روند رشد کودک، نحوه ارزیابی هر یک
ارزیابی معیار‌های رشدی زیر برای اطمینان یافتن از کیفیت زندگیِ کودکان در تمامِ سنین میسر است.
ارزیابی معیار‌های رشدی زیر برای اطمینان یافتن از کیفیت زندگیِ کودکان در تمامِ سنین میسر است. برای کودکان سه ساله باید رفتارِ کودک را بر اساسِ این ملاک‌ها در دوره‌ای به طولِ سه هفته موردِ بررسی قرار دهید، برای کودکانِ ۴ ساله، ۴ هفته، برای کودکان ۵ ساله، ۵ هفته و به همین روال به ازایِ هر یکسال افزایشِ سن باید یک هفته به دوره ارزیابی اضافه کرد. توجه داشته باشید که نباید بر اساسِ ارزیابی رفتار کودک در یک یا چند روز قضاوت کنید.
آیا کودکتان اغلب راحت به خواب می‌رود و سرِحال از خواب بیدار می‌شود؟
بی‌خوابی‌ها، کابوس‌ها و گیجی و سرِحال نبودن در هنگامِ بیدار شدن، اگر‌گاه گاه اتفاق بیفتند و همیشگی نباشند، مشکلی ندارند. اگر کودکتان به طورِ متوسط خوابِ عمیقی دارد و صبح‌ها با نشاط از خواب بیدار می‌شود، بدین معنی است که زندگی رضایتبخشی را تجربه می‌کند. اما اگر بی‌خوابی‌های مکرر و یا بدخلقی‌های هنگامِ بیدار شدن برای بیش از 3 یا 4 هفته طول بکشد، ممکن است نشانگر این باشد که کودکتان با یک استرسِ شدید و یا تغییری بزرگ در سبکِ زندگی‌اش دست و پنجه نرم می‌کند.
آیا کودکتان معمولاً با اشتها غذا می‌خورد؟
غذا نخوردن‌های‌گاه به‌گاه قابلِ انتظار است و امری غیرِ طبیعی نیست. گاهی کودک آنقدر سرگرمِ فعالیت‌های جذاب است که غذایش را به موقع نمی‌خورد. همچنین به یاد داشته باشید که ممکن است کودکان در یک وعده، غذایِ زیادی را بخورند و در وعده بعدی تقریباً چیزی نخورند. با این وجود، یک خردسال که برای چندین هفته مانندِ قحطی زده‌ها غذا می‌خورد، هنگامِ غذا بهانه گیری می‌کند و یا کم غذا می‌خورد، ممکن است در زندگیِ خود به دنبالِ تسلی و آرامش باشد.
آیا کودکتان به طورِ متوسط در طولِ چند هفته می‌تواند ادرار و مدفوعِ خود را (خصوصاً در طولِ روز) کنترل کند؟
«اتفاق‌ها و تصادفاتِ»گاه به‌گاه، خصوصاً تحتِ شرایط و موقعیت‌های خاص، مانند نوشیدنِ مایعات به مقدارِ زیاد، اختلالاتِ روده‌ای و معدی، ایرادی ندارند.
آیا کودکتان قابلیتِ نشان دادنِ دامنه وسیعی از هیجاناتی چون، شادی، عصبانیت، اندوه، سوگ، اشتیاق، نا‌امیدی، عشق و مهربانی را دارا است؟
نیازی نیست کودکتان تمامِ این هیجانات را در یک روز و به یکباره از خود نشان دهد؛ اما کودکی که هیجاناتش تغییر نمی‌کند، مثلاً همیشه عصبانی، کج خلق و یا بالعکس همیشه با اشتیاق و خوشحال است ممکن است دچار مشکل باشد. توجه داشته باشید که بروز و نشان دادنِ ناراحتی لزوماً نشانه مشکل نیست؛ بروزِ این هیجان در موقعیت‌های متناسب می‌تواند نشان دهنده سلامت و توجه کودک به دیگران باشد.
آیا کودکتان می‌تواند صمیمی باشد و روابطِ رضایتبخشی را با یک یا دو نفر از همسالانِ خود حفظ کند؟
کودکی که اغلب تنها بازی می‌کند، تا زمانی که علتِ آن نداشتنِ مهارتِ اجتماعیِ کافی نباشد، مشکلِ رشدی ندارد. کودکی که از همسالانِ خود می‌ترسد یا ادعا می‌کند که از دیگران بر‌تر است ممکن است به دنبالِ اطمینان باشد و یا نسبت به برآورده ساختنِ انتظاراتِ والدینِ خود دچارِ شک و تردید باشد.
