حساسیت غذایی کودک، مواد غذایی حساسیت زا

اگر دلبند شما به سن شش ماهگی رسیده و تغذیه کمکی او را شروع کرده باشید، احتمالا می دانید که در این سن توجه به مواد غذایی حساسیت زا در کودکان اهمیت بسیار زیادی دارد. نمی توان از ابتدا این غذاها را از رژیم غذایی کودک حذف کرد چون برخی از آنها همانند تخم مرغ اهمیت بسیار زیادی در تغذیه شیرخوار دارد. اما باید بعد از افزودن آنها به برنامه تغذیه تکمیلی، علائم حساسیت غذایی را زیر نظر داشته باشید.

شایع ترین مواد غذایی حساسیت زا در کودکان
به گفته آکادمی آسم، آلرژی و ایمونولوژی آمریکا بیش از ۱۷۰ ماده غذایی وجود دارد که می تواند موجب بروز واکنش های آلرژیک در بدن شود. ولی با این حال خوب است بدانید که اگرچه مصرف هر ماده غذایی می تواند موجب بروز آلرژی شود ولی اغلب آلرژی ها فقط توسط ۸ ماده غذایی زیر ایجاد می شوند:
شیر گاو
تخم مرغ
بادام زمینی
گندم
سویا
انواع آجیل
ماهی
صدف

مواد غذایی حساسیت زا برای کودک شیر گاو
شیر گرم علاوه بر آنکه به عنوان یک افزودنی خوشمزه همراه با جودوسر در وعده صبحانه مورد استفاده قرار می گیرد می تواند کلسیم مورد نیاز برای رشد کودک را نیز تامین کند. بر اساس راهنمای غذایی "بشقاب من" که توسط محققان تغذیه در دانشکده سلامت هاروارد طراحی شده یک کودک دو ساله باید روزانه دو فنجان شیر دریافت کند.
ولی متاسفانه برخی کودکان نمی توانند شیرگاو را تحمل کنند. آلرژی به پروتئین شیرگاو یکی از شایع ترین آلرژی های غذایی در کودکان به شمار می رود. بر اساس تحقیقات منتشر شده در نشریه سالانه آکادمی آسم، آلرژی و ایمونولوژی آمریکا در حدود 2 الی 3 درصد از نوزادان دارای آلرژی به شیرگاو می باشند در حالیکه این عارضه فقط در 5 درصد از آنها قابل تشخیص است و اما علت این فاصله زیاد بین موارد تشخیص داده شده و موارد مبتلا چیست؟ در واقع تعیین رقم دقیق چندان امکان پذیر نیست زیرا پیشگیری از ابتلا به آلرژی شیر بسیار دشوار است. علائم آلرژی به پروتئین شیر گاو حتی می تواند پیش از آغاز تغذیه تکمیلی در کودک ظاهر شود. چنانچه نوزاد شیرخوار به پروتئین شیرگاو حساسیت داشته باشد ممکن است به هر شیری که مادر بخورد واکنش نشان دهد.
آلرژی به پروتئین شیرگاو هنگامی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن به طور غیرطبیعی نسبت به پروتئین موجود در محصولات گاوی واکنش نشان دهد. این عارضه با مشکل عدم تحمل لاکتوز کاملا متفاوت است.
عدم تحمل لاکتوز به دلیل فقدان آنزیم خاصی موسوم به لاکتاز در دستگاه گوارش رخ می دهد. وجود این آنزیم برای تجزیه لاکتوز یا قند موجود در شیر ضروری است. نکته مهم دیگر آن است که عارضه عدم تحمل لاکتوز سیستم ایمنی بدن را درگیر نمی کند. در روده افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز آنزیم لاکتاز به میزان کافی وجود ندارد و این امر باعث بروز مشکلات گوارشی در این افراد می شود.

