شیوع شپش در کودکان، عوامل

اخیراً شایعه شده که شیوع شپش در مدارس و به طور کلی جامعه افزایش پیدا کرده است. در این مقاله می‌خواهیم نگاهی به آخرین آمار شیوع شپش و همچنین راه‌های درمان آن بیندازیم.

داستان شیوع شپش
شپش یکی از مشکلات بسیار شایع در تمام کشورهای دنیاست. چه کشورهای صنعتی و پیشرفته و چه کشورهای در حال توسعه همیشه در حال دست و پنجه نرم کردن با شپش سر هستند. با وجود توجه فراوانی که به این مشکل شده، هنوز هم وضعیت شیوع شپش چندان خوب نیست. بر اساس گزارشات مختلف سازمان‌های سلامت و درمان در تمام دنیا، آلودگی به شپش در تمامی کشورها هنوز در حد قابل قبول کنترل نشده است.
آلودگی با شپش بیشتر از همه متوجه دانش‌آموزان و کودکان است. همچنین مادران این بچه‌ها از افراد در خطر ابتلا به شپش به حساب می‌آیند. در مورد همه‌گیری شپش در میان دانش آموزان آمارها و بررسی‌های زیادی انجام شده است. بیایید نگاهی به آمارهای مختلف در سرتاسر دنیا و ایران بیندازیم:
در کشور ایالات متحده آمریکا، سالانه ۶ تا ۱۲ میلیون نفر به این بیماری مبتلا شده و سالانه ۱۰۰ میلیون دلار صرف درمان شپش می‌شود.
شیوع شپش در ترکیه ۶/۸ درصد، بلژیک ۸/۹ درصد، برزیل ۳۵ درصد و استرالیا ۱۳ درصد ذکر شده است.
در ایران آمارهای مختلفی در مقالات مختلف به چشم می‌خورد. آمار شیوع شپش در میان دانش آموزان شهرهای مختلف این گونه گزارش شده است:
رشت ۵ درصد
سنندج حدود ۲۰ درصد
اردبیل ۲۸ درصد
بابل حدود ۲ درصد
تبریز ۴/۵ درصد
بوشهر ۱۲ درصد
با توجه به آمارهای منتشر شده و همچنین گفته‌ی دکتر بابک عشرتی (مدیر گروه بیماری‌های منتقله از آب و غذا در وزارت بهداشت)، شیوع شپش در ایران حدود ۱۰ درصد یا کمتر است.

علت شیوع دوباره شپش
همانطور که گفتیم، این طور نیست که شپش دوباره شایع شده باشد و میزان همه‌گیری آن معمولاً در طول سال‌های مختلف یکسان بوده است. اما به طور کلی آمار آلودگی با شپش در ایران به سمت افزایش است و دلایل زیر را برایش ذکر می‌کنند:
افزایش بی‌رویه جمعیت
عدم اطلاع رسانی و ارائه آموزش‌های لازم به کودکان
عدم آگاهی والدین از علل و نحوه‌ی انتقال شپش
کوچ روستاییان به شهرها
حاشیه نشینی و ایجاد شهرک‌های اقماری با حداقل امکانات بهداشتی
علت دیگر شیوع شپش، تعداد کم مربیان بهداشت در مدارس است. به همین جهت توصیه می‌شود که معلمان پایه‌های ابتدایی و همچنین والدین، آگاهی و دانش کافی در این زمینه را کسب کنند تا بتوانند در ارائه آموزش‌های لازم و شناسایی مبتلایان کمک کنند.

انتقال شپش و پیشگیری
اصلی‌ترین راه انتقال شپش سر، تماس است. استفاده اشتراکی از وسایلی مانند کلاه، شال، مقنعه، حوله، بالشت، ملافه و حتی گوشی تلفن می‌تواند باعث انتقال شپش شود.
در صورتی که کودک شما به شپش مبتلا شده، مشکلی در مدرسه رفتنش وجود ندارد. فقط به او توصیه‌های بهداشتی لازم را گوشزد کنید. شپش‌ها نمی‌توانند از سر یک کودک به سر کودک دیگر بپرند. یعنی تا زمانی که دو کودک سرشان را به هم نمالند (!) احتمال انتقال شپش وجود ندارد. اصلی‌ترین راه انتقال همان اشتراک وسایل است.
توجه کنید که شیوع شپش در میان دختران بیشتر از پسران است. حتماً به دختران خود بگویید که مقنعه‌شان را در مدرسه با دیگران عوض نکنند یا مقنعه‌ی دیگران را سر نکنند.

