بیماری آنسفالیت چیست؟

ویروس‌ها یکی از مهمترین دلایل بروز بیماری آنسفالیت یا ورم مغزی در کودکان می‌باشند...

بیماری آنسفالیت یا ورم مغزی اصطلاحی است که به التهاب غشاهای احاطه‌کننده مغز و نخاع اشاره دارد. این بیماری موجب بروز مشکلات مغزی و اختلال در عملکرد ستون فقرات می‌شود. التهاب ناشی از آنسفالیت، موجب تورم مغز و درنهایت تغییراتی در وضعیت عصبی کودکان می‌گردد. بیماری‌هایی نظیر اختلالات روانی و تشنج در کودکان اغلب ناشی از ناهنجاری ورم مغزی در کودکان است.

خوشبختانه در صورت تشخیص به موقع بیماری آنسفالیت در کودکان این بیماری به راحتی درمان خواهد شد.

در صورتی که با علائم بیماری آنسفالیت درکودک خود روبه رو شدید هرچه سریعتر او را برای معاینه نزد متخصص اطفال ببرید. در صورتی که بیماری آنسفالیت به موقع درمان نشود عوارض جبران ناپذیری را برای کودک شما به دنبال خواهد داشت.

علل آنسفالیت

علت بیماری آنسفالیت در کودکان متغیر بوده و به عواملی نظیر فصل، موقعیت زندگی در یک کشور و قرار گرفتن کودک درمعرض ویروس بستگی دارد.

ویروس‌ها یکی از مهمترین دلایل بروز بیماری آنسفالیت می‌باشند. باوجود این‌که واکسن‌ بسیاری از ویروس‌ها ازجمله سرخک، اوریون، سرخچه و آبله‌مرغان به میزان قابل‌توجهی خطر ابتلا به این بیماری را کاهش می‌دهد اما متاسفانه ویروس‌های دیگری نظیر ویروس ساده‌ی هریس، ویروس نیل غربی (راه ابتلا از طریق پشه‌ها) ویروس هاری (راه ابتلا از طریق بسیاری از حیوانات) می توانند موجب چنین بیماری شوند.

در برخی مواقع عفونت‌های باکتریایی مانند بیماری لایم ( راه ابتلا از طریق کنه)، سل، سیفیلیس و انگل‌هایی نظیر توکسوپلاسموز ( راه ابتلا از طریق گربه) موجب بروز بیماری آنسفالیت کودکان می‌شوند.

علائم آنسفالیت

اغلب بیماری‌های ویروسی مانند عفونت تنفسی فوقانی یا مشکل دستگاه گوارش مانند اسهال، تهوع واستفراق زمینه بروز آنسفالیت را فراهم می‌کنند.

در این قسمت به معرفی شایع‌ترین علائم تورم مغزی در کودکان می‌پردازیم. لازم به ذکر است که علائم این بیماری ممکن است در کودکان متفاوت باشد. علائم آنسفالیت شامل:

- تب

- سردرد ( یا تورم ملاج یا همان نرمه سر کودکان)

- حساسیت به نور

- سفتی گردن

- خواب‌آلودگی یا افسردگی

- افزایش تحریک‌پذیری

- تشنج

- راش‌ یا جوش‌های پوستی

- اختلال در صحبت کردن و تغییر گفتار

- تغییر سطح هوشیاری، سردرگمی یا توهم

- از دست دادن انرژی

- بی‌اشتهایی

- اختلال در راه‌رفتن

- حالت تهوع و استفراق

از آن‌جایی که علائم آنسفالیت شبیه علائم بیماری‌های دیگر می‌باشد بنابراین توصیه می‌شود جهت تشخیص به پزشک مراجعه و با او مشاوره کرد.

