کریپتورکیدیسم چیست؟

بیضه نهفته یا نزول نکرده و به عبارتی دیگر کریپتورکیدیسم (cryptorchidism) بیضه‌ ای است که پیش از تولد به سمت مکان درست خود درون کیسه‌ی زیر آلت تناسلی یا کیسه بیضه (scrotum) حرکت نمی‌کند. معمولاً یک بیضه تحت تاثیر قرار می‌گیرد، اما در حدود ۱۰ درصد مواقع هر دو بیضه درگیر می‌شوند.
در حالت کلی و عمومی بیضه نزول نکرده پدیده رایجی نیست ولی این عارضه در میان نوزادان پسری که به صورت نارس به دنیا می آیند، شیوع دارد.
در بسیاری از مواقع، بیضه نزول نکرده، در چند ماه بعد از تولد خود به خود به سمت مکان مناسب حرکت می ‌کند. اما اگر کریپتورکیدیسم کودک به خودی خود درمان نشود، برای قرار دادن بیضه‌ها درون کیسه بیضه باید عمل جراحی انجام شود.

علائم کریپتورکیدیسم
بیضه‌ها باید درون کیسه‌ی بیضه قرار گرفته باشند، پس دیده نشدن یا احساس نشدن بیضه‌ها درون کیسه بیضه نشانه‌ی اصلی کریپتورکیدیسم است.
در طی تکامل جنینی بیضه‌ها درون شکم تشکیل می‌شوند. در طی دو ماه آخر تکامل طبیعی جنین، بیضه‌ها به تدریج از طریق یک کانال لوله مانند در کشاله راه به نام مجرای مَغبـِنی یا مجرای کشاله ران (inguinal canal) وارد کیسه بیضه می‌شوند. در هنگام بروز کریپتورکیدیسم اما این فرایند متوقف شده و یا اینکه به تاخیر می افتد.

چه زمانی برای کریپتورکیدیسم باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در معاینه‌ی اولیه که بلافاصله بعد از تولد انجام می‌شود، معمولاً کریپتورکیدیسم تشخیص داده می‌شود. اگر نوزاد شما به این عارضه مبتلا باشد، از پزشک بپرسید که هر چند وقت یکبار باید وضعیت کودک معاینه و بررسی شود. اگر بیضه تا رسیدن کودک به سن ۴ ماهگی وارد کیسه بیضه نشود، پس عارضه به خودی خود برطرف نخواهد شد.
درمان بیضه نزول نکرده در زمان نوزادی، ممکن است خطر بروز مشکلات و عوارض جانبی بیش‌تر در طول زندگی، همچون ناباروری و سرطان بیضه را کم‌تر کند.
پسران بزرگ‌تر - از نوزادی تا پیش از بلوغ - که به صورت طبیعی با بیضه نزول کرده به دنیا می آیند، ممکن است در مقطعی از زندگی خود دچار از دست رفتن بیضه شوند. این عارضه ممکن است شامل:
بیضه شناور یا بیضه رترکتایل (retractile testicle): در این حالت بیضه بین کیسه بیضه و کشاله ران در حرکت بوده و ممکن است در جریان معاینه فیزیکی بتواند وارد کیسه بیضه شود. این عارضه غیر طبیعی نیست و در جریان یک واکنش و یا ریفلاکس عضلانی درون کیسه بیضه رخ می‌دهد.
بیضه بالارونده (ascending testicle): در این حالت بیضه به درون کشاله ران برمی گردد و به آسانی با کمک دست به درون کیسه بیضه باز نخواهد گشت.
اگر در اندام تناسلی نوزاد پسر خود ناهنجاری مشاهده کردید، هر چه سریع‌تر با پزشک مشورت کنید.

عوامل ایجاد کننده کریپتورکیدیسم
دلیل اصلی بروز این عارضه مشخص نیست. ترکیبی از عوامل ژنتیکی، سلامت مادر در طی دوران بارداری و دیگر عوامل محیطی ممکن است باعث اختلال هورمونی، تغییرات فیزیکی و تغییر فعالیت عصبی شوند که همه‌ی این‌ها روی تکامل بیضه‌های جنین اثر خواهند گذاشت.