مواد غذایی حساسیت زا در کودکان تخم مرغ
تخم مرغ منبعی غنی از پروتئین، انواع چربی های سالم و سلنیوم است. تا جایی که حتی زرده تخم مرغ له شده اولین غذای مقوی در تغذیه تکمیلی نوزادان به شمار می رود! از این رو حساسیت کودک شما به این ماده غذایی می تواند بسیار چالش برانگیز باشد. آلرژی به تخم مرغ دومین آلرژی شایع غذایی در کودکان است. ولی خوشبختانه خطری جدی برای سلامت کودک و یا تهدید کننده زندگی نیست.
درست مانند حساسیت به پروئتین شیرگاو وجود انواع خاصی از پروتئین ها در تخم مرغ باعث بروز پاسخ ایمنی در افراد آلرژیک می شود. برخی از کودکان به پروتئین های موجود در زرده، برخی به پروتئین های موجود در سفیده و برخی دیگر نیز به هر دو حساسیت دارند. با این حال آلرژی به سفیده تخم مرغ در میان کودکان شایع تر است.
پرهیز کامل از مصرف تخم مرغ بسیار دشوار است چرا که تخم مرغ در ترکیب بسیاری از مواد غذایی و حتی انواع نان و پاستا وجود دارد! ولی با این حال همانگونه که پیش از این نیز گفته شد بسیاری از کودکان مبتلا به آلرژی به تخم مرغ می توانند غذاهای حاوی این ماده غذایی را مصرف کنند.

بادام زمینی
حساسیت به بادام زمینی یکی از شایع ترین دلایل حملات شدید آلرژی در کودکان است. آلرژی به این ماده غذایی بسیار شایع بوده و در حدود ۴ الی ۸ درصد کودکان سراسر دنیا را دربرمی گیرد. علائم حساسیت به بادام زمینی اغلب تهدید کننده حیات است. شدت حملات آلرژی به بادام زمینی به حدی است که در آمریکا به هیچ وجه از بادام زمینی در برنامه غذایی مدارس استفاده نمی شود.
شدت حملات آلرژی به بادام زمینی در برخی از کودکان به حدی زیاد است که گاهی حتی بدون آنکه بادام زمینی به طور مستقیم توسط کودک مصرف شود و فقط لمس و یا استنشاق گرد یا ذرات آن می تواند منجر به تظاهرات شدید آلرژیک در کودک شود.

سویا
سه ماده غذایی قبلی یا به عبارتی شیر، تخم مرغ و بادام زمینی در حدود ۸۰ درصد از آلرژی های شایع غذایی در کودکان را تشکیل می دهند ولی این به معنای کم بودن موارد آلرژی به سویا در میان کودکان نیست. بر اساس مطالعه ای که نتایج نهایی آن در مجله آلرژی و ایمنی شناسی بالینی منتشر شد ابتلا به آلرژی سویا که در حدود ۴/۰ از کودکان را تحت تاثیر قرار می دهد در اغلب موارد با واکنش های ناخوشایند زیر همراه است:
اگزما (85 درصد از کودکان مبتلا به آلرژی سویا)
احتقان ( ۷۱ درصد از کودکان مبتلا به آلرژی سویا)
آسم (64 درصد از کودکان مبتلا به آلرژی سویا)
نکته جالب در مورد سویا این است که این ماده غذایی در بسیاری از محصولات از جمله شیرخشک، انواع گوشت های گیاهی مخصوص گیاهخواران و همچنین جوانه لوبیا یافت می شود. بنابراین چنانچه در مورد ابتلا فرزند خود به آلرژی سویا تردید دارید پیش از دادن غذا به نوزاد همواره برچسب مندرج بر روی آن را مطالعه کنید.

