نحوه مراقبت از نوزاد، نکاتی که باید رعایت شود

با توجه به آنچه از آیات و روایات به دست می‌آید، پسر یا دختر بودن فرزند به دست خداوند است و والدین باید در زمینه مراقبت از نوزاد کوشا باشند؛ چرا که «پادشاهی آسمانها و زمین از آن خداست. آنچه بخواهد می‌آفریند، به هرکه بخواهد دختر هدیه می‌کند و به هرکه بخواهد پسر می‌دهد یا در یک شکم پسر و دختری به او عطا می‌کند و آن را که بخواهد بدون فرزند می‌گرداند. همانا اوست توانای دانا»
علاوه بر این، روش و سیره ائمه به ما می‌آموزد که از خداوند درخواست فرزندانی سالم و صالح را داشته باشیم و در هنگام تولد نوزاد از سلامتی او سوال کنیم نه از دختر یا پسر بودنش. در تاریخ است که پادشاهان همسرانی را که برایشان پسر به دنیا نمی‌آوردند طلاق می‌دادند و بسیاری از زنان برای به دنیا آوردن دختر آن هم در زمانی که همسرش و سایر اعضای خانواده پسر می‌خواهند، احساس گناه می‌کنند. در حالیکه؛ اولاً: در روایات داشتن دختر ارزش و خیر معرفی شده است.
از حضرت رسول اکرم نقل شده است:« از میمنت و سعادت زن آن است که اولین فرزندش دختر باشد.»
ثانیاً: دانشمندان نشان داده‌اند که این اسپرم است که جنسیت فرزند را تعیین می‌کند نه تخمک؛ اما متاسفانه هنوز در بعضی از خانواده‌ها این مطلب جا نیفتاده وباعث نگرانی مادران می‌شود. شروع زندگی از همان لحظه‌ای است که تخمک ماده، توسط اسپرم نر بارور می‌شود. میلیون‌ها اسپرم توسط پنیس وارد واژن می‌شوند و پس از واژن و عبور از گردن رحم وارد رحم می‌گردند. بسیاری از آنها در طول مسیر از بین می‌روند. اما حدود ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ عدد از آنها به لوله‌های فالوپ می‌رسند. البته از این تعداد تنها یک اسپرم است که تخمک را بارور می‌سازد. تخمک بارورشده به رحم می‌رود و سریع شروع به رشد می‌کند.

آداب و مستحبات ولادت فرزند
شستن نوزاد بعد از تولد اگر برایش ضرر نداشته باشد. از جمله اعمالی که در وقت ولادت، سنت موکد است، غسل دادن طفل است و بعضی واجب می‌دانند و احواط آن است که نیت کند غسل می‌دهم این طفل را برای رضای خدا و سرش را اول بشوید و بعد از آن جانب راست و بعد ازآن جانب چپش را.
اذان گفتن در گوش راست و اقامه گفتن در گوش چپ نوزاد. از حضرت صادق منقول است که در گوش راستش اذان بگو و در گوش چپش اقامه بگو پیش از آنکه نامش را ببرند. اگر چنین کنی هرگزترس ه او نرسد و همچنین از حضرت رسول اکرم نقل شده است که فرمودند: هر که صاحب فرزند شد در گوش راستش اذان بگوید و در گوش چپش اقامه بخواند به درستی که این عمل باعث دوری شیطان خواهد شد.
مالیدن آب فرات و تربت سید شهدا به سقف دهان او؛ از حضرت امام محمد باقر نقل شده است، که فرمودند: کام طفل را با آب فرات بردارید و اقامه در گوشش بگویید. در روایت دیگری وارد شده است که کامش را با آب فرات و تربت امام حسین بردارید و اگر آب نباشد، با آب باران بردارید.
نامگذاری نوزاد به اسم‌های زیبا؛ مستحب است نامگذاری نوزاد قبل از تولد صورت گیرد و بهتر است نامها، نامهایی باشد که متضمن عبودیت خداوند است مانند: عبدالرحیم، عبدالرحمان و امثال آن و یا نام پیامبران باشد و بهترین آن محمد است. علی نیز به معنای بلند مرتبه شریف از اسمای خداوند بوده و نام امام اول شیعیان است که از جمله نامهای زیبا است و در روایت به آن سفارش شده است.

اهمیت مراقبت از نوزاد
۲۸ روز اول بعد از تولد را دوره نوزادی می‌گویند که به علت استعداد نوزاد در کسب عفونت‌ها و خطرات و غیره مراقبت از نوزاد در این دوره بسیار مهم می‌باشد. از آنجایی که نوزاد محصول حاملگی و زایمان است بنابراین مشکلات دوران بارداری و زایمان و بیماریهای موجود در پدر و مادر و فامیل می‌تواند در وضعیت سلامتی نقش داشته باشد.

