درمان کمال گرایی در کودکان، راه‌هایی برای کمک به فرزندتان

کمال‌گرایی، یعنی جایی برای خطا نیست و بهترین نتیجه باید کسب شود. کمال‌گرایی به رضایت کمتر و انتقاد بیشتری از خود نیاز دارد.

کودکان در معرض خطر کمال‌گرایی هستند. شما می‌خواهید کودکتان برای رسیدن به عالی‌ترین موقعیت‌ها تلاش کند. بالا بردن کیفیت عملکرد آن‌ها یک هدف معقول است، اما کمال‌گرایی چیزی فراتر از عالی بودن است.

کمال‌گرایی، یعنی جایی برای خطا نیست و بهترین نتیجه باید کسب شود. کمال‌گرایی به رضایت کمتر و انتقاد بیشتری از خود نیاز دارد؛ زیرا نتیجۀ حاصله برای فرد، هیچ‌وقت به‌اندازۀ کافی خوب نیست. رسیدن به یک حد عالی قابل‌دسترسی است و احساس خوبی از موفقیت به همراه دارد. درحالی‌که رسیدن به کمال، دست‌نیافتنی و غیرممکن است.

فشار ناشی از کمال‌گرایی، می‌تواند انگیزۀ کودک برای رسیدن به موفقیت‌های بزرگ را بیشتر کند و یا خیلی ساده، او را به‌سوی مشکلاتی براند که به شکست وی منجر شود.

شاید فشارهایی که کودکان برای کامل بودن متحمل می‌شوند، ناشی از تحسین بیش‌ازحدی باشد که بزرگسالان از ایشان می‌کنند. همچنین، شاید از ویژگی‌های کمال گرایانۀ یک بزرگسال الگوبرداری کرده باشند. بعید نیست که این کمال‌گرایی، در تجربه‌های موفقیت‌آمیز پی‌درپی دوران کودکی ریشه داشته باشد و به همین دلیل آن‌ها احساس کنند همیشه باید همان‌گونه باشند و یا حتی از آن فراتر روند.

این فشارها فقط کمی باانگیزۀ عالی بودن تفاوت دارد. همین تفاوت کوچک مانع می‌شود که از خودشان احساس رضایت کافی کنند. به‌علاوه، مانع خطرپذیری آن‌ها در مواقعی می‌شود که به موفقیت کامل خود شک دارند. آن‌ها می‌ترسند که نتوانند به‌اندازۀ کافی خوب باشند و بنابراین، ترجیح می‌دهند از انجام آن کار خودداری ورزند و یا طفره روند و همین باعث اضطرابشان می‌شود.

این بچه‌ها وقتی اشتباهی مرتکب شوند و یا عملکردشان انتظارات کمال گرایانۀ آن‌ها را برآورده نسازد، ممکن است دچار دل‌درد، سردرد و افسردگی شوند.

در بیشتر موارد کمال‌گرایان افرادی هستند که یا به اوج موفقیت می‌رسند و یا به هیچ جایی نمی‌رسند. آن‌ها خودشان را کاملاً موفق و یا شکست‌خورده مطلق می‌دانند. از سوی دیگر، ممکن است بعضی کودکان در یک مورد خاص و جزئی، کمال‌گرا باشند.

به‌طور مثال: کودکانی که به لحاظ ذهنی تیزهوش هستند، بیشتر در مورد نمره‌ها و توانایی‌های خود کمال‌گرا هستند. ممکن است دیگران نسبت به لباس پوشیدن و ظاهر خود کمال‌گرا باشند. بعضی کودکان در مورد توانایی‌های ورزشی خود یا استعداد موسیقی یا هنر کمال‌گرا هستند. برخی دیگر در مورد نظم اتاق خود وسواسی کمال گرایانه نشان می‌دهند و بعضی از کودکان در دو یا سه مورد کمال‌گرا هستند.

کمال‌گرایی نه‌تنها بر کمال‌گرایان تأثیر می‌گذارد، بلکه اطرافیان آن‌ها را هم از اثرات خود بی‌نصیب نمی‌گذارد. کمال‌گرایان در حین تلاش برای رسیدن به احساسی بسیار خوب دربارۀ خودشان، شاید ناخودآگاه سبب شوند که دیگران نسبت به خود احساس خوبی نداشته باشند. امکان دارد خواهر و برادر یا دوستانشان، از ایشان خشمگین شوند؛ اگرچه آن‌ها اغلب دلیل این خشم را نمی‌دانند.

