سرطان دهانه رحم، نحوه تشخیص و درمان آن

سرطان دهانه رحم نوعی سرطان است که در سلول‌های قسمت پایین رحم و متصل به واژن، رخ می‌دهد و عمده علت آن ویروس HPV است.
سویه‌های مختلف ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) که از طریق رابطه جنسی انتقال می‌یابد، در ایجاد بسیاری از موارد سرطان دهانه رحم در زنان نقش دارند. خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را می‌توان با آزمایش‌های غربالگری و دریافت واکسنی که علیه عفونت HPV محافظت می‌کند، کاهش داد.

سرطان دهانه رحم چیست؟
گردن رحم ناحیه‌ای بین واژن و رحم است. سرویکس یا دهانه رحم در لگن قرار دارد و قسمت انتهایی و باریک آن است. دهانه رحم یک محل عبور است که رحم را به واژن وصل می‌کند. در طی قاعدگی خون از رحم جریان یافته و از طریق دهانه رحم وارد واژن و از بدن خارج می‌شود. همچنین از دهانه رحم در طی تماس جنسی، موکوس ترشح می‌شود که به اسپرم کمک می‌کند تا از واژن و از طریق دهانه رحم وارد شود.
در هنگام بارداری دهانه رحم محکم بسته می‌شود تا جنین در داخل رحم باقی بماند. در زمان تولد کودک دهانه رحم بازشده و نوزاد از این طریق خارج می‌شود. هنگامی که سلول‌های دهانه رحم رشد غیر طبیعی دارند و به سرعت تکثیر می‌شوند، سرطان گردن رحم اتفاق می‌افتد. سرطان دهانه رحم در صورت عدم درمان و تشخیص زود هنگام، می‌تواند خطرناک و کشنده باشد. علت عمده‌ سرطان دهانه رحم به یک نوع خاص از ویروس به نام پاپیلومای انسانی (HPV) برمی‌گردد.

علائم سرطان گردن رحم
سرطان گردن رحم در مرحله اولیه معمولاً علائم و نشانه‌ها را تولید نمی‌کند. علائم و نشانه‌های پیشرفته‌تر سرطان دهانه رحم عبارت‌اند از:
- خونریزی که در بین قاعدگی منظم ماهیانه رخ دهد
- خونریزی بعد از تماس جنسی یا شستشوی واژن یا معاینه لگن
- خونریزی قاعدگی طول کشیده یا شدیدتر از معمول
- خونریزی بعد از یائسگی
- خونریزی واژینال پس از مقاربت
- افزایش ترشح از واژن که ممکن است بوی نامطبوع داشته باشد
- درد در ناحیه تناسلی یا درد در لگن در هنگام مقاربت

چه وقت به پزشک مراجعه کنم
در صورتی که علائم یا نشانه‌های که در بالا ذکر شد را در خود می‌بینید، حتماً برای بررسی علائم و تشخیص دقیق به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. متخصص زنان با آزمایشات مربوطه می‌تواند علت علائم و نشانه‌های شما را تشخیص دهد و روند درمان شما را آغاز کند،

علت سرطان دهانه رحم
علت واضح سرطان دهانه رحم، روشن نیست. اما مشخص شده است که HPV نقش مهمی در آن دارد. HPV در بین جمعیت زنان بسیار رایج است و اکثر زنان مبتلا به ویروس هرگز سرطان گردن رحم را ایجاد نمی‌کنند. این به این معنی است که سایر عوامل (مانند محیط یا انتخاب شیوه زندگی) همچنین می‌توانند در ابتلای شخصی به سرطان رحم دخالت داشته باشند.
دانشمندان حدس می‌زنند که ویروس پاپیلومای انسانی علت سرطان دهانه رحم در زنان است. برخی از سویه‌های ویروس سبب ایجاد سلول‌های غیرطبیعی در گردن رحم می‌شوند. در طول چند سال یا حتی دهه، تماس مکرر با ویروس، می‌تواند باعث سرطانی شدن بافت دهانه رحم شود. زنان که در معرض دارویی به نام دئتیلستیل بسترول (DES) بودند (در زمانی که مادران آنها حامله بودند) نیز در معرض خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم قرار دارند. این دارو نوعی از استروژن است که پزشکان برای جلوگیری از سقط جنین آنرا تجویز می‌کنند. با این حال، DES با ایجاد سلول‌های غیر طبیعی در رحم و واژن ارتباط دارد.