تشخیص

تشخیص آسفالیت در کودکان معمولا بعد از بروز ناگهانی یا تدریجی علائم خاص و آزمایشات پزشکی صورت می‌گیرد. پزشک متخصص اطفال در طول معاینه نیاز به سوابق پزشکی کامل از کودک دارد. در برخی موارد جهت تایید تشخیص پزشکی ممکن است نیاز به آزمایش‌های تشخیصی باشد. آزمایش هایی که به منظور تشخیص و تایید آنسفالیت انجام می‌شوند عبارتند از:

اشعه ایکس

یکی از روش‌هایی تشخیص بیماری آنسفالیت کودکان استفاده از پرتوهای نامرئی الکترومغناطیسی و تولید تصاویری از بافت‌های درونی، استخوان‌ها و اندام‌های داخلی بر روی فیلم است.

ام آرآی

ام‌آرآی یا به‌عبارتی تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یکی از روش‌های تشخیص پزشکی است که با کمک آهن‌رباهای بزرگ، رادیوفرکوئنسی و یک کامپیوتر می‌توان تصاویر دقیقی از اندام ها و ساختارهای درون بدن تهیه کرد.

توموگرافی کامپیوتری ( معروف به سی تی یا سی‌تی اسکن)

توموگرافی کامپیوتری یا همان سی‌تی اسکن یکی دیگر از راه‌های تصویربرداری تشخیصی است که با کمک اشعه ایکس و تکنولوژی کامپیوتر می توان تصاویر افقی یا محوری (اسلایس) را از بدن تهیه کرد. با کمک سی‌تی اسکن می‌توان جزئیات دقیقی از قسمت‌های مختلف بدن ازجمله استخوان‌ها، عضلات، چربی و اندام‌ها تهیه کرد. تصاویر تهیه شده با سی‌تی اسکن دقیق‌تر از تصاویر حاصل از اشعه ایکس معمولی هستند.

آزمایش خون

آزمایش خون معمولا جهت تایید وجود ویروس یا باکتری در خون بیمار و این که آیا بدن فرد قادر به تولید آنتی‌بادی علیه میکروب‌ها هست یاخیر انجام می‌شود. (آنتی بادی‌ها نوعی پروتئین خونی خاص هستند که توسط سیستم ایمنی بدن تولید و با عفونت و ویروس مقابله می‌کنند)

تست خلط

این آزمایش بر روی خلط خارج شده از ریه‌ها و دهان از طریق سرفه انجام می‌شود. تست خلط معمولا برای تعیین عفونت‌های مجاری تنفسی در بدن انجام می‌شود.

الکتروانسفالوگرام (EEG)

در این روش با کمک الکترودهای متصل به پوست سر فعالیت‌های الکتریکی و مدوام مغز ثبت می‌شود.

پونکسیون کمری (اسپینال تپ)

در این روش یک سوزن مخصوص به ستون فقرات پایین کمر بیمار تزریق می‌شود. نقطه تزریق درحقیقت اطراف کانال نخاعی می‌باشد تا فشار داخل کانال نخاعی و مغز اندازه گرفته می‌شود. مقدار خیلی کمی از مایع مغزی نخاعی از کانال نخاعی بیمار خارج و جهت تشخیص عفونت یا سایر مشکلات دیگر به آزمایشگاه ارسال می‌شود. مایع مغزی نخاعی که در اصطلاح پزشکی به سی‌اس‌اف معروف است مایع شفافی است که درون مغز و نخاع قرار دارد.

بیوپسی مغزی

در موارد نادر ممکن است جهت تشخیص پزشکی نمونه‌ای از بافت مغزی آسیب دیده کودک از بدن او خارج و مورد ارزیابی قرار گیرد.

