مراحل رشد گفتاری کودکان، چگونه‌ است؟

مراحل اولیه آموختن گفتار، کودک شما گوش می‌دهد و سعی می‌کند صداها را تقلید کند. او از بدو تولد نسبت به صداهای زیر انسانی واکنش نشان می‌دهد. او اداها و حالات مختلف صورت شما را مشاهده می‌کند و سعی می‌کند آن‌ها را تقلید کند. ممکن است چشم‌های او به سرعت به طرف صدا برگردد و خیره شدن او حالت عمدی دارد. او چهره‌ای را که در فاصله ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متری او مشغول صحبت کردن باشد، تماشا می‌کند. کودک شما ارتباط دو طرفه را حس می‌کند و سعی می‌کند با استفاده از صداها، اداها، و حالات بدن صحبت کند. او با صدا درآوردن سعی در آغاز محاوره، تحریک شما به پاسخ دادن، و جواب دادن به شما می‌کند. از سن دو هفتگی او وارد «گفت‌وگو» می‌شود. در چهارهفتگی به صدا حساس می‌شود و از صداهای بلند یکه می‌خورد، در شش هفتگی، کودک شما صدای‌تان را تشخیص می‌دهد، و در هشت هفتگی به آن پاسخ می‌دهد.

در این مرحله:
- هر قدر کودک خود را از سن پایین‌تری به وسیله حرف‌زدن با او و تشویق کردن او به پاسخ دادن، تحریک به صحبت‌کردن کنید، زودتر یاد می‌گیرد صحبت کند و کیفیت گفتار او نیز بهتر خواهد بود. بنابراین از روز نخست تولد کودک‌تان بدون وقفه صحبت کنید و همه گفت‌وگوهای خود را به صورتی بسیار نمایشی و اغراق شده انجام دهید.
- هرگونه ایجاد ارتباط از طرف او را با لبخند، در آغوش گرفتن، و توجه پاداش دهید تا انگیزه کودک شما برای صحبت‌کردن بیشتر شود.
- تا می‌توانید محبت خود را به صورت جسمانی و در لحن صحبت خود نشان دهید، زیرا این کار سبب ایجاد ارتباط عاطفی نزدیک بین شما و کودک‌تان و تشویق فراوان او می‌گردد.
- ارتباط چشمی برای این‌که کودک شما علاقه، عشق، و توجه شما را درک کند ضروری است. همیشه در برقراری ارتباط چشمی مصر باشید. زحمت چرخاندن بدن خود به طرف کودکتان و روبه‌رو شدن با او را به خود بدهید.
- زبان اصلی او را که گریه کردن است بیاموزید. همیشه به درخواستی که به این طریق مطرح می‌کند خواه به خاطر گرسنگی باشد یا خستگی، کسالت، یا نیاز به محبت، پاسخ دهید و هرگز نگذارید کودک‌تان به گریه کردن ادامه دهد.

رشد گفتاری از ۸ تا ۲۴ هفتگی
یک تا دو هفته پس از لبخندزدن به شما، کودک‌تان ممکن است صداهای ساده مثل «آه»، «اوه» و «اه»، را ادا کند. حدود یک ماه بعد نیز احتمالاً حروف بی‌صدا اضافه می‌شوند، معمولاً وقتی ناراحت می‌شود «م»، «پ»، «ب» و وقتی خوشحال می‌شود «ج» و «ک» را ادا می‌کند. در ۱۲ هفتگی کودک شما جیغ‌های شادی می‌کشد و در چند هفته بعدی سعی می‌کند با استفاده از جملات تقلیدی که از صداهایی مثل «گاگا»، «آگو»، و «اوگ» ساخته شده‌اند، به «گفت‌وگو» بپردازد. تا ۱۶ هفتگی او دارای یک زبان صوتی متشکل از خنده، جیغ‌های بلند شادمانه، دمیدن از بین لب‌ها، و تولید حباب می‌شود. تا ۲۴ هفتگی کودک شما «کا»، «دا»، «ما»، و «اگ» را به واژگان خود می‌افزاید.
نشانه‌های زیادی وجود دارد که کودک شما شروع به درک آن‌چه شما می‌گویید کرده است. او شروع به زمزمه‌های نامفهوم می‌کند، یعنی با تکرار صداها و گوش‌دادن به آن‌ها با اصوات بازی می‌کند.
با آواهای تک‌هجایی و دو هجایی، «آواز می‌خواند» و با خودش حرف می‌زند. اگر صدای مادرش را از آن سوی اتاق بشنود فوراً برمی‌گردد. اگر عصبانی شود جیغ می‌کشد. حالات مختلف صدای مادرش را تشخیص می‌دهد و نسبت به آن‌ها واکنش نشان می‌دهد.