علایم آلودگی با شپش
مشکل اصلی آلودگی با شپش این است که علامت مشخصی ندارد و حتی می‌تواند بدون علامت باشد. خارش در بین موها، پشت گوش و پشت گردن شایع‌ترین علامت بیماری است. در برخی موارد میزان خارش در طول شب افزایش می‌یابد.

درمان شپش
اگر به وجود شپش بر روی سر خود یا فرزندتان مشکوک شدید، بهترین کار مراجعه به پزشک است. برای خرید بسیاری از داروهای موثر درمان شپش نیاز به نسخه‌ی پزشک دارید. سعی کنید از درمان‌های خانگی خودداری کرده و از آن‌ها به عنوان مکمل درمان اصلی استفاده کنید. درمان موثر می‌تواند به شکل چشمگیری از شیوع شپش جلوگیری کند.
به طور کلی درمان شپش سر دو مرحله دارد: استفاده از داروهای شپش کش شانه کردن سر با شانه‌ی ضد شپش
داروهای موضعی شپش کش که اکثراً به شکل شامپو هستند باعث از بین رفتن خود انگل می‌شوند. برخی از آن‌ها می‌توانند تخم‌های شپش (که رشک نام دارند) را هم از بین ببرند. شانه‌های ضد شپش برای زدودن رشک‌ها استفاده می‌شود و در صورتی که شامپو بتواند رشک‌ها را از بین ببرد، نیازی به انجام این مرحله نیست.

داروهای شپش کش
برخی از داروهای شپش کش نیاز به نسخه پزشک دارند و برخی هم بدون نسخه قابل دریافت هستند. موثرترین داروها را در ادامه معرفی کرده‌ایم. برای مصرف آن‌ها به دقت از توضیحات پزشک و همچنین دستورالعمل روی بسته‌بندی پیروی کنید.
شامپو پرمترین
برای خرید این شامپو نیازی به نسخه پزشک ندارید. قبل از مصرف شامپو باید موها را با شامپوی معمولی به خوبی بشویید، آب بکشید و خشک نمایید. سپس پرمترین را روی سر بریزید و خوب بمالید تا تمام سر را بپوشاند. ۱۰ دقیقه صبر کنید و موها را آب بکشید. پرمترین هم رشک‌ها را از بین می‌برد و هم خود شپش را.
پرمترین برای کودکان دو سال و بزرگ‌تر مناسب است.
پرمترین ممکن است نتواند تمام رشک‌ها را از بین ببرد؛ به همین دلیل شاید لازم باشد ۷ تا ۱۰ روز بعد از اولین شست و شو، یکبار دیگر هم از آن استفاده کنید.
گاهی اوقات پرمترین جواب نمی‌دهد و باید درمان قوی‌تری استفاده کرد.
شامپو لیندان
این شامپو به خوبی می‌تواند خود شپش و رشک‌هایش را از بین ببرد. لیندان را باید به موهای خشک بزنید و بگذارید ۴ دقیقه روی مو بمانند. بعد باید کمی سر را خیس کنید تا شامپو کف کند. سپس آب بکشید.
شامپو لیندان نیازی به شانه کردن ندارد.
لیندان معمولاً زمانی توصیه می‌شود که سایر روش‌های درمان شپش جواب ندهند. چون عوارض جانبی زیادی دارد و درمان تهاجمی‌تری محسوب می‌شود.
یک بار مصرف لیندان برای درمان شپش کافی است و نباید بیش از یکبار استفاده شود.
شانه کردن
به طور کلی استفاده از شانه‌های ضد شپش الزامی نیست ولی می‌تواند در درمان موثرتر به شما کمک کند. همچنین شامپوهایی که گفتیم برای کودکان زیر ۲ سال نباید استفاده شوند. برای درمان کودکان زیر دو سال، می‌توانید از شانه‌های متراکم یا شانه‌های ضد شپش مخصوص استفاده کنید. وقتی سر کودک خیس است، به آرامی شانه را روی سر بکشید تا شپش و رشک‌هایش کنده شوند. شانه‌های فلزی موثرتر از شانه‌های پلاستیکی هستند. این کار را باید هر ۳-۴ روز یکبار به مدت دو هفته تکرار کنید.
درمان‌های خانگی
درمان‌های خانگی بسیاری برای شپش وجود دارند که گاهی جواب می‌دهند. به طور کلی برای جلوگیری از شیوع شپش بهتر است به پزشک مراجعه کنید ولی اگر طرفدار روش‌های خانگی هستید، می‌توانید موارد زیر را امتحان کنید.
روغن زیتون
مایونز
کره
روغن درخت چای
سرکه
آب پیاز