گندم
از میان انواع آلرژی های غذایی در کودکان ۲۰ درصد موارد مربوط به آلرژی گندم می باشد. این رقم معادل یک درصد از کل جمعیت کودکان است. در صورت وجود هرگونه تردید در مورد ابتلا کودک خود به آلرژی گندم در هنگام خرید حتما برچسب های مندرج بر روی محصول را مطالعه کنید. زیرا گندم علاوه بر انواع مواد غذایی در لیست مواد تشکیل دهنده محصولات مختلف آرایشی و بهداشتی نیز وجود دارد! شاید این سوال برای شما نیز مطرح شود که علت استفاده از گندم در محصولات آرایشی و بهداشتی چیست؟ پاسخ آن است که گندم حاوی پروتئین گلوتن است که باعث ایجاد قوام و چسبندگی در خمیر نان می شود. به همین علت از گلوتن به عنوان تثبیت کننده در محصولات مختلف استفاده می شود.

آلرژی به گندم و بیماری سلیاک
درست مانند آلرژی به پروتئین شیرگاو و عدم تحمل لاکتوز که دو عارضه کاملا مختلفند آلرژی به گندم و بیماری سلیاک نیز علی رغم علائم مشابه عارضه های بسیار متفاوتی هستند.
آلرژی به گندم واکنش سیستم ایمنی بدن به هر یک از پروتئین های موجود در گندم است که شامل گلوتن و نه محدود به آن است.
سلیاک یک بیماری خود ایمنی و ناشی از عدم تحمل نسبت به پروتئین گلوتن موجود در گندم و سایر مشتقات آن است. ابتلا به این بیماری منجر به التهاب سیستم گوارش و ناتوانی بدن در جذب عناصر و مواد مغذی می شود. از این رو علائم بیماری سلیاک در درجه اول گوارشی است.
بیماری سلیاک توانایی فرد در مصرف هر نوع ماده غذایی حاوی گلوتن از جمله گندم، جو و مالت را محدود می کند. از این رو رژیم غذایی این افراد باید کاملا عاری از پروتئین گلوتن باشد. در حالیکه آلرژی به گندم تنها در اثر مصرف گندم و یا استنشاق آرد حاصل از آن رخ داده و محدود به حساسیت به گلوتن نمی باشد بلکه این آلرژی ممکن است در برابر هر یک از 4 پروتئین مختلف گندم ایجاد شود.

انواع آجیل
از مهمترین مواد غذایی حساسیت زا برای کودکان زیر یک سال آجیل است. پیش از هر چیز لازم به ذکر است که بادام زمینی و آجیل در یک دسته قرار نمی گیرند بلکه بادام زمینی از نظر گیاه شناسی جزء حبوبات محسوب می شود! آجیل یا خشکبار طیف گسترده ای از انواع دانه ها است که از میان آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
بادام
آجیل برزیلی
بادام هندی
پسته
آجیل ماکادمیا
گردو
آجیل کاج
در افراد مبتلا به آلرژی آجیل مصرف محصولات غذایی تهیه شده با آجیل از جمله انواع کره ها، روغن های آجیل و پستو (نوعی سس شامل سیر له شده، ریحان خرد شده و دانه کاج که با روغن کاج مخلوط می شود) نیز می تواند منجر به بروز واکنش های آلرژیک در بدن شود.
آلرژی به انواع آجیل نیز درست همانند آلرژی به بادام زمینی می تواند منجر به بروز واکنش های بسیار جدی در بدن شود. آلرژی به آجیل در مقایسه با آلرژی به بادام زمینی شیوع کمتری دارد، به طوری که ابتلا به این آلرژی فقط یک درصد از انواع آلرژی های غذایی را دربرمی گیرد. چنانچه تنها به یک نوع آجیل (به عنوان مثال بادام) حساسیت دارید توصیه می شود از مصرف دیگر انواع مغزها نیز خودداری کنید. همچنین می توانید به منظور انجام آزمایشات حساسیت به یک پزشک مراجعه کنید. نتایج این آزمایشات به طور دقیق به شما نشان خواهد داد که به کدام انواع آجیل حساسیت دارید.

