قلب جنین در چند هفتگی تشکیل می‌شود؟ ۸ دلیل دیر تشکیل شدن + ۳ روش تشخیص ضربان قلب جنین

علائم تشکیل قلب جنین چیست؟

تشخیص تشکیل قلب جنین صرفاً بر اساس علائم فیزیکی کار آسانی نیست و می‌تواند گمراه ‌کننده باشد. با این حال، برخی نشانه‌ها می‌توانند به شما کمک کنند تا این مرحله مهم را شناسایی کنید:

• حرکات اولیه جنین: تشکیل قلب باعث آغاز جریان خون در بدن جنین می‌شود و این جریان می‌تواند منجر به حرکات بسیار ظریف و ابتدایی جنین در رحم شود.
• افزایش سطح انرژی مادر: پس از تشکیل قلب جنین، بسیاری از مادران احساس بهتری دارند و سطح انرژی‌شان افزایش می‌یابد زیرا بدن شروع به تطبیق بهتر با شرایط بارداری می‌کند.

با این وجود بهترین روش آگاهی از تشکیل قلب جنین و تشخیص ضربان قلب او، سونوگرافی است.

ضربان قلب جنین در هفته‌های بارداری

از چه زمانی جنین ضربان قلب دارد؟ اکوی قلب جنین از چند هفتگی قابل تشخیص است؟ پیش از حدود هفته‌ی هشتم بارداری، پزشک ممکن است جنین را با عنوان رویان (embryo)  خطاب کند. قلب جنین در حدود هفته‌ی ۵ تا ۶ بارداری شروع به تپیدن می‌کند و این ضربان در سونوگرافی ثبت می‌شود، هرچند که قلب هنوز به طور کامل شکل نگرفته است. همچنین، ممکن است در این مرحله اولین نشانه‌ی قابل مشاهده‌ی رویان که با نام قطب جنینی (fetal pole) شناخته می‌شود، دیده شود.

قلب جنین تا هفته‌ی دهم بارداری به طور کامل تکامل پیدا می‌کند. در جدول زیر، مراحل رشد قلب جنین را در هفته 5 تا 10 بارداری ذکر می‌کنیم.

بهترین زمان برای سونوگرافی قلب جنین

از چند هفتگی صدای قلب جنین با دستگاه شنیده می‌شود؟ حدود ۴ هفته پس از لقاح یا ۶ هفته پس از آخرین قاعدگی، سونوگرافی می‌تواند تپش سریع لوله‌ی قلبی در حال رشد جنین را نشان دهد.

احتمالاً برای اولین بار بین هفته‌  دهم تا هفته شانزدهم بارداری، صدای ضربان قلب نوزاد خود را خواهید شنید. وقتی حدود ۲۰ هفته از بارداری بگذرد، می‌توان ضربان قلب جنین را با گوشی پزشکی هم شنید.

اگر در سه‌ ماهه‌ی اول بارداری سونوگرافی انجام دهید (مثلاً به دلیل تجربه‌ی عارضه‌ای در بارداری قبلی)، ممکن است فعالیت قلبی جنین قابل تشخیص باشد. این سونوگرافی همچنین می‌تواند برای بررسی مشکلات قلبی استفاده شود، به‌ویژه اگر در خانواده سابقه‌ی بیماری‌های قلبی مادرزادی وجود داشته باشد.

نقل قول از:

vinmec

From week 6 onward, the fetal heartbeat can be detected by ultrasound, based on the timing and development process. In some cases, detection may be delayed until week 8 due to miscalculations of the menstrual period or gestational age.

ترجمه:

از هفته ششم به بعد، ضربان قلب جنین با سونوگرافی قابل تشخیص است که این بر اساس زمان‌بندی و روند تکامل جنین است. در برخی موارد، به دلیل محاسبه نادرست زمان آخرین قاعدگی یا سن بارداری، ممکن است تشخیص تا هفته هشتم به تاخیر بیفتد.

