند از همان روز اول تولد شروع شود و توصیه آن است که هفته ای سه مرتبه انجام شود.
وی ادامه داد: بهتر است از مواد شوینده مخصوص نوزادان استفاده شود؛ چراکه حاوی مواد گلیسرین دار است و باعث ایجاد نرمی پوست می شود. استفاده از روغن بدن بعد از حمام و سپس لوسیون به منظور جلوگیری از خشکی پوست نوزادان به دلیل نداشتن چربی زیر پوستی، توصیه می شود.
این متخصص نوزادان در خصوص مراقبت از بند ناف نوزادان نیز گفت: از چندین سال قبل، استفاده روزانه سه مرتبه از الکل در محل بند ناف، به منظور جلوگیری از عفونت توصیه می شد، اما امروزه بیشتر توصیه به تمیز نگاه داشتن و خشک نگاه داشتن بند ناف می شود؛ چراکه باعث زودتر جدا شدن آن می شود.
به طور معمول، بند ناف در حدود یک تا دو هفتگی عمر نوزاد، جدا می شود و پس از آن، ممکن است تا چند روز از ناف، خون کمی خارج شود که در این هنگام استفاده از الکل توصیه می شود.
وی یادآور شد: برای جلوگیری از سوختگی بین کشاله ران نیز همیشه پارچه های نخی بهتر از پوشک ها است، چراکه ممکن است پوشک، الیاف شیمیایی داشته باشد.
در صورت استفاده از پوشک، تعویض مرتب و خشک کردن ناحیه پوششی آن و سپس چرب کردن محل مذکور با پماد می تواند مؤثر باشد، ولی در صورت مشاهده سوختگی باید برای تشخیص نوع آن، به پزشک مراجعه کرد.
حبیبی تاکید کرد: به طور معمول، نوزاد، به جز شیر مادر و ویتامین، نیاز به هیچ ماده غذایی دیگری ندارد.
در مورد میزان گریه و خواب نوزادان نیز باید گفت که هر چند در بین نوزادان مختلف و بر اساس تأثیر عوامل نژادی و ارثی، این موضوع متفاوت است، اما به طور معمول نوزاد روزی یک تا دو ساعت، گریه می کند و حتی بعضی معتقدند گریه باعث تکامل مغزی نوزاد می شود.
این متخصص در ادامه تاکید کرد: البته گریه های با فرکانس بالا و میزان زیاد و گریه هایی که با اقدامات معمول بهبود پیدا نمی کند، باید مورد بررسی پزشک قرار گیرد.
وی در خصوص خواب نوزادان تصریح کرد: خواب نوزادان نیز به طور متوسط ۱۸ تا ۲۰ ساعت در شبانه روز است و دوره های منقطع ۳۰ تا ۴۰ دقیقه ای دارد که به تدریج، میزان آن در ماه های آینده کم شده و حدود یک سالگی به ۱۰ تا ۱۲ ساعت و در سه تا چهار سالگی به ۹ تا ۱۰ ساعت می رسد.
حبیبی از علل بی قراری های نوزادان و شیرخواران کوچک به گرسنگی، گرما، سرما، سر و صدای محیط، نور زیاد در محیط، اجسام خارجی در لباس بچه مانند مو، سوختگی بین کشاله ران یا ناحیه گردن، بیماری های مختلف از جمله عفونت ادراری و ریفلاکس معده به مری اشاره کرد