نکاتی که باید در مراقبت از نوزاد رعایت شود:
- بهترین کار بلافاصله بعد از زایمان آن است که نوزاد را خشک کرده و در تماس با پوست مادر قرار داده و هر دو را با یک پتو بپوشانند بچه را بلافاصله باید بعد از تولد به مادر بدهند تا از سینه او شیر بنوشد.
- نوزاد تا نیم ساعت بعد از تولد کاملاً آگاه و گوش به زنگ است. این زمان مناسب‌ترین زمان است برای اینکه با شیر خوردن از سینه آشنا شود، نوزاد به لمس کردن، حرارت، تماس پوستی و همچنین در آغوش گرفتن به خوبی واکنش نشان می‌دهد و به زودی به خواب میرود.
- نوزاد در اتاقی نگهداری شود که رفت و آمد در آن کم باشد.
- قبل از هرگونه تماس با نوزاد مثلاً در هنگام شیر دادن یا تعویض کهنه‌ها، دست‌ها شسته شوند.
- نوزاد نسبت به سرما حساس است. در هنگام شیردهی باید برای مراقبت از نوزاد با پوشش کافی در آغوش گرفته شود.
- از باز گذاشتن درب‌ها و پنجره‌ها که باعث بروز جریان شدید هوا و کاهش درجه حرارت اتاق و بدن نوزاد می‌گردد خودداری شود.
- لباس نوزاد از چندین لایه نازک و نسبتا گشاد انتخاب و سر نوزاد به وسیله کلاه پوشانده شده و در اتاق گرم نگهداری شود.
- برای مراقبت از نوزاد باید به هر نوع علامت غیر طبیعی در وی مثل تب، زردی پوست، رنگ پریدگی، بی قراری، گریه زیاد، نگرفتن پستان، استفراغ و اسهال و تشنج توجه و سریع به پزشک مراجعه شود.
- اگر گروه خون شما منفی و گروه خون نوزاد شما مثبت است، هر چه سریعتر با پزشک در میان گذاشته و آمپولی را که تجویز می‌کنند تزریق کنید.
- محل بند ناف خشک و تمیز نگه داری شود. تمیز کردن ناف باید بر اساس توصیه پزشک باشد و از گذاردن هر نوع ماده غیربهداشتی اکیداً خودداری شود.
- ناف خود به خود در عرض ۷ تا ۱۰ روز می‌افتد و نباید دستکاری شود. خروج هر گونه ترشحات بدبوی خون از محل بند ناف همچنین وجود جوش یا قرمزی در محل ناف، غیر طبیعی است و باید سریع نوزاد را به مراکز بهداشتی- درمانی انتقال داد.
- از بوسیدن نوزاد به دفعات زیاد یا توسط افراد مختلف پرهیز شود.
- آهن یک ریز مغذی اساسی در تغذیه دوران شیرخواری است و کمبود آن سبب عوارضی در رشد و تکامل کودک می گردد. کمبود آهن علاوه بر بی‌اشتهایی، سبب کاهش قدرت تمرکز حواس و یادگیری کودک می‌شود.
- شایع‌ترین عوامل به وجود آورنده‌ی سوختگی و جوش در محل کهنه، باقی ماندن ادرار و مدفوع و تماس طولانی مدت آنها با پوست است. چنانچه جوش محدود به چینهای را ن باشد، ممکن است به دلیل خشک نکردن کودک به حد کافی بعد از حمام باشد.
- باید در نظر داشت جوشی که از اطراف مقعد آغاز شده و به کفل‌ها و ران‌ها سرایت می‌کند ممکن است به دلیل عفونت برفکی در دهان کودک باشد.
- جهت مراقبت از نوزاد برای برطرف شدن عوارض سوختگی و جوش‌ها بهتر است برای شستن کهنه‌های کودک به جای شوینده‌های شیمیایی از صابون روغن زیتون رودبار استفاده کنید.
- یکی از علل مهم و شایعه بسته شدن راه هوایی ورود مواد خارجی و حتی برخی اوقات غذا است لذا جهت مراقبت از نوزاد لازم است اطلاعاتی هر چند اندک در این زمینه داشته باشیم.

خفگی در نوزاد
از آنجا که معمولاً کودک آنچه در دسترس داشته باشد بلافاصله در دهان می گذارد. لذا کودک شما به صورت ناگهانی دچار توقف تنفس و یا اختلال هوشیاری شد، به‌ فکر احتمال خفگی و انسداد راه هوایی به وسیله‌ی جسم خارجی باشید. اگر محل عبور هوا کاملا بسته شده باشد کودک بیهوش خواهد شد و خطر مرگ او را تهدید خواهد کرد لذا سرعت عمل در خارج کردن جسم خارجی و برگرداندن تنفس جهت مراقبت از نوزاد بسیار مهم است.
علائم و نشانه‌های خفگی عبارتند از:
- سرفه
- جاری شدن آب دهان و صدای بم
- کبود شدن لب ها
- نفس نفس زدن و تلاش فراوان برای نفس کشیدن

نخستین اقدام ضروری
در مورد طفل شیرخوار وی را روی ساعد یک دستتان بخوابانید و در همان حال سرش را با دست نگه دارید؛ باید سر کودک پایین‌تر از سینه‌اش باشد. سپس با دست دیگرتان ضربه آرام به پشت او بزنید.
نکته: هنگام خارج کردن لقمه یا جسم خارجی از دهان شیرخواران کوچک نهایت دقت را انجام دهید فقط زمانی انگشت خود را داخل حلق کودک فرو کنید، که جسم خارجی را ببینید، زیرا خطراینکه شیء با فشار انگشتان شما عقب‌تر برود وجود دارد. برای این کار هیچگاه با انگشت خود را مستقیماً به داخل دهان نبرید، بلکه انگشتان را از کنار گونه (لپ) کودک جلو برد و به پشت جسم خارجی برسانید و آن را خارج کنید. اگر کودک کبود و یا دچار بیهوشی شد، آمبولانس خبر کنید و در زمانی که منتظر پزشک هستید، از پشت کودک ضربات آهسته بزنید تا شیء خارجی جابه‌جا شود.