راه‌هایی برای کمک به فرزندتان، برای پرهیز از کمال‌گرایی وجود دارد.

- به کودکتان در درک این موضوع کمک کنید که لازم نیست برای رضایت از خود، در هر کاری بهترین باشند. همین‌که یقین دارند حداکثر تلاش خود را کرده‌اند، قاعدتاً باید احساس رضایت خاطر کنند. برای تحسین آن‌ها از عبارت‌هایی استفاده کنید که آکنده از شور و شوق باشد، ولی بیشتر ارزش‌های معقولی را به آن‌ها نسبت دهد که کودکان از عهدۀ انجام آن برآیند. به‌طور مثال: عبارت عالی بهتر از فوق‌العاده و عبارتِ تو یک متفکر خوب هستی بهتر از تو بی‌نظیری است.

- برای آن‌ها توضیح دهید که اگر همۀ کارهای کودکان بی‌عیب و نقص باشد، ممکن است چیز زیادی یاد نگیرند و اینکه اشتباه کردن هم جزء مهمی از رقابت است.

- به آن‌ها روش مناسبی برای ارزیابی خودشان یاد دهید. کودکان را تشویق کنید تا از بزرگسالان و دانش آموزان دیگر، خطر کردن را یاد بگیرند. به آن‌ها بیاموزید که چگونه با دلسوزی تمام و به نحوی مؤثر، از دیگران انتقاد کنند.

- زندگینامه‌هایی برای آن‌ها بخوانید که نشان می‌دهد افراد موفق، چگونه از شکست‌های خود تجربه کسب کرده و درس گرفته‌اند. تأکید کنید که شکست و تجربه‌های بازدارنده نیز به همان اندازه، موفقیت به همراه داشته است. به کودکان کمک کنید با احساسات افراد مشهور، هنگام مواجهه با موانع موجود بر سر راهشان، همدردی کنند.

- اشتباهات خود را با آن‌ها در میان بگذارید و درس‌هایی را که از اشتباهاتتان گرفته‌اید، برایشان شرح دهید. سعی کنید به اشتباهات خود بخندید. استفاده از شوخ طبیعی، در این موارد مؤثر است.

- به کودکان یاد بدهید که فخرفروشی چه تأثیر بدی بر دیگران می‌گذارد و چگونه می‌توان به موفقیت‌هایی که دیگران به آن دست‌یافته‌اند، روی خوش نشان داد و به آنان تبریک گفت.

- به کودکان کارهای روزمره، عادات و نظم را بیاموزید، اما به آن‌ها کمک کنید تا پی ببرند که عادتشان نباید به حدی سخت و جدی باشد که نتوان آن‌ها را تغییر داد. گاهی در انجام کارهای روزمره وقفه ایجاد کنید تا کودکتان اسیر آن‌ها نشود. برای مثال، اگر بچه‌ها هرروز تخت خود را مرتب می‌کنند، در روزهایی که برای بیرون رفتن عجله دارند، اصرار کنید که از این کار چشم بپوشند.

- به کودکان یاد دهید که برای حل مشکلات خود، به روشی خلاقانه برنامه‌ریزی کنند. به آنان بگویید که چگونه برای رسیدن به اهداف خود، از توانایی‌هایشان استفاده کنند تا توقع بیش‌ازحد از خودشان، مانع سازندگی آن‌ها نشود.

- برای کودکان توضیح دهید که تقریباً برای رسیدن به هر چیزی، بیش از یک مسیرِ صحیح می‌توان یافت.

- الگویی از فضایل معمول برای کودک خود باشید. به کیفیت کاری که ارائه می‌دهید، مباهات کنید. اما اشتباهات خود را پنهان نسازید و مدام در حال ارزیابی خود نباشید.

وضعیت دشواری که والدین گرفتارش هستند، حفظ تعادل برای کمک به کودکان خود است تا بتوانند بچه‌هایی موفق و خوب باشند. مشکل این است که باعث نشوند بچه‌ها بیش‌ازحد تحت‌فشار تأثیرات جانبی منفی برای بهترین بودن قرار بگیرند. ما می‌خواهیم کودکانمان با تلاش بسیار پیشرفت کنند و به حاصل کار خود ببالند، اما در ضمن می‌خواهیم از دستاورد خود احساس رضایت هم داشته باشند.