ماهی
آلرژی به ماهی که غالبا با آلرژی به صدف داران اشتباه گرفته می شود در اثر مصرف انواع ماهی های باله دار در بدن رخ داده و به معنای وجود آلرژی نسبت به آبزیان سخت پوست نیست. آلرژی ماهی تنها ۶ درصد از کل آلرژی های غذایی در کودکان را تشکیل می دهد. شایع ترین ماهی های آلرژی زا عبارتند از:
ماهی قزل آلا تازه یا کنسرو شد
ماهی تن تازه یا کنسرو شده
ماهی هالیبوت
وجود آلرژی به یک نوع ماهی به عنوان مثال ماهی قزل آلا به این معنا نیست که کودک به همه ماهی ها حساسیت دارد. همچنین در صورت وجود هرگونه تردید نسبت به ابتلا کودک خود به آلرژی ماهی می توانید به یک پزشک متخصص آلرژی مراجعه کنید تا از این طریق دریابید که مصرف کدام ماهی می تواند منجر به بروز واکنش های آلرژیک در کودک شود.

صدف
آلرژی به صدف داران واکنش غیرعادی سیستم ایمنی بدن به پروتئین خاصی موسوم به تروپومیوزین موجود در نرم تنان صدف دار است.انواع مختلف صدف داران عبارتند از:
لابستر
خرچنگ دریایی
میگو
شاه میگو
ماهی مرکب
خرچنگ خاردار
گوش ماهی
حلزون
صدف خوراکی
آلرژی به صدف فقط ۹/. درصد از آلرژی های غذایی در کودکان را تشکیل می دهد. ولی با این حال در کمال تعجب این آلرژی در مقایسه با آلرژی بادام زمینی علائم بیشتری را (از جمله اگزما) در بدن ایجاد می کند.
حال که اطلاات کافی درمورد مواد غذایی حساسیت زا در کودکان دارید، بعد از اضافه کردن هریک از آنها با دقت به نشانه های آلرژی توجه کنید تا درصورت نیاز برای مدتی ماده غذایی آلرژی زا را حذف کنید.

آیا دادن بادام زمینی به بچه خطرناک است؟
حساسیت به بادام زمینی یکی از شایع ترین دلایل حملات شدید آلرژی در کودکان است. آلرژی به این ماده غذایی بسیار شایع بوده و در حدود ۴ الی ۸ درصد کودکان سراسر دنیا را دربرمی گیرد. علائم حساسیت به بادام زمینی اغلب تهدید کننده حیات است. شدت حملات آلرژی به بادام زمینی به حدی است که در آمریکا به هیچ وجه از بادام زمینی در برنامه غذایی مدارس استفاده نمی شود.

آیا آلرژی به شیر گاو همان عدم تحمل لاکتوز است؟
خیر. آلرژی به پروتئین شیرگاو هنگامی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن به طور غیر طبیعی نسبت به پروتئین موجود در محصولات گاوی واکنش نشان دهد. این عارضه با مشکل عدم تحمل لاکتوز کاملا متفاوت است.

عدم تحمل لاکتوز چیست؟
عدم تحمل لاکتوز به دلیل فقدان آنزیم خاصی موسوم به لاکتاز در دستگاه گوارش رخ می دهد. وجود این آنزیم برای تجزیه لاکتوز یا قند موجود در شیر ضروری است. نکته مهم دیگر آن است که عارضه عدم تحمل لاکتوز سیستم ایمنی بدن را درگیر نمی کند. در روده افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز آنزیم لاکتاز به میزان کافی وجود ندارد و این امر باعث بروز مشکلات گوارشی در این افراد می شود.

ممکن است بچه به تخم مرغ حساسیت داشته باشد؟
بله. درست مانند حساسیت به پروئتین شیرگاو وجود انواع خاصی از پروتئین ها در تخم مرغ باعث بروز پاسخ ایمنی در افراد آلرژیک می شود. برخی از کودکان به پروتئین های موجود در زرده، برخی به پروتئین های موجود در سفیده و برخی دیگر نیز به هر دو حساسیت دارند. با این حال آلرژی به سفیده تخم مرغ در میان کودکان شایع تر است.