عوامل خطر برای ابتلا به به کریپتورکیدیسم
عواملی که ممکن است خطر بروز کریپتورکیدیسم را افزایش دهند، عبارتند از:
وزن پایین هنگام تولد
تولد زودرس و پیش از موعد
سابقه خانواده بیضه نزول نکرده و یا دیگر مشکلات مربوط به تکامل دستگاه تناسلی
مصرف الکل توسط مادر در دوران بارداری
سیگار کشیدن مادر و یا در معرض دود سیگار دیگری بودن
قرار گرفتن پدر یا مادر در معرض آفت کش‌ها

مشکلات و عوارض جانبی کریپتورکیدیسم
برای اینکه بیضه بتواند به درستی عمل کرده و به درستی تکامل پیدا کند، دمای آن باید از دمای طبیعی بدن پایین‌تر باشد. به همین منظور دمای کیسه بیضه پایین‌تر از دمای طبیعی بدن است. عوارض جانبی ناشی از بیضه نزول نکرده یا نزول نیافته عبارتند از:
سرطان بیضه: سرطان بیضه معمولاً از سلول‌های بیضه ای شروع می‌شود که اسپرم نابالغ تولید می‌کنند. عاملی که باعث سرطانی شدن این سلول‌ها می‌شود در اصل ناشناخته است. مردانی که پیش‌تر به عارضه‌ی کریپتورکیدیسم مبتلا بوده‌اند بیش‌تر از سایرین در معرض خطر به سرطان بیضه قرار دارند.
خطر بروز سرطان بیضه زمانی بیش‌تر می‌شود که بیضه نزول نکرده به جای کشاله ران درون شکم قرار داشته و با اینکه هر دو بیضه درگیر باشند. برطرف کردن مشکل بیضه نزول نکرده توسط جراحی ممکن است خطر بروز سرطان بیضه را کاهش دهد ولی خطر ابتلا به سرطان بیضه در آینده به صورت کامل برطرف نخواهد شد.
مشکلات باروری: تعداد اسپرم پایین، کیفیت اسپرم پایین و کاهش توان باروری در میان مردانی که به کریپتورکیدیسم مبتلا بوده‌اند، بیش‌تر دیده می‌شود. ناباروری و مشکلات ناشی از آن ممکن است ناشی از تکامل غیر طبیعی بیضه بوده و حتی ممکن است در صورت درمان نشدن شرایط بیمار به مرور زمان بدتر شود.
دیگر مشکلات ناشی از بروز این عارضه عبارتند از
پیچش بیضه (Testicular torsion): پیچش بیضه در واقع پیچش طناب منوی (spermatic cord) است که خود شامل رگ‌های خونی، اعصاب و لوله‌ی انتقال دهنده‌ی مایع منی از بیضه به سمت آلت تناسلی است. این شرایط دردناک خونرسانی به بیضه را متوقف می‌کند.
پیچش بیضه در صورت درمان نشدن ممکن است باعث از دست رفتن بیضه شود. احتمال بروز پیچش بیضه در کریپتورکیدیسم ده بار بیش‌تر از حالت طبیعی بیضه است.
آسیب و تروما: اگر بیضه در کشاله ران قرار داشته باشد، احتمال آسیب و ضربه دیدن آن به دلیل فشارهای وارد شده به استخوان شرمگاهی وجود دارد.
فتق کشاله ران (Inguinal hernia): اگر دهانه‌ی بین شکم و کانال کشاله ران بسیار شل باشد، قسمتی از روده ممکن است وارد کشاله ران شود.

راه تشخیص بیماری کریپتورکیدیسم
اگر نوزاد پسر شما به عارضه بیضه نزول نکرده مبتلا باشد، پزشک برای تشخیص بهتر شرایط و درمان مناسب ممکن است جراحی را پیشنهاد دهد:
لاپاراسکوپی: در این روش تشخیصی یک لوله کوچک حاوی دوربین از طریق شکاف کوچکی که در شکم نوزاد ایجاد شده وارد بدن می‌شود. لاپاراسکوپی به منظور تشخیص مکان بیضه در شکم انجام می‌شود.
پزشک در طی انجام لاپاراسکوپی گاهی قادر به درمان عارضه بیضه نزول نکرده است، اما با این همه جراحی‌های تکمیلی گاهی مورد نیاز است. در مواردی لاپاراسکوپی به تشخیص عدم حضور بیضه و عملکرد غیر طبیعی بافت بیضه و برداشت آن منجر خواهد شد.
جراحی باز: در برخی از موارد لازم است که بررسی‌های بیش‌تری در کشاله ران و شکم انجام شود‌ و این کار نیازمند ایجاد شکافی به منظور انجام عمل جراحی باز است.
بعد از تولد اگر پزشک، هیچ بیضه‌ای را درون کیسه بیضه تشخیص ندهد، پزشک آزمایش‌های بیش‌تری را انجام خواهد داد. چرا که احتمال دارد بیش از آن‌که بیضه نزول نکرده باشد، اصلا ایجاد نشده باشد.
برخی از مشکلات ناشی از عدم حضور بیضه، ممکن است منجر بلافاصله بعد از تولد در صورت عدم تشخیص و درمان مناسب به بروز مشکلات جدی‌تری ختم شوند. تست‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، ام آر آی معمولاً برای تشخیص بیضه نزول نکرده توصیه نمی‌شوند.

