سندرم جنین الکلی چیست؟

ناهنجاری‌های جنینی ناشی از الکل یا آثار جنینی الکل (FASD) به دسته نارسایی‌هایی گفته می‌شود که در فردی که مادرش در دوران بارداری، الکل مصرف کرده است، دیده می‌شود.

برخی از این نارسایی‌ها عبارتند از: ظاهر غیرطبیعی فرد، کوتاهی قد، وزن کم، سر کوچک، ناموزونی و ناهماهنگی اعضای بدن، کم هوشی، مشکلات رفتاری، و نارسایی‌های شنوایی و بینایی. افرادی که دچار این گونه نارسایی‌هایند معمولاً در مدرسه دچار مشکل می‌شوند، با اجبارهای قانونی مشکل دارند، اغلب به زندان می‌افتند، به شدت درگیر رفتارهای پرخطر جنسی اند و مشکل الکل یا دیگر مواد مخدر دارند.

شدیدترین حالت این نارسایی سندرم جنینی الکل (fetal alcohol syndrome یا FAS) نام دارد.دیگر انواع این نارسایی عبارتند از سندرم جنینی جزئی ناشی از الکل (partial fetal alcohol syndrome یا pFAS)، نارسایی‌های هنگام تولد مرتبط با الکل (alcohol-related birth defects یا ARBD) و نارسایی‌های تکامل سیستم عصبی مرتبط با الکل (alcohol-related neurodevelopmental disorder یا ARND).

اما الکل تنها زیبایی کودک را به خطر نمی اندازد. تقریبا همه ارگانهای حساس جنین هم می توانند در اثر مصرف الکل توسط مادر آسیب ببینند. بعنوان مثال:

-اختلال در رشد مغز

-ناهنجاری رفتاری

-صرع / تشنج

-کوچک ماندن جمجمه

-اختلالات مادرزادی قلبی

-اختلالات بینایی و شنوایی

-اختلال رشد حتی بعد از تولد

-ناهنجاری رشد و بدشکلی مفاصل انگشتان و دستها و پاها

-و دهها عارضه کوچک و بزرگ دیگر که معمولا تا آخر عمر همراه کودک مبتلا خواهند ماند

-نشانگان جنین الکلیمقایسه مغز کودک مبتلا به سندرم الکلی(راست) با مغز کودک طبیعی (چپ)

پیشگیری سندرم جنین الکلی

تنها روش پیشگیری قطعی از این مشکل، عدم مصرف الکل در دوران بارداری است. مصرف هیچ مقداری از الکل توصیه نمی شود، چرا که نمی توان دقیقا حدی را در نظر گرفت که مصرف الکل در ان حد کاملا بی خطر باشد. البته واضح است که هرچه مصرف الکل در دوارن بارداری بیشتر باشد، احتمال ابتلای جنین به سندروم جنین الکلی بیشتر خواهد شد.

مصرف الکل و جوانب فرهنگی و اجتماعی آن

از آنجاکه مصرف الکل همچون سایر اجزای فرهنگی و سبک زندگی افراد در ارتباط تنگاتنگ و انکارنشدنی با فرهنگ ساختاری جوامع است، به روشنی می‌توان دریافت که سندروم جنین الکلی در بخش‌هایی از دنیا قابل مشاهده است که عامل بازدارنده جدی برای مصرف الکل در آنها وجود نداشته و وفور تولید و توزیع نوشیدنی‌های الکلی در آنها یکی از دلایل گسترش مصرف آن است.

علائم قلبی، مغزی و جسمانی این سندروم به طور همزمان در چند کشور اروپایی و ایالات متحده در سال‌های دهه ۶۰ مورد توجه دانشمندان علوم پزشکی قرار گرفت و سرانجام در سال ۱۹۷۳ این علائم برای اولین بار توسط دو متخصص ژنتیک آمریکایی با نام بیماری سندروم جنین الکلی معرفی شد.در کشور آلمان سالانه ۲ هزار و دویست کودک سندروم جنین الکلی درجه یک متولد می‌شوند. به علاوه، سالانه ۱۰ تا ۱۵ هزار نوزاد به دلیل این تصور اشتباه مادران که مصرف میزان «قابل قبول» الکل آسیبی به جنین وارد نمی‌کند، متحمل اختلالات رفتاری و مغزی این سندروم می‌شوند؛ اگرچه تغییر فرم ظاهری چهره در آنها ایجاد نشده است.

همچنین، تحقیقی در سال ۲۰۰۸ نشان داد از میان زنان باردار ۱۵ تا ۴۵ ساله آمریکایی، ۱۱ درصد به طور منظم الکل مصرف می‌کنند، ۵ درصد متوسط مصرف زیادی گزارش کرده‌اند و ۱ درصد دائم‌الخمر هستند. در کشور آفریقای جنوبی، از هر ۱۰۰۰ کودک ۷۰ الی ۸۰ کودک مبتلا به این سندروم هستند و به طور متوسط، از ۵۰۰ کودک در کشورهای غربی، یک کودک مبتلا به سندروم جنین الکلی است.

علائم و پیامدهای سندروم جنین الکلی به هیچ‌وجه محدود به علائم بدو تولد نبوده و با گذر زمان بیماری‌های جسمی ‌دیگری نظیر صرع، افسردگی، پارکینسون، و سکته در افراد مبتلا مشاهده شود. همچنین، کودکان مبتلا به این سندروم به دلیل محدودیت‌های مغزی و فیزیکی، در تمام طول حیات نیازمند مراقبت‌های ویژه پزشکی و آموزشی و تربیتی بوده و تنها در صورتی که از سیستم آموشی ویژه‌ای بهره‌مند شوند، می‌توانند بخش رفتاری و مغزی را تاحدی توسعه بخشند.

از این‌رو، مصرف الکل می‌باید مورد توجه وسیع‌تری در جوامع آسیب‌پذیر قرار گیرد. در حال حاضر بخش عمده‌ای از اطلاع‌رسانی در این زمینه در کشورهای غربی بر عهده فعالان بخش خصوصی و یا جامعه مدنی بوده و دولت‌ها نقش ضعیفی در این رابطه ایفا می‌کنند. این در حالی است که اتخاذ سیاست‌های اقتصادی محدودکننده برای تولید مشروبات الکلی، نظیر آنچه سال گذشته در دولت دیوید کامرون رخ داد، در این زمینه بسیار حیاتی است.

درمان سندرم جنین الکلی

هیچ درمان واقعی برای سندرم جنین الکلی وجود ندارد و عوارض و علائم این بیماری تا آخر عمر برجا می ماند. هرچند می توان بعضی مشکلات از قبیل ناهنجاری مفاصل یا بعضی انومالی (اختلال ساختاری) قلبی را با جراحی بهبود داد. اما مشکلات ذهنی و بیشتر مشکلات دیگر بدون درمان باقی خواهند ماند.