نحوه تشخیص ضربان قلب جنین

برای اطمینان از سلامت جنین، مادران باردار در زمان‌های مختلف بارداری، سونوگرافی انجام می‌دهند تا ضربان قلب نوزاد بررسی شود. اگر مادر در بارداری فعلی، لکه ‌بینی یا خونریزی داشته باشد یا در بارداری قبلی مشکلی پیش آمده باشد، پزشک ممکن است سونوگرافی زودتر، یعنی حدود هفته‌ی ششم بارداری را پیشنهاد دهد. پزشک، سونوگرافی را در سه ماهه اول برای اهداف زیر انجام می‌دهد:

• تایید بارداری و بررسی سن جنین 
• بررسی وجود حاملگی خارج رحمی مشکوک 
• ارزیابی خونریزی یا درد 
• بررسی تعداد جنین‌ها 
• بررسی ضربان قلب جنین 
• بررسی هر نوع ناهنجاری جنین یا رحم 
• بررسی دستگاه داخل رحمی و برداشتن آن

روش‌های تشخیص ضربان قلب جنین چیست؟

پزشکان برای بررسی ضربان قلب و وضعیت جنین از روش‌های مختلف سونوگرافی استفاده می‌کنند که هر کدام در زمان مشخصی از بارداری کاربرد دارند.

اسکن ترانس ‌واژینال

در اوایل بارداری، معمولاً پیش از هفته‌ی یازدهم بارداری، سونوگرافی ترانس ‌واژینال یکی از بهترین روش‌ها برای بررسی ضربان قلب جنین است. این نوع اسکن یک روش داخلی محسوب می‌شود؛ به این صورت که پزشک پروب مخصوص دستگاه را داخل واژن قرار می‌دهد تا بتواند رشد جنین را از نزدیک بررسی کند.

با این حال، باید توجه داشت که تا حدود هفته‌ی هفتم بارداری، معمولاً تشخیص ضربان قلب دشوار است.

اگر در مراحل بعدی بارداری (پس از هفته‌ی یازدهم) سونوگرافی شکمی نتواند تصویر واضحی ارائه دهد، اسکن ترانس ‌واژینال همچنان می‌تواند به عنوان روشی مکمل مورد استفاده قرار گیرد.

بیشتر بخوانید:   مراحل رشد جنین چگونه است؟

اسکن ترانس‌ شکمی

از سه‌ ماهه‌ی دوم بارداری به بعد، سونوگرافی ترانس‌ شکمی روش اصلی بررسی وضعیت جنین است. در این روش، پزشک ژل مخصوصی را روی شکم مادر باردار می‌زند و سپس پروب دستی سونوگرافی را روی شکم حرکت می‌دهد تا رحم و جنین را مشاهده کند. در سه ‌ماهه‌ی دوم، قلب جنین به طور کامل تشکیل شده است و پزشک باید ضربان قلب را در سونوگرافی به وضوح مشاهده کند.

این نوع اسکن در سه‌ ماهه‌ی دوم و سوم بارداری برای اهداف متعددی به کار می‌رود، از جمله:

• تعیین سن بارداری و بررسی روند رشد جنین؛
• بررسی وجود دوقلو یا چندقلو بودن بارداری؛
• بررسی وضعیت قرارگیری جنین در رحم؛
• ارزیابی دهانه‌ی رحم؛
• بررسی مشکلاتی که در سونوگرافی‌های قبلی مشاهده شده است؛
• ارزیابی مایع آمنیوتیک و جفت؛
• بررسی علت خونریزی یا درد در دوران بارداری؛
• تشخیص وجود توده‌های مشکوک در رحم یا اطراف آن؛
• بررسی هرگونه نشانگر بیوشیمیایی غیرطبیعی؛
• شناسایی احتمالی ناهنجاری‌های جنینی؛
• ارزیابی علائم زایمان زودرس؛
• تایید یا رد بارداری مشکوک خارج از رحم؛
• بررسی علائم مربوط به از دست رفتن بارداری.

 سونوگرافی nt

سونوگرافی ان تی (Nuchal Translucency) معمولاً بین هفته‌های ۱۱ تا ۱۳ بارداری و برای اندازه‌گیری میزان مایع پشت گردن جنین در سه ‌ماهه‌ی اول بارداری انجام می‌شود تا احتمال وجود ناهنجاری‌های کروموزومی یا ژنتیکی در جنین تشخیص داده شود. سونو nt یک آزمایش غربالگری است، نه یک آزمایش تشخیصی. یعنی وجود بیماری را تایید نمی‌کند، بلکه نشان می‌دهد آیا جنین در معرض خطر قرار دارد یا خیر.

