از کی به نوزاد آب بدهیم؟

نوزادان در چند ماه ابتدایی زندگی نیازی به نوشیدن آب ندارند. در این زمان برای درست کردن محلول شیر خشک هم تنها به مقدار کمی آب نیاز است.

آیا کودکان می ‌توانند آب بنوشند؟
زمانی که نوزاد شروع به خوردن غذای کمکی می‌کند، تنها چند جرعه کوچک آب می‌تواند به او داد. پیش از این کودکان آب مورد نیاز بدن خود را از شیر مادر یا شیر خشک دریافت می‌کنند.

از چند ماهگی باید به نوزاد می ‌تواند آب بدهیم؟
بیش‌تر کارشناسان معتقدند که بعد از ۶ ماهگی نوزاد و زمانی که خوردن غذاهای کمکی را شروع کرد می‌توان به او آب داد. بین ۴ ماهگی تا ۶ ماهگی می‌توان از غذاهای کمکی برای تغذیه‌‌ی نوزاد استفاده کرد، ولی در بسیاری از موارد توصیه می‌شود که تغذیه با غذای کمکی حول و حوش ۶ ماهگی شروع شود.
زمانی که نوزاد شروع به نوشیدن آب کرد، مقدار کمی آب را درون بطری مخصوص آب کودک قرار دهید. اگر کودک تنها از بطری آب می‌نوشد، بر مقدار آبی که می‌نوشد نظارت کنید و اجازه ندهید که بیش از حد آب بنوشد.

نوزاد به چه میزان آب احتیاج دارد؟
در حدود ۶ ماهگی، کودکان به روزانه ۴ تا ۶ اونس (۱۱۸ تا ۱۷۷ سی سی) یا کمی بیش‌تر از نصف پیمانه آب نیاز دارند. اما پیش از شروع آب نوشیدن حتماً با پزشک متخصص اطفال در این مورد مشورت کنید.

چرا نوزادان خیلی کوچک نمی ‌توانند آب بنوشند؟
نوزادان تمام آب مورد نیاز خود را از شیر مادر و یا شیر خشک دریافت می‌کنند و مقدار آب موجود در شیر آن‌ها را هیدراته نگه خواهد داشت.
اما نوشیدن آب پیش از رسیدن به سن مناسب خطراتی به دنبال دارد که عبارتند از:
کمبود مواد مغذی
از دست دادن وزن
عدم تعادل مواد شیمیایی

خطرات نوشیدن آب پیش از زمان مناسب
نوزادان خیلی کم سن و سال به دلیل خطرات زیر نباید آب بنوشند:
کمبود مواد مغذی
کودکانی که به خوردن آب از بطری عادت می‌کنند و به این طریق نیاز خود برای هیدراته شدن را بر طرف می‌کنند، مواد مغذی مهمی که تنها از طریق شیر مادر یا شیر خشک تامین می‌شود را از دست می‌دهند.
وزن گیری نامناسب
اگر کودک به جای خوردن شیر مرتب آب بنوشد، به مرور زمان کالری مورد نیاز خود را دریافت نکرده و بنابراین به وزن مورد نظر و طبیعی سن رشد خود نخواهد رسید.
کاهش ذخیره شیر
اگر کودکی از شیر مادر تغذیه می‌کند و به جای شیر مدام آب بنوشد، با خوردن آب سیر شده و دیگر تمایلی به مکیدن سینه مادر نخواهد داشت. این موضوع در کاهش شیر مادر اثر قابل توجهی خواهد داشت.
عدم تعادل مواد شیمیایی
اگر به کودک اجازه دهید که مقدار زیادی آب بنوشد، منجر به مسمومیت آب (intoxication) در او خواهد شد. در این حالت که ممکن است با خطرات زیادی همراه باشد، الکترولیت‌های مهمی مانند سدیم در جریان خون رقیق می‌شوند. این عارضه مشکلات دیگری مانند کم شدن درجه حرارت بدن و تشنج را به همراه خواهد داشت.

مزایای دادن آب کافی به کودک
مزایای هیدراته نگه داشتن بدن کودکان بالای ۶ ماه با آب عبارتند از:
انتقال مواد مغذی و اکسیژن به سلول‌ها و کمک به دفع مواد زاید
مرطوب نگه داشتن مفاصل و بافت‌ها
حفظ حجم خون
کم کردن نیاز به نوشیدن آب میوه‌ها - توصیه می‌شود که تا قبل از یک سالگی کودک به او آب میوه داده نشود و شروع دادن این ماده به آن‌ها باید با مقادیر بسیار کم باشد. این ماده غذایی شکم کوچک کودک را پر کرده و بعد از آن دیگر کودک تمایلی به خوردن شیر نشان نمی‌دهد. از طرفی دیگر شکر موجود در آب میوه باعث دل پیچه و اسهال در کودکان می‌شود.

