اختلال نافرمانی در کودکان، چطور حل می‌شود؟

اگر تمام طول روز با کودک در مورد مسائل کوچک دعوا میکنید ، نتیجه ای عایدتان نمی شود. بهتر است اشیاء را در خانه به گونه ای بچینید که مناطق " دست زدن ممنوع ! " در خانه محدود باشد و در نتیجه با کم کردن تعداد دفعات " نه گفتن " ، محیط خانه را شادتر می کنید.
با ایجاد تغیراتی کوچک در خانه می توانید از بسیاری مشکلات جلوگیری کنید:
- اشیاء قیمتی و شکستنی را دور از دسترس کودک قرار دهید.
- ورودی قسمت هایی از خانه را که در صورت حضور کودک نوپا به تنهایی ممکن است برایش ناامن باشد ، ببندید.
- برای ممانعت از ورود کودک نوپا به مناطق خطرناک نظیر راه پله از موانع استفاده کنید.
به تدریج با بزرگ شدن کودک ، او محدودیت هایی را می آموزد و می تواند آنچه را که به او می گویید انجام دهد و بدین ترتیب شما هم می توانید این محدودیت ها را کم کنید.
۱- اسباب بازی های بیشتر و مناسب و زمینه فعالیت های قابل انجام را فراهم کنید.
کودک نوپا وقتی مشغول بازی کردن است زمان کمتری برای ایجاد دردسر خواهد داشت. مطمئن باشید که به اندازه کافی و مناسب وسایل بازی برای کودک نوپایتان دارید. به کمک این وسایل با او بازی کنید.لازم نیست که فعالیت ها و اسباب بازی های گران قیمت تهیه کنید . نوپایان می توانند با جعبه های مقوایی ، یا ظروف معمولی و نشکن هم به اندازه اسباب بازی های گران قیمت سرگرم شوند.وقتی که بیرون می روید یک کیف کوچک از دو سه اسباب بازی مورد علاقه کودک همراهتان داشته باشید تا کودک کاری برای انجام دادن داشته باشد.
۲- رفتار های مطلوب کودک را تشویق کنید
وقتی کودک رفتار مطلوبی انجام می دهد یا وقتی که مراقب خودش است به او پاداش دهید.مثلا لبخند بزنید ، لمسش کنید و به او بگویید که کاری که انجام می دهد خوب است مثلاً " شادی جان ، چه خوب با این پازل ها داری بازی می کنی ".
۳- اگر رفتار کودک نامطلوب بود چه باید کرد ؟
وقتی کودک رفتار نامطلوبی انجام می دهد ، کار خود را متوقف کنید توجه او را به سوی خودتان جلب کنید و تا فاصله طول یک بازو به کودک نزدیک شوید. خم شوید آنقدر که هم سطح چشمان او باشید و برای جلب توجه کودک نامش را صدا بزنید.
۴- با صدای محکم و با آرامش بگویید : " نه ! "
دست های کودک را محکم بگیرید و بالحن محکم و صدایی آرام بگویید " نه ! " وقتی که " نه " می گویید هم زمان اخم کنید و سرتان را به نشانه مخالفت از یک طرف به طرف دیگر تکان دهید . نگران نباشید ! این کار روحیه کودک شما را جریحه دار نمی کند و بهتر از پشت دستی زدن به او است!!!
۵- به کودک بگویید چه کار کند
در ابتدا کاری را که می خواهید کودک متوقف کند مشخص کنید : " نه ! به تلویزیون دست نزن "
" نه ! دم گربه را نکش "
بعد به کودک بگویید که به جایش چه کاری کند ( و یا در صورت لزوم به او نشان دهید ) :
" با اسباب بازی های خودت بازی کن "
" گربه را ناز کن ‌! اینجوری . "
۶- برای اینکه کودک همکاری کند به او فرصت بدهید
برای شروع به انجام آنچه که از کودک خواسته اید زمان کوتاهی صبر کنید. حدود ۵ ثانیه کافی است . در کنار کودک بمانید و او را نگاه کنید.
۷- به ازای همکاری کودک از او تشکر کنید
وقتی کودک آنچه را که از او خواسته اید انجام می دهد به او پاداش بدهید : " نازنین جان ! آفرین بر تو که سریع کاری را که بابا ازت خواست انجام دادی ! "
۸- جیغ و داد و گریه کودک را نادیده بگیرید
بعد از گفتن " نه " اگر کودک شروع به جیغ و داد و گریه کرد هیچ توجهی به او نکنید. منتظر وقفه ای در گریه اش باشید و از اینکه ساکت شده از او تشکر کنید و تلاش کنید تا او به فعالیتی دیگر مشغول شود.
۹- دستورهایتان برای کودک را با یک پیامد منطقی پشتیبانی کنید
اگر کودک ظرف ۵ ثانیه دستور شما را انجام نمی دهد از یک پیامد منطقی که با دستور تناسب داشته باشد استفاده کنید. به عنوان مثال فعالیت مورد علاقه کودک را حذف کنید یا آن اسباب بازی را که منشأ مشکل می باشد توقیف کنید. توضیح دهید که به چه دلیل این کار را می کنید.
مثلاً " نرگس جان ! شما کاری را که من می خواستم انجام ندادی بنابراین تلویزیون ۱۰ دقیقه خاموش می شود. " زمان ۵ تا ۱۰ دقیقه برای محرومیت از یک فعالیت کافی می باشد. اعتراض و شکایت کودک را نادیده بگیرید. با کودک وارد بحث و مناظره و استدلال نشوید ، فقط پیامد را به سادگی اجرا کنید.