بیشتر بخوانید:  زمان مناسب انجام سونوگرافی nt چه زمانی است؟

افزایش میزان مایع می‌تواند نشانه‌ای از وجود شرایطی مانند:

• سندرم داون (تریزومی ۲۱)
• سندرم پاتو (تریزومی ۱۳)
• سندرم ادواردز (تریزومی ۱۸) باشد.

علاوه بر این، اندازه‌ی بالاتر NT می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مادرزادی قلب را نیز افزایش دهد.

بیشتر بخوانید:  بهترین مرکز سونوگرافی تهران معرفی ۱۰ مرکز برتر

ضربان قلب نرمال جنین چند است؟

در هفته‌ی ششم بارداری، سلول‌های قلب رویان حدود ۱۱۰ بار در دقیقه می‌تپند. تنها دو هفته بعد، سیستم قلبی جنین با سرعتی در حدود ۱۵۰ تا ۱۷۰ بار در دقیقه منقبض می‌شود؛ یعنی تقریباً دو برابر ضربان قلب شما!

در هفته‌ی نهم یا دهم بارداری، ضربان قلب جنین حدود ۱۷۰ بار در دقیقه خواهد بود و از آن پس به تدریج کاهش می‌یابد. در حدود هفته‌ی بیستم بارداری، ضربان قلب جنین به حدود ۱۴۰ بار در دقیقه می‌رسد. در زمان زایمان، ضربان طبیعی قلب جنین معمولاً بین ۱۱۰ تا ۱۶۰ بار در دقیقه است.

علت دیر تشکیل شدن قلب جنین چیست؟

قلب جنین یکی از اولین اندام‌هایی است که در دوران بارداری شکل می‌گیرد و نقش مهمی در رشد و تکامل جنین دارد. در ادامه، دلایل دیر تشکیل شدن قلب جنین را ذکر می‌کنیم.

1. سن بالای مادر: افزایش سن مادر، به‌ویژه پس از ۳۵ سالگی، خطر بروز ناهنجاری‌های ژنتیکی و اختلالات رشدی جنین را افزایش می‌دهد. این موضوع می‌تواند به تاخیر در تشکیل قلب جنین یا بروز مشکلات قلبی مادرزادی منجر شود.
2. بارداری چندقلویی: در بارداری‌های دوقلویی یا چندقلویی، جنین‌ها برای دریافت مواد مغذی و اکسیژن از جفت در رقابت هستند. این وضعیت گاهی موجب می‌شود یکی از جنین‌ها با تاخیر در رشد و شکل‌گیری قلب مواجه شود. چنین بارداری‌هایی به دلیل پیچیدگی بیشتر، خطر بالاتری برای ناهنجاری‌های قلبی دارند.
3. فشار خون بالا: بالا بودن فشار خون در دوران بارداری می‌تواند جریان خون به جفت و جنین را کاهش دهد و در نتیجه روند تشکیل و تکامل قلب جنین مختل شود. علاوه بر این، فشار خون بالا می‌تواند به پره‌اکلامپسی منجر شود که سلامت جنین را به طور جدی تحت تاثیر قرار می‌دهد.
4. مشکلات ژنتیکی: اختلالات کروموزومی یکی از علل اصلی تاخیر در تشکیل قلب جنین هستند. برخی بیماری‌های ژنتیکی مانند سندرم داون (تریزومی ۲۱) یا سایر ناهنجاری‌های کروموزومی می‌توانند رشد و عملکرد قلب را مختل کنند.
5. مشکلات مادرزادی: بیماری‌های مزمن مادر مانند دیابت کنترل ‌نشده یا لوپوس می‌توانند بر رشد جنین اثر منفی داشته باشند و موجب تاخیر در تشکیل قلب شوند.
6. سیگار کشیدن و مصرف الکل: نیکوتین و سایر مواد شیمیایی موجود در سیگار باعث کاهش جریان خون به جنین می‌شوند و می‌توانند رشد قلب را مختل کنند. مصرف الکل نیز یکی از عوامل شناخته‌شده‌ی ناهنجاری‌های قلبی و عصبی جنین است.
7. تغذیه نامناسب مادر: کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی، به‌ویژه اسید فولیک، آهن و ویتامین‌های گروه B، می‌تواند منجر به مشکلاتی در رشد لوله‌ی عصبی و قلب جنین شود. به همین دلیل توصیه می‌شود مادران پیش از بارداری و در طول آن، رژیم غذایی متعادل و غنی داشته باشند یا در صورت نیاز مکمل مصرف کنند.
8. عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی: عفونت‌هایی مانند سرخجه، سیتومگالوویروس (CMV) یا توکسوپلاسموز در دوران بارداری می‌توانند موجب اختلال در تشکیل اندام‌های حیاتی از جمله قلب شوند. واکسیناسیون پیش از بارداری و رعایت اصول بهداشتی نقش مهمی در پیشگیری از این عفونت‌ها دارد.

