مامای همراه کیست؟

همه‌چیز از یک اتفاق ساده کلید خورد. سعیده، دوست دوران تحصیلم، یک‌هفته پیش حس شیرین مادری را تجربه کرد، آن هم ازطریق زایمان طبیعی. چیزی که شنیدنش برق سه‌فاز را از کله‌ام پراند. لابد می‌خواهید بدانید چرا. سعیده ٣٣سال دارد و به‌دلیل ترس از درد زایمان و مشکلات بارداری، ۵سال خودش را از نعمت مادر‌شدن محروم کرد. این موضوع، زندگی مشترکش را به مرز جدایی هم کشاند، تا اینکه بالاخره رضایت داد با سزارین و بیهوشی کامل در زمان زایمان تن به بارداری بدهد.

از مدام دکتر عوض‌کردن و وسواس زیادش در مراقبت‌های دوران بارداری تا غرولندهای کلافه‌کننده‌اش تا شش‌ماهگی خبر داشتم و بعد یک هفته پیش به‌طور تصادفی شنیدم که به‌سلامتی مادر شده است آن هم ازطریق زایمان طبیعی! کنجکاوی خبرنگارانه‌ام ٢۴ساعتی بیشتر تاب نیاورد و دست به گوشی‌ام کرد. با خودم گفتم لابد تا حالا دیگر به خانه آمده و راه افتاده. صدایش را که از پشت گوشی می‌شنوم، یکراست می‌روم سر اصل مطلب: «راسته که طبیعی زایمان کردی؟!» می‌خندد و تأیید می‌کند و بعد هم از مامای همراهش حرف می‌زند که چطور طی ٣ماه باعث تغییر نگرش او و داشتن یک زایمان طبیعی خوب و آرام شده‌ است.به‌نظرم رسید می‌تواند سوژه خوبی برای خوانندگان صفحه خانه‌زندگی باشد؛ چراکه آمارها می‌گویند باوجود همه تلاش‌هایی که دولت در سال‌های اخیر برای ترویج زایمان طبیعی انجام داده است، هنوز هم ترس از زایمان، مادران جوان زیادی را به‌سمت سزارین‌ سوق می‌دهد. اجرای طرح مامای همراه، که بخشی از خدمات ثابت و رایگان بارداری در کشورهای توسعه‌یافته است، در کشور ما خیلی جوان است؛ پس طبیعی است که تا رسیدن به کیفیت صد‌درصدی به چکش‌کاری زیادی نیاز داشته باشد. به‌همین‌دلیل سعی می‌کنم ضمن معرفی طرح در این گزارش از زوایای مختلفی هم به آن نگاه کنم.

مقایسه زایمان‌ها در پنج ماهه نخست ٢ سال اخیر دراستان

٩۶

- ۴٨.۴١٨ تعداد کل زایمان‌ها

- ٢۶.٣٢١‌ تعداد زایمان‌های طبیعی

- ۶٢٣ تعداد زایمان‌های همراه با مامای همراه

٩٧

- ۴۵.١٠١ تعداد کل زایمان‌ها

- ٢۵.١٩٠‌تعداد زایمان‌های طبیعی

- ١٠٩۵ تعداد زایمان‌های همراه با مامای همراه

مامای همراه؛ یک بسته حمایتی کامل

برای اینکه بدانیم مامای همراه چیست و دقیقا چه‌ کاری می‌کند که متمایز از ماماهایی می‌شود که می‌شناسیمشان، باید کمی به عقب‌ برگردیم، زمانی‌که هنوز مردم به‌صورت فامیلی و قبیله‌ای زندگی می‌کردند و مکانی به‌ نام زایشگاه وجود نداشت. قابله هفته‌ای چندبار می‌آمد و وضعیت زائویش را بررسی می‌کرد و به او دستورالعمل‌های خاصی می‌داد. زمان زایمان هم که می‌شد، به‌جز قابله آشنا دست‌کم دو یا سه‌نفر دیگر از نزدیکان زائو مانند مادر یا خواهر هم حضور داشتند و با حمایت‌های عاطفی‌شان ٢۴ساعته زائو را همراهی می‌کردند. این بسته ترکیبی همان چیزی است که قرار است ما آن را در قالب یک مامای همراه مشاهده کنیم.