در این مرحله:
- برای صحبت کردن، کودک باید مکانیسم‌های گفتار را از طریق حرکات زبان، لب‌ها، و کام بیاموزد، بنابراین مکیدن، لیس زدن، حباب بیرون دادن و جویدن، همگی مهارت‌هایی هستند که فراگیری و تمرین آن‌ها اهمیت دارد. این مهارت‌ها را با بازی کردن با کودک و نهایتاً شیردادن به او تشویق کنید.
- کودکانی که برای‌شان آواز خوانده شده، شعرهای کودکانه برای‌شان تکرار شده، هنگام صحبت با آن‌ها روی آهنگ‌های کلامی تکیه شده و در بازی‌های شعر و آوازخوانی شرکت داده شده‌اند راحت‌تر و بهتر از کودکانی که این کارها برای‌شان نشده است حرف می‌زنند، پس همه این کارها را از سن خیلی پایین شروع کنید.
- یکی از نخستین راه‌های ارتباط برقرار کردن کودکان، خندیدن است. صحبت کردن را با حالتی سرگرم‌کننده، خنده‌دار، و آمیخته به شوخی انجام دهید. زیاد بخندید و ریسه بروید.
- در ماه‌های نخست، کودکان با تقلید می‌آموزند. بنابراین تکرار نام‌ها، کارهای روزمره، و وقایع امری ضروری است. آهنگی نمایشی به صدای خود بدهید و حتی‌الامکان از حرکات استفاده کنید. اگر می‌گویید «داغ»، آن را با بیرون‌دادن نفس بگویید، «آخ» را هم اضافه کنید، و ناگهان دستتان را عقب بکشید، و مثل کسی که درد می‌کشد بالا و پایین بپرید و دوباره بگویید «داغ».

رشد گفتاری از ۲۸ هفتگی تا یک‌سالگی
در ۲۸ هفتگی کودک هجاهای واضحی را ادا می‌کند، مثل «با»، «دا»، «کا». فریادهای کودک شامل انواع مختلفی از صداهای زیر و بم است و یک صدای تودماغی نیز ظاهر می‌شود. او شروع به انجام بازی‌هایی با زبان و لب‌های خود کرده است و ممکن است سعی کند با استفاده از صدا، مثلاً جیغ یا سرفه، توجه شما را جلب کند. در ۳۲ هفتگی هجاها را به طور واضحی با هم ترکیب می‌کند، مثل «با - با»، «دا - دا».
پس از آن او به‌تدریج صداهای «ت»، «د» و «و» را هم اضافه می‌کند و بعد در حدود ۳۶ تا ۴۰ هفتگی صداهای گفتاری واقعی را تقلید می‌نماید.
با رشته‌های طولانی از هجاها، صداهای آهنگین، در می‌آورد، مثل «دادداددادداد».
در ۴۰ هفتگی ممکن است یک کلمه با معنی را به کار ببرد، و تا ۴۸ هفتگی تقریباً به طور حتم این کار را خواهد کرد.
درک کلام که از مقدمات اساسی گفتار است، با سرعت در حال افزایش است و در ۴۰ هفتگی اکثر بچه‌ها «نه» را می‌فهمند. کودک شما ممکن است از چند دستور ساده نیز اطاعت کند، مثلاً حرکات مربوط به شعرهای کودکانه، «دس دسی» بازی کردن، و «بای بای کردن».
در ۴۸ هفتگی کودک شما نام خودش را می‌داند و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد. بلند و بی‌وقفه صدا در می‌آورد. با رفتار خود نشان می‌دهد که چندین کلمه آشنا را می‌فهمد. او ممکن است صداهای حیوانات، مثل «ما»، «قار»، «میو»، و «هاف» و یا صداهای بزرگ‌سالان، مثل سرفه، برررر، و غیره را تقلید کند.

در این مرحله:
- اگر می‌خواهید کودک شما تلفظ درست کلمات و سپس ترکیب آن‌ها و تشکیل جملات صحیح را بیاموزد، باید الگوی او باشید تا گفتار صحیح را از شما تقلید کند. بنابراین واضح و شمرده صحبت کنید و حرکات، حالات چهره، و ژست‌های مناسب را با گفتار خود همراه سازید.
- برای این‌که به کودک خود کمک کنید تا صحبت کند، باید برخی از قیود خود را کنار بگذارید و همراه او سر و صداهای کودکانه درآورید. او به شما نگاه می‌کند و ریسه می‌رود و با جدیت بیشتری همان صدا را در می‌آورد. صداهای کودکانه را بارها تکرار کنید. به این ترتیب یادگیری تکلم برای هر دو شما تبدیل به یک بازی می‌شود.
- وقتی کودک‌تان سروصداهای نامفهوم درمی‌آورد، شما هم این کار را بکنید، ولی مقدار زیادی هم به طور عادی حرف بزنید، به محض این‌که کودک شما یک کلمه را به زبان آورد، آن را تکرار کنید، شادی خود را نشان دهید، و به او بگویید که چه بچه باهوشی است. صدایی را که درآورده است، مثلاً «ما» را تکرار کنید، بخندید، و او را در آغوش بکشید. او دوباره و دوباره کلمه «ما» را تکرار می‌کند و از ذکاوت خود خوش‌حال می‌شود.
- کودکان فقط موقعی می‌توانند صحبت کنند که کلمات برای آن‌ها معنی داشته باشند. آن‌ها برای این‌که کلمه‌ای را به زبان آورند باید مدت‌ها قبل معنی آن را درک کرده باشند. معنی کلمات را بارها و بارها با استفاده از تصاویر، اداها، حرکات، و … نمایش دهید.