شکاف کام جنین، چگونه تشخیص داده میشود؟

سوال : آیا امکان تشخیص شکل لب و کام در دوران بارداری وجود دارد؟

پاسخ : شکاف لب، شکاف کام و یا شکاف کام و لب به صورت همزمان یکی از اختلالات مادرزادی محسوب می شود. این اختلال به علت رشد غیر طبیعی صورت جنین در طول دوره بارداری ایجاد می گردد. شکاف کام و لب گاهاً سایر قسمت های صورت نظیر چشم ها، بینی، گوش ها، گونه ها، پیشانی و حتی نحوه قرارگیری دندان ها را تحت تأثیر قرار می دهد. شکاف کام در بعضی موارد فقط بر روی نواحی کام نرم تأثیر می گذارد ولی این امکان وجود دارد که این شکاف به کام سخت و زبان کوچک نیز سرایت کند و سبب ایجاد زبان کوچک دو تکه شود.

انواع شکاف لب و کام

شکاف ها بسته به محل ایجاد به سه دسته تقسیم می شوند:

• شکاف لب: اگر شکاف تنها در ناحیه لب وجود داشته باشد، اصطلاحاً جنین به اختلال لب شکری یا شکاف لب دچار شده است.
• شکاف کام: اگر شکاف تنها در ناحیه کام وجود داشته باشد، اصطلاحاً جنین به اختلال کام شکری یا شکاف کام دچار شده است.
• شکاف کام و لب: اگر شکاف در ناحیه لب و کام وجود داشته باشد، اصطلاحاً جنین به اختلال لب و کام شکری یا شکاف لب و کام دچار شده است.

البته باید توجه داشت که ممکن است این شکاف ها به صورت یک طرفه یا دوطرفه ایجاد شود.

عوامل بروز لب شکری یا کام شکری

• عوامل محیطی
• عوامل روانی - هیجانی
• وراثت
• بیماری های عفونی مادر
• اختلال هورمونال (دیابت، هیپوتیروئیدیسم و درمان با داروهای کورتونی)
• داروها (داروهای آرام بخش، ضد صرع، ضد تشنج)
• کمبود ویتامین هایی نظیر ویتامین B۶ ،A، اسیدفولیک و ریبوفلاوین

لازم به ذکر است که وراثت تأثیر فراوانی در احتمال وقوع این اختلال در جنین دارد. اگر در یک خانواده کودکی با شکاف دهان یا صورت متولد شود، احتمال ابتلا در فرزند دوم ۵ درصد افزایش می یابد. همچنین ابتلای یکی از والدین به این اختلال نیز احتمال ابتلای جنین را تا ۱۵ درصد افزایش می دهد. اگرچه کمبود ویتامین هایی نظیر ویتامین A می تواند سبب بروز شکاف لب یا کام شود؛ اما مصرف بیش از حد این ویتامین نیز یکی از دلایل بروز شکاف دهان یا صورت می باشد.
از جمله عوامل محیطی که سبب بروز شکاف در ناحیه دهان یا صورت می شود، سیگار کشیدن مادر است. استعمال دخانیات توسط مادر سبب بروز هیپوکسی در جنین می شود و هیپوکسی احتمال وقوع شکاف کام را به شدت افزایش می دهد.

نحوه تشخیص شکاف لب و کام

در طول دوره بارداری می توان با مشاوره ژنتیکی میزان احتمال ابتلای جنین به شکاف دهان یا صورت را مشخص نمود؛ اما برای تشخیص دقیق آن می توان از روش آمنیوسنتز استفاده کرد. البته در موارد شدید، در ماه های آخر بارداری برخی از سونولوژیست های ماهر از طریق سونوگرافی قادر به تشخیص این اختلال هستند. برای اطلاعات بیشتر مطلب سونوگرافی های ضروری دوره بارداری را مطالعه کنید.

درمان شکاف لب و کام

درمان این اختلال توسط یک تیم پزشکی انجام می پذیرد. اغلب در هفته سوم پس از تولد، جراح به کمک روش های مخصوص بین قطعات لب و کام، یک اتصال اولیه ایجاد می کند. این جراحی سبب تسهیل در روند عمل ترمیمی در سه ماهگی نوزاد خواهد شد.

ترمیم کام نرم و پس از آن کام سخت، حدود ۹ تا ۱۱ ماهگی انجام می شود. در صورت وجود اختلالات گفتاری و فرار هوا به داخل بینی، در سه سالگی پزشک اقدام به ترمیم اسفنکترها خواهد کرد. در صورت وجود شکاف در ناحیه آلوئول در بازه ۶ تا ۹ سالگی پزشک اقدام به پیوند استخوان این ناحیه می کند و در نهایت در سن ۱۸ سالگی جراحی های ترمیمی فک و اسکارها انجام می شود.

بطور کلی در طول دوره درمان تیم پزشکی شامل جراح اطفال، پزشک اطفال، دندانپزشک اطفال، روانشناس کودک، متخصص گفتار درمانی، جراح دهان و فک و صورت، متخصص ارتودنسی، جراح گوش و حلق و بینی و نیز جراح پلاستیک و ترمیمی با یکدیگر همکاری می کنند.