الگوی رفتاری کودکان، نقش مهم خانواده

روزنامه اطلاعات: در دین مبین اسلام و سیره ائمه اطهار(س)، همواره خانواده به عنوان امن‌ترین و آرام‌ترین مکان برای پرورش نسلی پاک و صالح مورد توجه قرار گرفته است .

به عنوان مثال در صحیفه‌ سجادیه می‌خوانیم: «پروردگارا مرا یاری کن تا فرزندم را خوب تربیت کنم». (صحیفه سجادیه۱۲،۱۲۳)‌ از آنجا که خانواده، نزدیکترین تماس را با کودک طی سال‌های رشد وی دارد، در تعیین الگوهای رفتاری که یک کودک از خود نشان می‌دهد، نقش مهمی ایفا می‌کند به همین دلیل در سال‌های اخیر، قسمت عمده‌ای از تحقیقات جرم‌شناسان درخصوص ریشه‌یابی بزهکاری اطفال متوجه خانه و خانواده و روش‌های تربیتی کودک بوده است. اصولاً در علم جرم‌شناسی، عوامل ایجادکننده جرم را به دو دسته تقسیم می‌کنند: یک دسته عواملی هستند فیزیولوژیکی یا فردی همچون توارث، جنسیت، سن، اختلالات روانی ودسته دیگر عوامل اجتماعی یا غیرفردی هستند که در راس آنها محیط خانوادگی است .

همان طور که خانواده می‌تواند بستری مناسب برای رشد و شکوفایی استعدادها و توانایی‌های اطفال باشد به همان صورت هم می‌تواند با ایجاد عواملی، زمینه بزهکاری را در اطفال ایجاد کرده و یا حتی اطفال را مجبور به ارتکاب بزه کند .

یکی از عوامل مهم در بزهکاری اطفال، قصور خانواده در فراهم آوردن محیطی عاطفی، آرام و امن برای کودک است .

اگر روابط بین افراد خانواده نفرت‌انگیز باشد و یا والدین در برخورد با کودکان خود تبعیض قائل شوند و با تقسیم ناعادلانه محبت و توجه و پاداش موجب بروز حسادت و یا سرخوردگی در کودکان شوند، کودک ممکن است با کناره‌گیری عاطفی، ‌از والدین خود دور شده و بدین ترتیب خانواده کنترل او را از دست داده و قادر نخواهد بود عضویت وی را در سایر گروه‌های نخستین رهبری کند .

وجود روابط عاَطفی میان والدین و کودک در تلقین ارزش‌های جامعه به کودکان اهمیت فراوانی دارد، البته در محبت ورزیدن به اطفال باید حدتعادل را رعایت کرد چرا که کم‌محبتی به اطفال و یا افراط و تفریط در ابراز محبت،‌ هر دو از عوامل ایجاد ناهنجاری در الگوهای رفتاری کودکان شناخته شده است،‌ همچنین نداشتن سرپرست و جدا بودن پدر و مادر از یکدیگر، ناهنجاری‌های خانوادگی، وجود اختلاف بین پدر و مادر و محیط‌های خانوادگی پرجنجال، ناراحتی‌های عاطفی و روانی یکی از اعضای خانواده، مانع از رشد اجتماعی مطلوب طفل شده و کودک را به بزهکاری سوق می‌دهد. شرایط اقتصادی و طبقه‌ اجتماعی خانواده نیز در بروز بزهکاری نقش عمده‌ای ایفا می‌کند. در خانواده‌‌های کم ‌درآمد، اغلب همه‌ نیازهای اساسی اطفال به خوبی برآورده نمی‌شود و فرزندان عموماً از داشتن تفریحات سالم محروم هستند ویا توسط والدین خود مجبور به کار یا تکدی‌گری شده که به تبع به عضویت در گروه‌های غیر همسان در می‌آیند و همین امر خود موجب ناهنجاری در رشد شخصیت اطفال خواهد بود .

موقعیت جغرافیایی خانواده هم می‌تواند از عوامل مؤثر در برخورد اطفال با فعالیت‌های گروه‌های همبازی بزهکار باشد. به طور مثال اگر خانه‌ کودک در منطقه‌ای که میزان بزهکاری در آن زیاد است واقع شده باشد، فعالیت‌های گروه‌های همبازی او به احتمال بیشتری بزهکارانه خواهد بود تا زمانی که محل سکونت طفل در منطقه‌ای است که میزان بزهکاری در آن کم است .

از عوامل دیگر بزهکاری اطفال که بستر آن در خانواده است می‌توان به آموزش ندادن درست به اطفال اشاره کرد. خانواده ممکن است درتربیت کامل طفل و آشنا ساختن وی با دنیای خارج یا انواع بزهکاری‌هایی که انتظار می‌رود در جامعه طفل با آنها برخورد کند، سهل‌انگاری کند که البته بخشی از این سهل‌انگاری‌ها به کم‌سواد بودن والدین برمی‌گردد. پرجمعیتی در خانواده‌ها نیز خود یکی از عوامل بی‌اعتنایی والدین به فرزندان و نیازهای عاطفی و تربیتی آنهاست.‌ کنترل جمعیت خانواده می‌تواند مدیریت آن را آسانتر کرده و فرصت بیشتری برای آموزش و استفاده از راهکارهای صحیح تربیتی در اختیار والدین قرار دهد. قابل ذکر است که آمارها نشان می‌دهد اکثر کودکان بزهکار در معرض مشاهده‌ الگوهای بزهکاری در خانواده بوده‌اند و بدیهی است کودکی که پدر و مادری مجرم دارد و بزهکاری در خانواده به عنوان یک ارزش شناخته شده است، به احتمال قوی بزهکار خواهد شد. به نظر می‌رسد در بزهکاری اطفال، پسران بیشتر از دختران در معرض خطر هستند، در تمام جوامعی که از آنها آماری در دست است بزهکاری پسران بیش از دختران است و تفاوت این نسبت از ۴ به ۱ تا ۱۰ به۱ متغیر است و اغلب دیده می‌شود که نود درصد پسران بین ۱۰تا ۱۸ سال به صورت گروهی و در غالب دسته‌های بزهکار یا نیمه بزهکار مرتکب جرم می‌شوند که این امر ضرورت بیشتر خانواده به فرزندان پسر به‌خصوص در دوره‌ بلوغ و کنترل رفتارها و عضویت آنها در گروه‌های همسال را به اثبات می‌رساند .