درمان

برخی از کودکان که مبتلا به آنسفالیت خفیف هستند ممکن است در خانه کنترل و درمان شوند اما بیشتر آن‌ها نیاز به بستری در بخش مراقبت‌های ویژه در بیمارستان دارند. برای پیشگیری از تورم بیشتر مغز، فشارخون، ضربان قلب، تنفس و همچنین مایعلات بدن کودکان تحت کنترل و نظارت دقیق پزشکان قرار خواهد گرفت. از آن‌جایی که آنتی‌بیوتیک‌ها در مقابل ویروس‌ها تاثیرگذار نیستند درنتیجه در درمان بیشتر موارد این بیماری استفاده نمی‌شوند. داروهای ضدویروسی در درمان برخی از انواع بیماری ورم مغزی کودکان خصوصا نوعی که ناشی از ویروس ساده‌ی هریس است استفاده می‌شوند. داروی کورتیکواستروئید ممکن است در برخی موارد موجب کاهش تورم مغزی در کودکان شود. اگر کودکی به تشنج مبتلا شده‌باشد ممکن است مجبور به مصرف داروی ضدتشنج باشد. داروهی بدون نسخه نظیر استامینوفن معمولا جهت درمان تب و سردرد مصرف می‌شوند.

طول دوره آنسفالیت در کودکان

در بیشتر موارد، مرحله حاد بیماری (هنگامی که علائم شدید است) معمولا تا ۱ هفته به‌طول می‌انجامد. بازیابی کامل اغلب طولانی بوده و چندین هفته یا ماه طول می‌کشد.

خطرات

در بسیاری از موارد بیماری آنسفالیت در کودکان به راحتی درمان می شود ولی با این وجود ممکن است در بعضی از موارد این بیماری مشکلاتی را برای بیمار به وجود بیاورد .

آسیب همیشگی مغز

گاهی ورم مغزی کودکان ممکن است منجربه آسیب همیشگی مغز و عوارض جانبی طولانی نظیر ناتوانی در یادگیری، مشکلات گفتاری، از دست دادن حافظه و یا عدم کنترل عضلات شود. در چنین شرایطی راه‌های درمان مختلف نظیر گفتار درمانی، فیزیوتراپی و کاردرمانی ممکن است مورد نیاز باشد.

مرگ

در صورتی که آسیب مغزی حاد باشد در موارد نادر منتهی به مرگ کودک می‌شود. کودکان کوچکتر از ۱ سال و بزرگسالان بالای ۵۵ سال بیشتر درمعرض مرگ ناشی از آنسفالیت هستند.

پیشگیری

شایان ذکر است که بیماری آنسفالیت قابل پیشگیری نیست اما می‌توان از بیماری‌هایی که منجربه این ناهنجاری مغزی می‌شوند جلوگیری کرد. بسیاری از بیماری‌های رایج در کودکان از طریق ایمن‌سازی بدن قابل پیشگیری هستند بنابراین توصیه می‌شود دستورالعمل‌های ایمن‌سازی بدن کودکان را که توسط پزشک اطفال ارائه می‌شود به‌دقت پیگیری و رعایت کرد. بهتر است کودکان از تماس با افرادی که مبتلا به آنسفالیت هستند خودداری کنند.

در برخی مناطق که بیماری آنسفالیت از طریق نیش حشرات خصوصا پشه قابل سرایت است کودکان باید:

- هنگام طلوع و غروب خورشید هنگامی که پشه‌ها فعال هستند از رفتن به بیرون از منزل خودداری کنند.

- پوشیدن لباس‌های محافظ نظیر لباس‌های آستین بلند یا شلوار بلند را فراموش نکنند.

از مواد دافع حشرات استفاده کنند.

- توصیه می‌شود از تجمع آب‌های راکد در اطراف منزل مانند سطل‌ها، حمام پرندگان، گلدان و یا تاب‌های بازی کودکان که با لاستیک تهیه می‌شود خودداری کرد چراکه این مناطق بستر مناسبی برای پشه‌ها هستند.

راه‌های پیشگیری ازگزیدگی کنه شامل

- جلوگیری از تماس کودکان با خاک، برگ و پوشش‌های گیاهی

- پوشاندن لباس‌های آستین بلند، پیراهن‌های رنگ روشن و شلوارهای بلند هنگام خارج شدن از خانه

- کنترل مکرر کودکان و حیوانات خانگی از گزیدگی کنه