فروغ برهانی، کارشناس ارشد مامایی و رئیس و دبیر سابق هیئت‌مدیره انجمن ماماهای استان، دراین‌باره می‌گوید: برای ایجاد تغییر مناسب در شرایط بدنی مادر و داشتن یک زایمان ایمن و راحت، مامای همراه باید بتواند اطمینان و اعتماد زائو را برای همراهی‌اش در زمان زایمان به‌دست آورد. نبود این اعتماد، بزرگ‌ترین مانع برای انجام زایمان‌های طبیعی به‌ویژه در مادران جوان است. ازاین‌رو لازم است مامای همراه دست‌کم تا قبل از پروسه زایمان، ارتباط ٢۴ساعته‌اش را با مادر حفظ کند.

وی می‌افزاید: ماما از‌طریق روش‌های مختلفی مانند ماساژ، طب فشاری، رایحه‌درمانی، یوگا و حرکات کششی و نرمش به مادر کمک می‌کند که برای یک زایمان طبیعی و خوب آماده شود. اینکه مادر در زمان زایمان، کسی را درکنارش داشته باشد که بشناسدش و بتواند از‌طریق به‌کارگیری همین فنون، فرایند زایمان را برایش آسان کند، می‌تواند انگیزه‌ای خوب برای انتخاب زایمان طبیعی در مادران جوان و گامی بزرگ در ترویج زایمان طبیعی در جامعه برای دولت باشد؛ چیزی که سیاست‌مداران حوزه سلامت هم مصرانه به‌دنبال آن هستند.

از صفر تا صد انتخاب یک مامای همراه

اگر با این اوصاف می‌خواهید بدانید که چطور و از چه طریقی می‌توان برای داشتن یک مامای همراه اقدام کرد، بهتر است صحبت‌های الهام ربیعی، کارشناس‌ارشد مامایی و مؤسس یکی از مراکز مشاوره مامایی در مشهد، را هم بخوانید: درحال حاضر در مشهد ۴مرکز مشاوره خصوصی مامایی وجود دارد که به‌زودی تعدادشان به ٩ یا ١٠‌مرکز خواهد رسید. وظیفه اصلی این مراکز، دادن مشاوره‌های بارداری و زایمان به مادران است؛ یعنی حتی قبل از اقدام به بارداری هم می‌توان به این مراکز مراجعه و برای بارداری برنامه‌ریزی کرد.

درصورتی هم که قصد استفاده از خدمات صرف مامای همراه برای فرایند زایمان را دارید، بهتر است دست‌کم از هفته ٢٠بارداری به این مراکز مراجعه کنید و در کلاس‌هایی که برای این منظور برگزار می‌شود، شرکت کنید. مادران در این کلاس‌های هشت‌جلسه‌ای، آمادگی‌های پیش‌از زایمان را فرامی‌گیرند. ترسشان از زایمان از بین می‌رود و ضمن توانمند‌شدن، برای انتخاب نوع زایمانشان هم آگاهانه‌تر تصمیم‌ خواهند گرفت. در پایان دوره، به مادران، چند مامای همراه معرفی می‌شود و آن‌ها می‌توانند به انتخاب خود یک ماما را برگزینند.

تا زمان زایمان، مادر و مامای همراه می‌توانند تلفنی و حضوری باهم ارتباط برقرار کنند. مادر با مرکز مشاوره و مامای انتخابی خود قرارداد مالی می‌بندد و یک کارت شناسایی دریافت می‌کند تا در زمان زایمان، زایشگاه بتواند مامای همراه زائو را خبردار کند. مامای همراه از زمان حضور مادر در بیمارستان تا زمانی‌که زایمان انجام و مادر به بخش آورده می‌شود، او را همراهی کامل خواهد کرد، ولی اجازه دخالت در فرایند زایمان را نخواهد داشت. بعد هم بیمارستان، گزارش عملکرد مامای همراه را برای مرکز مشاوره معرفی‌کننده ارسال خواهد کرد تا براساس آن هزینه‌ها برآورد شود.

این مراکز می‌توانند باتوجه‌به وضعیت اقتصادی خانواده‌ها به شما در انتخاب بیمارستان و پزشک معالجتان هم مشاوره بدهند و اینکه چه زمانی لازم است به زایشگاه مراجعه کنید و باتوجه‌به شرایطی که دارید از چه روش‌های غیردارویی بدون دردی برای انجام زایمان استفاده کنید. خلاصه اینکه از ب بسم‌ا... تا تای تمت یک بارداری را می‌توانید در این مراکز درقالب مشاوره فرابگیرید؛ همچنین همه آنچه لازم است یک زن از مرحله نوزادی تا یائسگی بداند.

