درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک چگونه انجام می‌شود؟

اختلال بیش‌فعالی و کم‌توجهی (ADHD) یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی-رشدی در کودکان و حتی بزرگسالان است که معمولاً با علائمی مانند بی‌قراری، عدم تمرکز، تکانشگری و رفتارهای هیجانی همراه است. در حالی که درمان‌های دارویی مانند متیل‌فنیدیت (ریتالین) معمولاً به عنوان خط اول درمان تجویز می‌شوند، بسیاری از افراد به دنبال روش‌های غیردارویی و بدون عوارض هستند. نوروتراپی و نوروفیدبک به عنوان دو روش مبتنی بر تنظیم فعالیت مغز، در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته‌اند. این مقاله به بررسی کارایی، مزایا و معایب این روش‌ها در درمان ADHD می‌پردازد.

بیش فعالی چیست؟

بیش فعالی نوعی اختلال است که بر توجه، یادگیری، کنترل هیجان و سطح فعالیت تأثیر می گذارد و این علائم می‌توانند زندگی روزمره و اجتماعی فرد را چالش برانگیز کنند. در بیش فعالی فرد ممکن است با اختلال در عملکرد اجرایی، مدیریت احساسات، افکار و اعمل خود مواجه و دچار نقص در توجه و تمرکز، بی احتیاطی، تکانشگری، و اختلالات عصبی رشدی شود. در بعضی از افراد این علایم کم و در بعضی دیگر علایم شدید و قابل توجه است.

امروزه تعداد زیادی از کودکان دچار بیش فعالی هستند اما جای هیچ گونه نگرانی وجود ندارد؛ چراکه این موضوع امروزه با پیشرفت علم به راحتی قابل پیپیری و برطرف کردن است. بنابراین، والدین نباید هرگز در مورد آن نگرانی و اضطراب داشته باشند. در ادامه مطلب بیشتر به بررسی این موضوع و علائم و روش‌های درمانی آن خواهیم پرداخت.

بیش فعالی چه علائمی دارد؟

بیش فعالی علائم مهمی دارد و با دانستن علائم بیش فعالی می توان به وجود آن پی برد و مطمئن شد که آیا کودک ما دچار این مشکل اسصت یا خیر. این علائم عبارتند از:

• عدم تمرکز

• عدم مدیریت احساسات و عواطف

• بی نظمی

• به تاخیر انداختن انجام کارها

• فراموشکاری در انجام کارهای روزمره

• عدم توجه به جزییات

• پرت شدن حواس با کوچک تری صداها و عوامل بی اهمیت

• تحریک پذیری

• عدم توانایی در سازگاری با دیگران

• عدم کنترل خشم

نوروتراپی و نوروفیدبک چیست؟

نوروتراپی که بیشتر به نوروفیدبک معروف است یک نوع روش درمانی کاملاً غیرتهاجمی است که از طریق بازی‌های تخصصی به مغز آموزش می‌دهد الگوهای کاری خود را اصلاح کند و بهبود ببخشد. برای این کار ابتدا یک نقشه مغزی از بیمار گرفته می‌شود سپس طبق آن نقشه پروتکلی نوشته شده و بر اساس آن بیمار تحت درمان نوروفیدبک قرار می‌گیرد. این روش یکی از درمان‌های ابتدایی برای کنترل اختلال نقص توجه و یا ADHD است. از این روش درمانی برای درمان میگرن، کاهش اضطراب و افزایش کارایی مغز نیز استفاده می‌شود.

 درمان نوروفیدبک یا همان نوروتراپی شامل دارو نیست و برخی از پزشکان معتقدند که این روش می‌تواند به مدیریت علائم ADHD کمک کند. تحقیقات نشان می‌دهد که افراد مبتلا به ADHD نسبت به افراد بدون این اختلال، امواج تتای بیشتر و امواج بتای کمتری تولید می‌کنند. هدف درمان نوروفیدبک اصلاح تفاوت این امواج مغزی در افراد مبتلا به بیش فعالی است. در ادامه بیشتر درباره درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک صحبت خواهیم کرد.