آیا بازی‌های کودکتان تنوع دارد؟ و یا حتی هنگامی که کودکتان با همان اسباب بازی‌های همیشگی بازی می‌کند تغییراتی در محتوای بازی پدید می‌آورد؟
کودکی که به طورِ تکراری بازی می‌کند و همان مراسمِ تکراری را در بازی اجرا می‌کند، یعنی با همان اسباب بازی‌ها و به همان شیوه قبلی، ممکن است از لحاظِ هیجانی خنثی شده باشد، به این معنی که کودک امنیتِ درونیِ کافی را برای بازی با محیط ندارد.
آیا کودکتان معمولاً سلطه بزرگسالان را می‌پذیرد؟
مقاومت، سماجت، اعتراض و مخالفت‌های‌گاه به‌گاه که در نهایت به تسلیم شدن در برابرِ بزرگسال می‌انجامد، نشان دهنده فرآیندِ سالمِ «اجتماعی شدنِ» کودک است. پذیرشِ بی‌چون و چرای محدودیت‌ها و خواسته‌های بزرگسالان بدونِ سرپیچی‌های کوچک و گه گدار، می‌تواند نشان دهنده اضطرابِ شدید باشد.
آیا کودک گهگاه از خود، کنجکاوی، ماجراجویی، بازیگوشی و شیطنت نشان می‌دهد؟
کودکی که هرگز، کنجکاوی، فضولی یا تجسس نمی‌کند و یا به محدوده‌های ممنوع سرک نمی‌کشد، ممکن است، ممکن است از تنبیه به شدت بترسد و رشدِ سالمی نخواهد داشت. از سویِ دیگر انجامِ مکررِ این رفتار‌ها ممکن است به معنای جست‌و‌جوی مرز‌ها باشد.
آیا کودکان گهگاه به چیزی فرا‌تر از خودش علاقه‌مند یا جذب می‌شود؟
تأکید در اینجا بر روی درگیری در «فعالیت» در برابر «عدمِ فعالیت» است، مانند تماشای تلویزیون. کودکِ خردسالی که جذبِ فعالیت‌ها نمی‌شود و به ندرت می‌تواند یک کار را به اتمام برساند، ممکن است نیازمندِ کمک باشد.
آیا کودکتان نسبت به یک یا دو مراقبِ خود، مهر و علاقه‌ای بی‌شائبه ابراز می‌کند؟
توجه داشته باشید که منظورمان ابرازِ آنی و خود جوشِ علاقه و عشق است، نه کار‌هایی مانند بوسیدنِ زمانِ خواب. همچنین شیوه نشان دادنِ علاقه در بین خانواده‌ها و فرهنگ‌های مختلف فرق می‌کند. با این همه، کودکِ در حالِ رشد، به شیوه‌های فرهنگی خود، به ابرازِ علاقه نسبت به مراقبانش، تمایل نشان می‌دهد و از بودنِ با آن‌ها لذت می‌برد. با این وجود، ابرازِ علاقه بیش از اندازه، می‌تواند نشان دهنده این امر باشد که کودک نسبت به احساسات مراقبانش در موردِ خود، دچار شک و تردید است.
آیا کودکتان از چیزهای خوبِ زندگی‌اش لذت می‌برد؟
برای کودکانِ کم سن، بازی کردن با دیگران، رفتن به پیک نیک، میهمانی‌ها، فستیوال‌ها، مکان‌های جدید، و کاوش اسباب بازی‌های تازه، بخش‌هایی از یک زندگیِ خوب هستند. اگر کودکتان مشکلی نظیر خجالت، ترس از سگ‌ها، بیزاری از برخی غذا‌ها و... را دارد، اما مشکل آنقدر جدی نیست که او را از لذت بردن و زیبایی‌های دورانِ کودکی بازدارد، کودک با بزرگ شدن آن مشکل را حل خواهد کرد. با این وجود اگر کودک مشکلی دارد که او را از لذت بردن از دورانِ کودکی‌اش باز می‌دارد، باید به او کمک کنید.
منبع:
پارسه گرد