قراردادهای مالی؛ ضعف اجرای طرح

طرح مامای همراه که در کشورهای توسعه‌یافته با نام «دولا» اجرایی می‌شود، از طرح‌های موفق نظام بهداشتی در این کشورهاست که به افزایش گرایش مادران باردار به زایمان طبیعی منجر شده. ماماها در این کشورها وظیفه حمایت کامل از یک مادر را در تمام مدت بارداری و شیردهی برعهده دارند. این خدمات به‌رایگان ارائه می‌شود تا مادران با هرسطح اقتصادی که دارند، توان بهره‌گیری از این خدمات را داشته باشند و این همان ضعفی است که اجرای طرح مامای همراه در کشور ما دارد و لازم است سیاست‌گذاران بخش درمان که به‌دنبال ترویج زایمان طبیعی هستند، تدابیر لازم را برای حمایت‌های بیمه‌ای اتخاذ کنند.

این نکته‌ای است که دکتر فریده اخلاقی، متخصص زنان و زایمان، هم بر آن تأکید می‌کند و می‌گوید: ما تأثیر مثبت حضور ماماهای همراه را در زایمان خوب و راحت و طبیعی مادران در بلوک‌های زایمان می‌بینیم، نقشی که تا پیش از این، همراهان نزدیک زائو در زمان زایمان برای او ایفا می‌کردند و الان به‌دلیل شرایطی که داریم، وظیفه آن برعهده ماماهای همراه است. این آشنایی حتی اگر کوتاه‌مدت باشد، که می‌توان از آن به‌عنوان یک ضعف در چگونگی اجرای این طرح یاد کرد، باز هم برای زائو مؤثر خواهد بود؛ چراکه زائو به او اطمینان بیشتری از عوامل اجرایی زایمانش خواهد داشت. ازاین‌رو حتما لازم است دولت از این طرح بیشتر حمایت‌ کند تا مردم هم بیشتر ازآن استقبال کنند.

سهم ۴درصدی زایمان‌ها از مامای همراه

فریده فرخی، مسئول اداره مامایی معاونت درمان دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، درباره وضعیت کنونی اجرای طرح مامای همراه در زایشگاه‌های مشهد می‌گوید: ٢سال پیش، شیوه‌نامه‌ای برای اجرای طرح مامای همراه تنظیم و به همه بیمارستان‌های دولتی و خصوصی ابلاغ شد. ازاین‌رو، همه بیمارستان‌ها موظف‌به پذیرش مامای همراه هستند؛ البته درصورتی‌که معرفی‌نامه لازم را از مراکز مشاوره ماماییِ دارای مجوز گرفته باشند. خوشبختانه با کمترین مشکل و شکایت مادران باردار از این طرح مواجه بوده‌ایم. با‌وجود‌این، اگر مشکل و تخلفی هم پیش بیاید، معاونت درمان بلافاصله پس‌از طرح شکایت از‌طرف شهروندان به آن رسیدگی خواهد کرد. درحال حاضر ٣۴بلوک زایمان در استان داریم که طرح مامای همراه هم در آن‌ها اجرایی می‌شود. براساس گزارش‌های ارسال‌شده، شاهد رشد ۴.۵درصدی زایمان‌های همراه با مامای همراه به‌نسبت سال قبل هستیم که نشان از استقبال خوب مردم از این طرح و گرایش‌ آن‌ها به زایمان طبیعی دارد.

مراکز مشاوره مامایی در مشهد

- گوهرسان: صارمی‌١۶

- سلامت مادران ایرانی: انتهای بولوار فرامرز عباسی

- مهربانو: دانشجوی‌٢۵

- تولد نوین: معلم ۶٢

هزینه‌های کلاس و مامای همراه

- هرجلسه کلاس بارداری عمومی ١٨٠٠٠ تومان

- هریک ساعت حضور مامای همراه تا قبل از زایمان ٣۶٧٠٠‌ تومان

- هریک ساعت حضور مامای همراه پس‌از زایمان ۴٣٠٠٠‌ تومان