زمانی که هوا بسیار گرم است آیا می‌ توان به کودک آب داد؟
برای کم کردن خطر مواجه شدن کودک با دهیدراته شدن در هوای گرم، بسیاری از پزشکان نوشیدن چند جرعه کوچک آب را توصیه می‌کنند‌. اما پیش از انجام این کار حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

علائم از دست دادن آب در کودکان
اگر کودک بیمار است، یا هوا بسیار گرم است و شما نگران این هستید که آیا کودک مایعات مورد نیاز بدن خود را دریافت کرده است یا خیر، به علائم دهیدراته شدن در کودکان توجه کنید:
کم‌تر از ۶ پوشک خیس در ۲۴ ساعت
ادراری با رنگ زرد تیره
لب‌های خشک و ترک ترک شده
گریه‌ی بدون اشک
پوست خشک که بعد از وارد کردن فشاری ملایم به سرعت به حالت عادی باز نمی گردد
چشمان فرو رفته
ملاج فرو رفته
بی‌حالی
نق زدن و بهانه گیری زیاد
خواب آلودگی غیر طبیعی
دست و پاهای سرد

چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت؟
در صورت ابتلای کودک به اسهال و استفراغ، برای اینکه مطمئن شوید کودک دچار از دست دادن آب بدن نمی‌شود، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. در صورت مشاهده‌ی هر کدام از علائم دهیدراته شدن هم به سرعت با پزشک خود مشورت کنید.

چه زمانی غذای کمکی به کودکان را شروع کنیم؟
در پاسخ به این سوال باید به مبحث غذا دادن به کودک از ۶ تا ۱۲ ماهگی صحبت خواهیم کرد. باید بدانید که کودک برای رشد سالم، قوی شدن و تکامل عقلی هر روز به مواد غذایی نیاز دارد. حول و حوش ۶ ماهگی، رشد کودک سریع شده و بیش‌تر از هر زمان دیگری در زندگی نیاز به انرژی و مواد مغذی زیادی دارد.
در شش ماهگی، تغذیه با شیر مادر به عنوان یک منبع حیاتی مواد مغذی باید ادامه داشته باشد‌، اما به تنهایی کافی نیست. در این سن باید غذای کمکی شروع شود تا همراه با شیر مادر نیازهای رشدی کودک تامین شود.
اولین غذاهای کمکی بعد از تغذیه با شیر مادر و یا بین دفعات شیردهی باید به کودک داده شود‌. به این روش کودک شیر کافی را دریافت خواهد کرد.
زمانی غذای کمکی را شروع کنید که کودک بیمار نباشد. زمانی که کودک شروع به راه رفتن با دست و پا می‌کند، مرتب از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر رفته و در این بین مرتب دست خود را وارد دهانش می‌کند و همین احتمال انتقال آلودگی‌ها را به بدن و بیمار شدن کودک را افزایش می‌دهد. پیش از آماده سازی غذا و پیش از غذا خوردن دستان خود و کودک را شسته و به این روش از بیمار شدن کودک جلوگیری کنید.

اولین غذای کودک باید چگونه باشد؟
زمانی که کودک ۶ ماهه است، او به تازگی در حال یادگیری جویدن است‌. بنابراین اولین غذای کمکی باید نرم بوده تا کودک بتواند به راحتی آن را قورت دهد. غذاهایی مانند پوره، حریره، سبزیجات و میوه‌های له شده مناسب هستند.

چگونه متوجه شویم که حریره زیادی آبکی نبوده و مواد مغذی مورد نیاز کودک را دارد؟
برای اینکه حاوی مواد مغذی کافی باشد باید تا زمانی که غلظت آن به حدی برسد که از قاشق جدا نشود به پختن آن ادامه داد.
زمانی که کودک علائم گرسنگی را نشان می‌دهد، برای مثال مرتب دست خود را وارد دهانش می‌کند، به کودک غذا بدهید.
دوبار در روز بعد از اینکه دستان خود را شستید، به اندازه ۲ تا ۳ قاشق غذای نرمی که آماده کرده‌اید را به کودک بدهید. در این سن معده‌ی کودک بسیار کوچک است و در هر وعده فقط می‌تواند مقدار کمی غذا دریافت کند
مزه‌ی غذای جدید ممکن است برای کودک تعجب آور باشد. به او زمان بدهید که به این غذاها و مزه‌ها عادت کند. صبور باشید و کودک را مجبور به خوردن نکنید. به نشانه‌های سیری توجه کنید و در آن زمان دست از غذا دادن به نوزاد بردارید.
به محض اینکه کودک رشد می‌کند، معده‌ی او هم رشد کرده و بزرگ‌تر شده و در نتیجه در هر وعده غذایی می‌تواند مقدار غذای بیشتری بخورد.

