گام به گام با نوزاد، هر آنچه باید بدانید

در چند روز اول حیات، تفاوت های بسیار زیادی در رفتار نوزادان مشاهده می شود؛ موضوعی که از یک سو به میزان رشد جنینی و وضعیت جسمانی نوزاد و از سوی دیگر به وضعیت هوشیاری، خواب آلودگی، گرسنگی و سیری او بستگی دارد. توجه دقیق مادر به نوزاد، از جمله کمک در تغذیه او از طریق پستان، ضرورتی تردیدناپذیر دارد.
یکی از اجزای آزمایش از نوزادان، باید گفت وگو با والدین برای کشف هرگونه نگرانی آنها نسبت به رفتارهای غیر طبیعی نوزاد آنها باشد. یافته های این آزمایش ها نیز باید در قالبی به آنها بازگو شود که برای آنان قابل درک باشد. اطلاعات زیر به شناخت کلی رفتارهایی که باید از یک نوزاد انتظار داشت، کمک می کند.

وضعیت خواب و بیداری
معمولاً روزهای اولیه حیات یک نوزاد، شامل دوره های زمانی طولانی خواب است که در فواصل این دوره ها، نوزاد برای مدت زمانی کوتاه بیدار می شود. با گذر زمان، طول اوقات بیداری بیشتر می شود و دوره های زمانی کج خلقی کردن، گریستن و آرام گرفتن را نیز شامل می گردد.
وضعیت واکنشی نوزاد، به وضعیت خواب یا بیداری او بستگی دارد. نوزادان در نخستین روزهای پس از تولد، با ایجاد تغییراتی در وضعیت خواب و بیداری خود، با والدینشان تعامل برقرار می کنند. هرگونه آزمایش از نوزادان باید در وضعیت بیداری کامل انجام پذیرد؛ یعنی هنگامی که طفل آرام و چشمانش باز است و دست و پایش دارا یا بدون حرکات نامنظم است.

وضعیت جسمانی و حرکت های اصلی
دستها و پاهای نوزاد در بدو تولد شق و منقبض (Hypertonia) است و تنه و گردن او، شل و نرم (Hypotonia). با نگهداشتن نوزاد در وضعیت معلق از روی شکم، سر از سطح بدن پایین تر می افتد و دستها و پاهاء تقریبا همانطور خم شده باقی می مانند. با کشیدن دست های طفل برای نشستن، سر همسطح با بدن جلو نمی آید، پشت انحناء پیدا می کند و سر به عقب می افتد.
با قرار دادن نوزاد بر روی شکم (به حالت دمر) سر با شتاب به طرفین گردانده میشود. کپل ها به سمت بالا متمایل و زانوها به زیر شکم خم می شود. دست ها به سینه نزدیک شده و آرنج ها کاملا خم می شوند. با خواباندن نوزاد بر پشت (طاق باز) دستها و پاها نیمه خمیده باقی می ماند و وضعیت بدن متناسب است. کودکانی که با پا به دنیا می آیند، معمولا پاهای خود را کشیده نگه می دارند.

واکنش های اولیه
این واکنش ها نمایانگر تکامل عصبی نوزاد است و از سی و دو هفتگی دوران بارداری به بعد، مشاهده می شود. برخی از این واکنش ها می تواند در ایجاد انطباق در حرکت ها یاری رسان باشد، اما دیگر واکنش ها، در آزمایش تمام دورهای نوزاد از ارزش زیادی برخوردار نیست.
واکنش «مورو» شناخته شده ترین واکنش عصبی است. از چند طریق می توان به این واکنش دست یافت. معمول ترین روش، انداختن آرام و ناگهانی سر نوزاد (از فاصله 5/2 سانتی متری) بر کف دست آزمایشگر است. واکنش نوزاد به این حرکت عبارت است از دور کردن متناسب و کامل دست ها از بدن و باز کردن انگشتان هر دو دست و پس از چند لحظه، جمع کردن مجدد دستها؛ انگار که بخواهد کسی را در آغوش بگیرد. این واکنش سریع از بین می رود و به طور طبیعی، پس از شش ماهگی بروز نمی کند.
واکنش نشستن و واکنش راه رفتن در چند هفته اول حیات نوزاد، اگر پاهایش بر روی یک سطح سفت قرار گیرند، مشهود خواهد بود.
واکنش دهان زدن و رفتار مکیدن به هنگام تغذیة بروز می کند. در این دوران واکنش چنگ زدن محکم و متقارن نیز دیده می شود، اما در چهار - پنج ماه بعدی به سرعت از بین می رود.

شنوایی و بینایی
نوزادان در بدو تولد، به نور و صدا حساس هستند. واکنش های بصری آنها در روزهایی اولیه حیات، بسیار متنوع است. نوزادان از لحظه تولد به بعد یا در فاصله چند روز پس از تولد، چشم ها را به سمت منابع نوری بزرگ و درخشان می چرخانند و در برابر نور شدید و ناگهانی، چشمها را می بندند. چشم نوزادان تاسه ماهگی نمی تواند خود را با نور منطبق کند و برای جلب توجه آنان به یک شیء یا چهره یک فرد، باید آنها را تا فاصله ۳۰ سانتی متری به جلو آورد. نوزادان معمولا برای دنبال کردن چهره فردی که به آرامی در یک زاویه ربع دایره ای حرکت می کند، چشم های خود را می چرخانند.

نوزادان در برابر صداهای بلند و ناگهانی، واکنش از جا پریدن را از خود نشان می دهند. ممکن است چشم های آنها به سوی منبع صدای متصل و نزدیکی مثل «هاءها، ها» گفتن یا صدای یک زنگ، بچرخد. سکوت موقت آنها در برابر صداهای متصل خفیف نیز مشاهده شده است.

تعامل اجتماعی و شکل گیری وابستگی ها
نوزادان در طول روزهای اولیه حیات، از طریق تماس چشمی، حرکات چهره خود به خود یا تقلیدی و تنظیم وضعیت خواب و بیداری خود، با پرستارانشان تعامل برقرار میکنند. این تعامل ها و دیگر علایم هوشیارانه فردیتی که از بدو تولد از نوزادان سر می زند، پیوندهای عاطفی بین آنها و پرستاران شان را تقویت می کند