درمان کریپتورکیدیسم
هدف از درمان، حرکت دادن بیضه نزول نیافته به سمت مکان مناسب خود در کیسه بیضه است‌. اگر درمان پیش از یکسالگی انجام شود، خطر بروز مشکلات ناشی از این عارضه همچون ناباروری و سرطان بیضه کم‌تر خواهد شد‌. درمان هر چه زودتر انجام شود، نتیجه بهتری خواهد داشت اما توصیه می‌شود که جراحی قبل از هجده ماهگی کودک انجام شود.

جراحی کریپتورکیدیسم
کریپتورکیدیسم معمولاً با جراحی اصلاح می‌شود‌. پزشک با دقت بیضه را وارد کیسه بیضه کرده و بعد آن را بخیه می‌زند. جراحی تحت لاپاراسکوپی و یا جراحی باز انجام خواهد شد.
زمان انجام جراحی به عوامل مختلفی همچون وضعیت سلامتی کودک و درجه سختی عمل بستگی دارد. جراح معمولا پیشنهاد می‌کند که جراحی از ۶ ماهگی و تا پیش از رسیدن به ۱۲ ماهگی انجام شود. هر چه جراحی زودتر انجام شود، خطر بروز مشکلات و عوارض جانبی ناشی از این عارضه کم‌تر خواهد شد.
در برخی از موارد بیضه به خوبی تکامل نیافته و یا دارای بافت مرده و غیر طبیعی است. در این شرایط بافت غیر طبیعی در عمل جراحی خارج خواهد شد.
اگر کودک علاوه بر مشکل بیضه نزول نکرده به فتق کشاله ران هم مبتلا باشد، فتق هم طی عمل جراحی درمان خواهد شد.
بعد از جراحی، پزشک برای بررسی دقیق روند تکامل و عملکرد بیضه و قرار داشتن بیضه در مکان دقیق آن مرتب کودک را معاینه خواهد کرد، معاینه شامل:
معاینه فیزیکی
سونوگرافی کیسه بیضه
آزمایش سطح هورمون

درمان هورمونی
هورمون درمانی شامل تزریق هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (human chorionic gonadotropin (HCG)) است‌. این هورمون باعث می‌شود که بیضه به سمت کیسه بیضه حرکت کند. درمان با هورمون معمولاً توصیه نمی‌شود، چرا که به نسبت جراحی اثربخشی کم‌تری دارد.

دیگر درمان ‌ها
اگر کودک فاقد یک و یا هر دو بیضه باشد - به علت از دست رفتن بیضه‌ها بر اثر جراحی و یا نبود بیضه از بدو تولد - پروتزهای سالینی بیضه درون کیسه بیضه قرار داده خواهند شد. این پرو‌تزها اواخر دوران کودکی و یا در دوران بلوغ درون کیسه بیضه قرار می‌گیرند تا این کیسه ساختار و ظاهری طبیعی داشته باشد.
اگر کودک حداقل یک بیضه سالم نداشته باشد، پزشک او را به متخصص غدد داخلی ارجاع خواهد داد. پزشک متخصص درمان‌های هورمونی لازم برای بلوغ جسمی را برای بیمار تجویز خواهد کرد.
ارکیوپکسی یا ارکیدوپکسی (Orchiopexy) رایج‌ترین عمل جراحی برای اصلاح یک بیضه نزول نکرده بوده و درصد موفقیت اجرای آن نزدیک ۱۰۰ درصد است. باروری مردان بعد از جراحی یک بیضه نزول نکرده معمولا طبیعی بوده، اما اگر روی دو بیضه به این منظور جراحی صورت گرفته باشد، درصد احتمال باروری در مردان تا ۶۵ درصد کاهش خواهد یافت. جراحی خطر بروز سرطان بیضه را کاهش داده ولی احتمال بروز آن را رفع نخواهد کرد.