قلب جنین پسر در چند هفتگی تشکیل می‌شود؟

قلب جنین پسر مانند جنین دختر در مراحل اولیه بارداری شکل می‌گیرد و تفاوت جنسیتی در زمان تشکیل قلب وجود ندارد. معمولاً سلول‌های اولیه قلب از حدود هفته ششم بارداری شروع به تپش می‌کنند و تا هفته هشتم تا دهم، سیستم قلبی به صورت کامل‌تر و با ضربان منظم فعالیت می‌کند. بنابراین، قلب جنین پسر نیز در این بازه زمانی شکل می‌گیرد و رشد و تکامل آن تحت تاثیر عوامل ژنتیکی، محیطی و سلامتی مادر قرار دارد، نه جنسیت جنین.

برای تشکیل قلب جنین چه بخوریم؟

برای تشکیل قلب جنین و فرایند سالم بارداری، بهتر است رژیم غذایی‌تان غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی باشد. همچنین باید از مصرف غذاهای فرآوری‌شده و چرب پرهیز کنید.

باید رژیمی سرشار از غلات کامل، سبزیجات برگ‌ سبز و پروتئین‌های کم‌چرب داشته باشید. با این حال، در برخی موارد، مادران باردار ممکن است مصرف غذاهای غنی از مواد معدنی و مغذی را بیشتر مورد توجه قرار دهند. مهم‌ترین مواد معدنی که تاثیر قابل‌ توجهی بر رشد قلب جنین دارند شامل کلسیم، مس، فسفر و تیامین هستند.

مصرف شیر در بارداری، به این دلیل که سرشار از کلسیم است برای تشکیل قلب جنین مفید است و می‌توان روزانه بین ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم از آن نوشید. همچنین مصرف حداقل ۱ میلی‌گرم بادام هندی و لوبیا قرمز روزانه توصیه می‌شود، زیرا منابع عالی مس هستند. در نهایت، مصرف گوشت در بارداری و حدود ۱.۴ میلی‌گرم جو دوسر و نخود به این دلیل که سرشار از تیامین هستند، برای رشد سالم قلب جنین مفید است.  

بیشتر بخوانید: چرا مصرف مس در دوران بارداری اهمیت دارد؟

آیا ممکن است ضربان قلب در سونوگرافی تشخیص داده نشود؟

بله. متخصص سونوگرافی ممکن است به دلایل زیر نتواند ضربان قلب جنین را تشخیص دهد:

• انجام سونوگرافی زودهنگام در دوران بارداری
• داشتن شکم بزرگ‌تر
• بارداری خارج ‌رحمی

پزشک انتظار دارد زمانی که طول جنین به ۷ میلی‌متر یا بیشتر برسد، ضربان قلب شنیده شود. اگر نتواند ضربان قلب را تشخیص دهد، ممکن است از فرد بخواهد حدود یک هفته بعد برای انجام سونوگرافی دیگری مراجعه کند.

کلام آخر

قلب جنین از حدود هفته پنجم تا ششم بارداری شروع به تپیدن می‌کند و تا هفته دهم به طور کامل شکل می‌گیرد. ضربان قلب جنین ابتدا از طریق سونوگرافی ترانس ‌واژینال در هفته‌های ششم تا هشتم قابل تشخیص است و در هفته‌های دهم تا شانزدهم با دستگاه‌های داپلر یا سونوگرافی ترانس ‌شکمی به وضوح شنیده می‌شود. عوامل متعددی مانند سن مادر، مشکلات ژنتیکی، تغذیه نامناسب یا عفونت‌ها می‌توانند بر تشکیل قلب جنین تاثیر بگذارند. برای حمایت از رشد سالم قلب جنین، رژیم غذایی غنی از کلسیم، مس، فسفر و تیامین توصیه می‌شود.