تغذیه‌ی کودک ۶ تا ۸ ماهه
از ۶ تا ۸ ماهگی کودک می‌تواند ۲ تا ۳ بار در روز به اندازه نصف پیمانه غذای نرم دریافت کند. در این سن کودک قادر به خوردن هر چیزی به جز عسل است. عسل تا یک سالگی نباید در رژیم غذایی کودک قرار بگیرد. در این سن میان وعده‌های سالم مانند میوه له شده را می‌توان بین وعده‌های اصلی به کودک داد. در این سن علاوه بر زیاد کردن مقدار غذای کمکی باید به تغذیه با همان مقدار شیر مادر هم ادامه داد.

تغذیه کودک ۹ تا ۱۱ ماهه
از ۹ تا ۱۱ ماهگی، کودک ۳ تا ۴ بار در روز می‌تواند نصف پیمانه غذا و یک میان وعده سالم یا اسنک دریافت کند. در این سن غذاهای نرم را می‌توان به جای له کردن به قطعات کوچک تقسیم کرد. حتی می‌توان به کودک اجازه داد که خود با انگشتانش غذا را به دهان ببرد. هر زمانی که کودک احساس گرسنگی کرد، تغذیه را با شیر مادر ادامه دهید.
هر وعده‌ی غذایی علاوه بر اینکه باید سرشار از مواد مغذی باشد، باید به گونه‌ای تهیه شود که خوردن آن برای کودک راحت هم باشد.
غذاها باید سرشار از انرژی باشد. پس به جز غلات و سیب زمینی کودک باید مقادیر کافی از حبوبات و دانه‌ها و مقدار کافی از روغن‌ها و چربی‌های پر انرژی، غذاهای حیوانی مانند فرآورده‌های لبنی، تخم مرغ، گوشت قرمز و سفید و ماهی را به صورت روزانه دریافت کند.
با دادن غذاهای متنوع به کودک، شانس این را به او می‌دهید که تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت کند.
اگر کودک از خوردن غذای جدید سرباز می‌زند یا اینکه آن را به بیرون تف می‌کند، او را مجبور به خوردن ادامه غذا نکنید. چند روز بعد دوباره امتحان کنید. می‌توانید آن غذا را با غذای مورد علاقه‌ی کودک مخلوط کرده و یا مقدار کمی از شیر مادر را روی آن بریزید.
تغذیه کمکی کودکانی که شیر مادر مصرف نمی ‌کنند:
اگر نوزاد شیر مادر مصرف نمی‌کند، او نیاز به این دارد که بیش‌تر غذا بخورد. از طرفی دیگر برای اینکه نیاز بدن به مواد مغذی تامین شود، باید روی دیگر غذاها مانند فرآورده‌های لبنی تاکید بیشتری شود.
از شش ماهگی تغذیه با غذاهای کمکی و کمکی را در رژیم غذایی کودک قرار دهید. این مقدار غذا دقیقاً مساوی با همان مقداری است که نوزادان تغذیه کننده با شیر مادر مصرف می‌کنند. به اندازه دو تا سه قاشق غذای نرم و پوره شده در روز شروع کنید و ۴ بار با این مخلوط کودک را تغذیه کنید. این مقدار غذا تمام مواد مغذی مورد نیاز کودک را تأمین خواهد کرد.
از ۶ تا ۸ ماهگی، ۴ بار در روز کودک به نصف پیمانه غذای نرم شده به علاوه‌ی یک میان وعده‌ی سالم نیاز دارد.
از ۹ تا ۱۱ ماهگی، ۴ تا ۵ بار در روز کودک باید نصف پیمانه به علاوه دو میان وعده سالم دریافت کند.
بعد از ۶ ماهگی، شیر مادر هنوز اصلی‌ترین منبع انرژی و مواد مغذی کودک است ولی غذاهای کمکی هم باید در این سن به رژیم غذایی کودک اضافه شود.
نوزاد معده‌ی کوچکی دارد و باید مقدار کمی از مواد غذایی مفید نرم شده را به صورت مکرر در طول روز دریافت کند.
علاوه بر غلات و دانه‌ها، انواعی از غذاهای حیوانی مانند لبنیات، تخم مرغ، گوشت، ماهی و گوشت پرندگان به علاوه میوه‌ها و سبزیجات هر روز باید به کودک داده شوند.