HPV چیست
HPV همراه با ایجاد سرطان دهانه رحم و همچنین زگیل‌های تناسلی در اکثر موارد همراه است. HPV از طریق ارتباط جنسی انتقال می‌یابد. بیش از ۲۰۰ سویه از ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV وجود دارد که همه آنها علت سرطان دهانه رحم نیستند.
سرطان دهانه رحم زمانی شروع می‌شود که در اثر تماس با ویروس پاپیلومای انسانی در سلول‌های سرویکس جهش ایجاد می‌شود. این جهش باعث می‌شود سلول‌های طبیعی به سلول‌های غیر طبیعی تبدیل شوند. سلول‌های غیرطبیعی جمع شده و توده‌ای به نام تومور را تشکیل می‌دهند. توده یا تومور در سرویکس می‌تواند خوش خیم یا بدخیم باشد.
توده‌های خوش خیم (پولیپ، کیست و زگیل‌های ناحیه تناسلی) معمولاً خطرناک نیستند و به سایر بافت‌های اطراف تهاجم پیدا نمی‌کنند؛ اما توده‌های بدخیم (سرطان سرویکس) گاهی تهدیدکننده زندگی بوده و می‌تواند به بافت‌ها و اعضای اطراف تهاجم پیدا کند یا به سایر نقاط بدن منتشر شوند (متاستاز).

تشخیص
اگر علائم سرطان دهانه رحم را دارید، پزشک سعی می‌کند تا با انجام آزمایشات زیر، علت آن را تشخیص دهد.
آزمایش پاپ اسمیر
پزشک یا ماما نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم را با خراشیدن جدا می‌کند. آزمایشگاه نمونه را از لحاظ سلول‌های سرطانی یا غیرطبیعی و HPV بررسی می‌کند.
معاینه دهانه رحم
پزشک به کمک وسیله‌ای به نام کولپوسکوپ دهانه رحم را بررسی می‌کند. کولپوسکوپ ترکیبی از ذره‌بین و نور برای دیدن بهتر دهانه رحم است.
برداشتن نمونه بافتی یعنی برداشتن بافت برای جستجوی سلول‌های سرطانی بیوپسی. از کسانی که مشکل دارند بیوپسی تهیه و برای آزمایشگاه ارسال می‌شود. بیوپسی تنها راه مطمئن برای تشخیص سرطان است. برداشت بافت از دهانه رحم ممکن است سبب خونریزی و ترشح از دهانه رحم شود ولی موضع سریعاً بهبود می‌یابد.

مرحله‌ بندی سرطان دهانه رحم
مرحله بندی سرطان دهانه رحم، بر اساس آن است که سلول‌های سرطانی در کجا پیدا شوند. مراحل مختلف سرطان دهانه رحم به شرح زیراست:
- مرحله اول: سلول‌های سرطانی تنها در سرویکس دیده می‌شوند
- مرحله دوم: تومور در سرویکس رشد کرده به قسمت فوقانی واژن نیز تهاجم یافته است. ممکن است تومور به سایر بافت‌های اطراف نیز تهاجم پیدا کرده باشد. البته در این مرحله تهاجم به دیواره لگن و قسمت تحتانی واژن ایجاد نمی‌شود.
- مرحله سوم: تومور به دیواره لگن یا قسمت تحتانی واژن تهاجم پیدا کرده است. اگر تومور به قدر کافی بزرگ باشد می‌توان یک یا هر دو حالب را که ادرار از طریق آن از کلیه‌ها به خارج راه پیدا می‌کند، ببندد. در نتیجه آزمایشات نشان می‌دهد که کلیه‌ها خوب کار نمی‌کنند.
- مرحله چهارم: تومور به مثانه یا رکتوم تهاجم پیدا کرده یا سرطان در سایر اندام‌های بدن مثل ریه منتشر می‌شود.