سبک زندگی و درمان‌ های خانگی بیماری کریپتورکیدیسم
حتی بعد از انجام عمل جراحی، به منظور اطمینان پیدا کردن از عملکرد طبیعی بیضه‌ها باید وضعیت آن‌ها مرتب بررسی شود.
در مورد چگونگی تکامل بدن فرزندتان اطلاعات خود را افزایش دهید و به این ترتیب به او کمک کنید. در جریان عوض کردن پوشک یا حمام کردن، مرتب وضعیت بیضه‌ها را چک کنید.
زمانی که کودک به سن بلوغ می‌رسد، والدین باید با او در مورد تغییرات جسمی رخ داده در این زمان صحبت کنند در این زمان والدین بهتر است روش معاینه بیضه‌ها را هم به فرزند خود آموزش دهند. معاینه‌ی بیضه‌ها توسط خود فرد، یک مهارت بسیار مهم برای تشخیص اولیه تومورهای احتمالی است.

حمایت از بیمار و مقابله با بیماری کریپتورکیدیسم
اگر پسر شما یک و یا هر دو بیضه را نداشته باشد، ممکن است در مورد ظاهر خود حساسیت‌هایی داشته باشد. او به دلیل اینکه به نسبت سایر دوستان و همکلاسی‌هایش متفاوت است، ممکن است تحت استرس و اضطراب شدیدی باشد.
راه ‌های زیر به کودک کمک می ‌کند تا با این شرایط مقابله کند
به پسر خود آموزش دهید که هنگام صحبت در مورد کیسه بیضه و بیضه‌ها از کلمات مناسب استفاده کند.
به او توضیح دهید که معمولا دو بیضه درون کیسه بیضه وجود دارند و در مورد دلیل نبودن یک و یا دو بیضه درون کیسه بیضه به او اطلاعات بدهید. به پسر خود اطمینان دهید که حتی تحت این شرایط هم او پسری سالم است.
به او اطمینان دهید که بیمار نیست و خطر بیماری او را تهدید نمی‌کند.
در مورد پروتز بیضه و یا بیضه مصنوعی با او صحبت کنید.
به او آموزش دهید که در هنگام صحبت کردن در مورد شرایط خود از چه ادبیاتی استفاده کند.
لباس های زیر و مایوهای شنا مناسب گشاد برای فرزند پسر خود تهیه کنید. به این شکل در هنگام تعویض لباس در رختکن باشگاه ورزشی مدرسه شرایط غیر طبیعی کودک کم‌تر به چشم خواهد آمد
کودک ممکن است به دلیل خجالت از شرکت در فعالیت‌های جمعی که پیش از این مایه لذتش بوده، سر باز بزند.‌ مواظب علائم و نشانه‌های بروز این پدیده باشید

آماده شدن برای ملاقات با پزشک
بیضه نزول نکرده معمولا در هنگام تولد تشخیص داده می شود. پزشک عمومی و یا پزشک متخصص کودکان در جریان معاینات بعدی نوزاد به دقت شرایط را بررسی خواهد کرد.
برای اینکه برای ویزیت پزشک آماده شوید، سوالات خود را پیش از مطرح کردن با پزشک یادداشت کنید:

چند وقت یکبار برای معاینه باید به مطب مراجعه کرد؟
چگونه در خانه می‌توان به راحتی کیسه بیضه را معاینه و وضعیت بیضه‌های نهفته را بررسی کرد؟
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
پسر من چه آزمایش‌هایی باید انجام دهد؟
چه روش‌های درمانی پیشنهاد می‌کنید؟

از پزشک چه انتظاری باید داشت؟
پزشک، کشاله ران کودک را معاینه خواهد کرد. اگر بیضه درون کیسه بیضه نباشد، پزشک با وارد کردن فشار ملایم سعی می‌کند تا مکان دقیق بیضه‌ها را تشخیص دهد. گاهی لازم است که پزشک در جریان معاینه از لوبریکانت، روان کننده یا آب گرم و صابون استفاده کند.
اگر پزشک احساس کند که بیضه جایی درون کانال کشاله ران قرار دارد، تلاش می‌کند تا با وارد کردن فشارهای آرام آن را به درون کیسه بیضه هدایت کند. اگر این حرکات تنها منجر به وارد شدن نیمی از بیضه درون کیسه بیضه شود، اگر حرکات باعث ایجاد شود و یا اگر بیضه دوباره به جای قبلی خود باز گردد، احتمالا کودک به عارضه بیضه نزول نکرده مبتلا است. اما اگر بیضه به راحتی وارد کیسه بیضه شده و مدتی هم آن‌جا باقی بماند، احتمالاً کودک به عارضه بیضه شناور مبتلا است.
اگر بیضه کودک نهفته نبوده و یا اینکه تا سن ۶ ماهگی در جای خود قرار نگیرد، پزشک برای بررسی بیش‌تر دستگاه تناسلی و اداری کودک او را به متخصص اورولوژی اطفال و یا جراح کودکان ارجاع خواهد داد