تحرک زیاد کودک، ناهنجاری‌های استخوان و مفاصل می گیرند؟

نوزدهم اکتبر برای افزایش آگاهی در مورد سلامت استخوان‌ها و مفاصل کودکان، پیشگیری از بیماری‌های اسکلتی عضلانی و مفاصل، غربالگری و ارائه جدیدترین روش‌های تشخیص و درمان، روز جهانی «استخوان و مفصل کودکان» نامگذاری شده است.
این رویداد برای اولین بار در سال ۲۰۱۲ میلادی و با رویکرد توجه به کمبود ویتامین D برگزار شد و به مرور با تمرکز بر اختلالات دیگز اسکلتی عضلانی و مفاصل ادامه یافت. این اختلالات علاوه بر دلایل ژنتیکی، بر اثر عواملی مانند چاقی، سوء تغذیه یا عفونت‌های مختلف نیز می‌تواند بروز کند.

چاقی(Obesity)
احتمال بروز و تشدید ناهنجاری‌های استخوانی و مفاصل در کودکان و نوجوانان چاق و دارای اضافه وزن بیشتر از کودکانی است که وزن طبیعی دارند. اولین قدم برای اطمینان از سلامت استخوان‌ها و مفاصل کودکان، داشتن وزن مناسب است.
والدین، مربیان و ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی باید علاوه بر کنترل وزن کودک به طور مستمر، آموزش‌های لازم در زمینه کاهش وزن، پیروی از رژیم غذایی سالم و فعالیت فیزیکی منظم را در اختیار کودکان قرار دهند. بر اساس آمار نشریه Pediatric Annals از هر هشت کودک، یکی در سال برای اختلالات اسکلتی عضلانی نیازمند مراجعه به پزشک است.

تغذیه
تغذیه سالم مهمترین رکن در تضمین سلامت استخوان و مفاصل در کودکان است. استفاده از مواد غذایی حاوی ویتامین D و کلسیم و اجتناب از مواد غذایی چرب، فرآوری شده و شور برای سلامت کودکان ضروری است.

تحرک کافی
با توجه به اشتیاق کودکان به استفاده از تجهیزات الکترونیکی، کاهش تحرک یک عامل نگران‌کننده و نیازمند برنامه ریزی والدین و مربیان و تشویق کودکان به فعالیت‌های فیزیکی است. کمبود ویتامین D که بر اثر زندگی آپارتمان‌نشینی بیشتر دیده می‌شود نیز یکی از دلایلی است که ضرورت فعالیت فیزیک کودک در فضای باز را نشان می‌دهد.
برخی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های استخوان و مفاصل در کودکان عبارتند از:

دیسپلازی لگن
دیسپلازی لگن یکی از ناهنجاری‌های شایع در نوزادان و کودکان است که ممکن است به محض تولد تشخیص داده نشود. در این بیماری سر استخوان ران و حفره لگنی اتصال طبیعی ندارند. گاهی سر استخوان ران در مفصل قرار دارد؛ اما به راحتی از مفصل درآمده و دچار دررفتگی می‌شود و گاهی سر استخوان ران و حفره لگنی شکل طبیعی ندارند که این حالت بسیار جدی است و خونرسانی را مختل می‌کند.

پای پرانتزی
این حالت Genu Varum نام دارد و به حالتی گفته می‌شود که در صورت ایستادن با زانوهای صاف و قوزک‌های به هم چسبیده، زانوها از هم فاصله زیادی دارند. در این حالت پاها شبیه به کمان یا پرانتز دیده می‌شوند و ساق پاها به سمت داخل انحراف می‌یابد.

بیماری اسلیپ یا لغزش اپیفیز سر استخوان ران (SCFE)
این ناهنجاری در کودکان چاق بیشتر دیده می‌شود و در آن سر استخوان ران نسبت به گردن استخوان، به عقب و جلو جابجا می‌شود. در این حالت کودک به سختی تحرک دارد و درد زیادی تحمل می‌کند. این عارضه معمولا با استفاده از عمل جراحی قابل درمان است.

بیماری انگشت ماشه‌ای مادرزادی
این بیماری به دلیل گیر افتادن تاندون عضلات انگشتان به وجود می‌آید می تواند دردناک یا بدون درد باشد. در این حالت انگشت شست حین حرکت قفل می‌شود و امکان حرکت ندارد. احتمال این عارضه برای تمام انگشتان وجود دارد؛ ولی در شست شایع‌تر است.

نرمی مفاصل
نرمی مفصل یا هایپرموبیلیته در سنین ۳ تا ۷ سالگی شیوع بیشتری دارد و به انعطاف بیش از حد مفصل گفته می‌شود. این حالت می‌تواند در یک مفصل خاص یا در کل مفاصل دیده شود.

عفونت استخوان
عفونت استخوان عوامل مختلف باکتریایی، قارچی و ویروسی دارد و منجر به التهاب استخوان می‌شود. این عارضه استئومیلیت نیز نامیده می‌شود. این حالت معمولا منجر به انتقال عفونت به مفاصل می‌شود. استخوان‌های بلندی مانند استخوان ران و بازو بیشتر مستعد این بیماری هستند.

عفونت مفاصل(Joint infection)
التهاب و عفونت مفاصل آرتریت نام دارد که در کودکان نیز دیده می‌شود. این حالت ممکن است به دلیل مهاجرت عفونت از طریق جریان خون رخ دهد. این بیماری در صورت تشخیص دیر هنگام می‌تواند منجر به تخریب بافت شود. وزن کم نوزاد، ضعف سیستم ایمنی، عفونت پوستی حول مفصل و بستری شدن و خونگیری مکرر از نوزاد می‌تواند از دلایل بروز این عارضه باشد.

پای ضربدری
این حالت یکی از اختلالات شایع در کودکان است و زمانی دیده می‌شود که زانوهای کودک در حالت ایستاده کاملا به هم چسبیده باشد، ولی مچ پاها از هم دور باشد. این عارضه می‌تواند به مرور زمان باعث مشکلات مفصلی در کودک شود. این عارضه درجات مختلف دارد و معمولا کودک را هنگام راه رفتن و دویدن با مشکل مواجه می‌کند.

صافی کف پا در کودکان
در این حالت کف پا انحنا و قوس لازم را ندارد و به سه حالت انعطاف‌پذیر و تاندون کوتاه، انعطاف‌پذیر و خشک تقسیم‌بندی می‌شود. مشاهده این حالت نیازمند مراجعه به متخصص ارتوپد است.

نرمی استخوان
این حالت بر اثر کمبود ویتامین D بوجود می‌آید و یک اختلال اسکلتی است و احتمال شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد. ناهنجاری‌های استخوان و مفاصل در کودکان معمولا با معاینه بالینی و تصویربرداری اشعه اکس صورت می‌گیرد و درمان با فیزیوتراپی، دارودرمانی و جراحی امکان‌پذیر است. گاهی استفاده از پروتز مفصل نیز توصیه می‌شود.