- وقتی زمان محرومیت تمام شد فعالیت متوقف شده را از سر بگیرید یا اسباب بازی توقیف شده را به کودک بازگردانید.
- به کودک فرصت دیگری بدهید تا رفتار مطلوب مورد نظر را تمرین کند.
- اگر رفتار مشکل ساز ( در طی ساعت بعد ) ادامه یافت یا تکرار شد ، پیامد منطقی را برای زمانی طولانی تر تکرار کنید. مثلاً برای بقیه روز و یا اینکه از زمان سکوت استفاده کنید.
۱۰- در صورت لزوم از " زمان سکوت " یا اتاق خلوت برای استفاده کنید.
اگر نتوانستید از یک پیامد منطقی استفاده کنید و یا مشکل رفتاری ادامه داشت از زمان سکوت استفاده کنید. به کودک بگویید که رفتار اشتباهی انجام داده است.
" نیما ، تو آنچه را که من خواسته بودم انجام ندادی بنابراین الان باید به یک گوشه خلوت بروی . "
گوشه خلوت باعث می شود توجه شما از کودک برداشته شود و او را وادار می کند که زمان کوتاهی را ساکت در نقطه ای بنشیند و در حاشیه قرار بگیرد.
کودک را در یک صندلی دور از سایرین بنشانید و به او بگویید که حدود دو دقیقه باید همان جا قرار گیرد و قبل از این زمان اجازه ندارد از صندلی پایین بیاید.
اگر کودک شما این تکلیف را نپذیرفت از اتاق خلوت استفاده کنید. به او بگویید چون تو در صندلی ، ساکت نبودی باید به اتاق خلوت بروی بنابراین کودک را به اتاقی امن ولی غیر جذاب ببرید. به او بگویید که ۲ دقیقه باید در این اتاق بماند. این هشدار را حتی اگر کودک عصبانی یا ناراحت است نیز به او بدهید.اتاق خلوت موجب می شود که کودک خارج از موقعیتی که مشکل در آن روی داده قرار گیرد و مدت کوتاهی ساکت بماند.

اگر کودک شما برای ۲ دقیقه در گوشه خلوت یا اتاق خلوت آرام ماند او را به جایی که بوده است برگردانید . اگر از او خواسته بودید کاری را انجام دهد از او مجدداً بخواهید وظیفه اش را انجام دهد. " نیما لطفاً برو و لباست را آویزان کن." اگر این کار را انجام داد کودک را به خاطر اطاعت از خواسته تان تشویق کنید. اگر ظرف مدت ۵ ثانیه این کار را نکرد مجدداً گوشه خلوت یا اتاق خلوت را تکرار کنید. ممکن است لازم باشد چندین بار این کار را تکرار کنید تا او از شما اطاعت کند.
اگر دستور شما متوقف کردن یک رفتار مشکل ساز بوده است این دستور را تکرار نکنید. بعد از اتاق خلوت کودکتان را به فعالیت مشغول نمود و او را به خاطر رفتار خویش تشویق کنید.
این نکات را به خاطر بسپارید
_ استدلال کردن برای کودکی که از انجام کاری امتناع می کند کارساز نیست.
_ استدلال کردن در این زمان باعث می شود کودک توجه بگیرد و ممکن است نافرمانی او را تقویت کند.
_ لازم است والدین تمام دستورالعمل ها را برای کودکان توضیح بدهند.
_ برای اینکه کودک احساس استقلال بیشتری داشته باشد چنانچه مقدوراست به او گزینه هایی برای انتخاب بدهید با این حال تفاوت بین انتخاب و دستور را برایش مشخص کنید.
سعی کنید در مورد برنامه های مقرر و معمول روزانه موارد انتخابی زیادی قائل نشوید.
گام های کلیدی :
۱- سعی کنید قبل از دادن یک دستور به کودک ، او فعالیت قبلی اش را تمام کرده باشد.
۲ - نزدیک کودک بروید ، توجه او را جلب کنید و به او بگویید که دقیقاً چه کاری باید انجام دهد.
۳- کودک را برای اطاعت از آنچه خواسته شماست تشویق کنید.
۴- وقتی کودک نافرمانی می کند سریعاً وارد عمل شوید.
۵- اول پیامد منطقی را به کار بگیرید. اگر موثر نبود از گوشه خلوت " زمان آرام ( سکوت ) " یا اتاق خلوت کمک بگیرید تا بتوانید از دستورهای خودتان پشتیبانی نمایید.
۶- در زمان مناسب کودک را به فعالیت قبلی برگردانید و به خاطر رفتار خویش از او تشکر کنید.