تشخیص زودرس سرطان دهانه رحم
خطرسرطان دهانه رحم در یک زن با انجام منظم آزمون‌های غربالگری آزمایش پاپ اسمیر هر سه سال یکبار از سن ۱۲ سالگی یا از شروع فعالیت جنسی کاهش می‌یابد. اگر تغییرات غیرطبیعی در مراحل اولیه کشف شود با برداشتن و کشتن سلول‌های تغییر یافته قبل از این که سلول‌ها سرطانی شوند از سرطان پیشگیری می‌شود.
راه دیگر برای کاهش خطرسرطان دهانه رحم واکسیناسیون علیه HPV است که قبل از شروع فعالیت جنسی در سن بین ۱۲-۹ سالگی تزریق می‌شود. هر زنی که واکسیناسیون علیه HPV دریافت کرده باشد نیز نیاز به انجام آزمون‌های غربالگری پاپ اسمیر دارد.

درمان سرطان دهانه رحم
درمان سرطان دهانه رحم بستگی به عوامل متعددی مانند مرحله ابتلا به سرطان، سایر مشکلات بهداشتی احتمالی و ترجیحات شما دارد. جراحی، پرتو درمانی، شیمی درمانی یا ترکیبی از سه مورد ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
عمل جراحی
سرطان دهانه رحم در مرحله اولیه به طور معمول با جراحی برای حذف رحم (هیسترکتومی) درمان می‌شود. هیسترکتومی می‌تواند سرطان دهانه رحم را در مرحله اولیه درمان کرده و از عود پیشگیری کند؛ اما با از بین بردن رحم باردار شدن غیر ممکن می‌شود.
پرتو درمانی
پرتودرمانی با استفاده از پرتوهای انرژی قدرتمند مانند اشعه ایکس یا پروتون‌ها برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. درمان با پرتو درمانی ممکن است به تنهایی یا با شیمی درمانی قبل از عمل برای کاهش تومور یا پس از جراحی برای کشتن سلول سرطانی باقی مانده استفاده شود.
شیمی درمانی
شیمی درمانی از داروهایی استفاده می‌کند که معمولاً به داخل رگ تزریق می‌شود تا سلول‌های سرطانی را از بین ببرد. دوزهای پایین شیمی درمانی اغلب با پرتودرمانی همراه هستند، زیرا شیمی درمانی می‌تواند اثرات تابش پرتو را افزایش دهد. دوزهای بالاتر از شیمی درمانی برای کنترل سرطان پیشرفته گردن رحم استفاده می‌شود.

عوامل خطر
عوامل خطر سرطان دهانه رحم عبارت‌اند از:
- بی بند و باری جنسی
- فعالیت جنسی زودرس: داشتن رابطه جنسی در سنین پایین خطر ابتلا به HPV را افزایش می‌دهد.
- داشتن سایر عفونت‌های جنسی: داشتن عفونت‌هایی مانند کلامیدیا، گونوره، سیفلیس و HIV / AIDS خطر ابتلا به HPV را افزایش می‌دهد.
- سیستم ایمنی ضعیف: اگر سیستم ایمنی بدن شما تحت تأثیر شرایط بهداشتی دیگر تضعیف شده و شما دارای HPV هستید احتمال ابتلا به سرطان گردن رحم بیشتر است.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم می‌شود.

جلوگیری
برای کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم این اقدامات را انجام دهید:
- واکسن زدن: ابتلا به HPV را واکسینه کنید. واکسیناسیون برای دختران و زنان سنین ۹ تا ۲۶ ساله در دسترس است.
- آزمون پاپ اسمیر: آزمایشات پاپ می‌تواند شرایط پیش آگهی دهانه رحم را تشخیص دهد،
- داشتن رابطه جنسی امن: استفاده از کاندوم، داشتن شرکای جنسی کمتر و تأخیر در برقراری رابطه جنسی ممکن است خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را کاهش دهد.
- ترک سیگار