مزایای درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک

عملکرد مغز هر فرد روی رفتار او تاثیر مستقیم می‌گذارد و افرادی به که انواع اختلالات عملکردی و نقص توجه مبتلا هستند به لحاظ کاری و زندگی روزمره دچار چالش‌های بسیاری هستند. این روش درمانی کمک می‌کند در کنار دارو درمانی عملکرد مغز اصلاح شده و بهبود یابد. از جمله مزایای این روش عبارت است از:

• بهبود عملکرد شناختی مغز
• افزایش سازگاری و پذیرش مغز
• افزایش کیفیت خواب
• کاهش استرس
• کاهش تشویش 
• کاهش افسردگی
• بهبود اختلالات یادگیری
• ارتقا مهارت‌های فردی

درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک چگونه انجام می‌شود؟

در ابتدا، یک ارزیابی کامل از عملکرد مغز بیمار انجام می‌شود. این ارزیابی معمولاً شامل آزمون‌های EEG (الکتروانسفالوگرافی) است تا الگوهای فعالیت مغزی مشخص شوند. استفاده از تحریک مغزی: درمانگران ممکن است از روش‌های مختلفی مانند تیز کردن مغز با استفاده از امواج مغزی یا تحریک مغزی غیرتهاجمی (tDCS یا rTMS) استفاده کنند. این روش‌ها به هدف تقویت مناطق خاصی از مغز که نقشی در کنترل توجه و رفتار دارند، انجام می‌شود. پیگیری و تجزیه و تحلیل: پس از چند جلسه درمان، پیشرفت بیمار ارزیابی و تجزیه و تحلیل می‌شود تا میزان تاثیر درمان مشخص شود و در صورت نیاز، رویکرد تغییر کند.

درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک در چند جلسه انجام می‌شود؟

پس از آنکه بیمار تشخیص قطعی ADHD گرفت در مرحله اول توسط متخصص یک نقشه مغزی گرفته شده و طبق آن نقشه مغزی پروتکل نوروفیدبک نوشته شده به طور ثابت هر بیمار در مرحله اول به 20 جلسه نوروفیدبک احتیاج دارد بعد از آن با بررسی گزارش‌هایی که در پایان هر جلسه از بیمار ثبت شده و در صورت نیاز گرفتن یک نقشه مغزی دیگر تصمیم گرفته می‌شود که بیمار به جلسات تکمیلی نیاز دارد یا خیر. پس از آنکه فرد به سطح مطلوبی از عملکرد مغزی رسید در صورت نیاز چند جلسه پروتکل به منظور تثبیت نیز در نظر گرفته می‌شود.

آیا درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک موثر است؟

بر سر مزایای مطلوب و عوارض و معایب آن همچنان جای بحث و تردید است اما چنانچه جلسات نوروفیدبک توسط متخصصی متعهد در محیطی کاملاً ساکت و حرفه‌ای برگزار شود و زیر نظر پزشک متخصص باشد، بعد از مدتی می‌توان قطعا به طور واضحی بهبود علمکرد فرد را شاهد بود. همچنین، طی زمان میزان اضطراب و تکانشگری فرد کاهش یافته و سرعت عمل، حضور ذهن و تمرکز او افزایش می‌یابد. همانطور که قبل‌تر گفته شد امروزه افراد بسیاری از انجام این روش نتیجه گرفته‌ و از انجام آن تا حد زیادی اظهار رضایت کرده‌اند.

آیا درمان نوروفیدبک عوارض دارد؟

این روش درمانی معمولا عوارضی ندارد و تاکنون گزارشی در مورد عوارض آن دریافت نشده است. اما برخی از عوارض احتمالی آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• زمانبر بودن
• هزینه سنگین
•  نشستن طولانی مدت
• سردرد احتمالی یا خستگی ذهنی
• ایجاد گیجی و حالت تهوع
• حساسیت به نور
• اختلال در خواب

درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک برای چه کسانی مناسب نیست؟

اما باید بدانید که این روش ممکن است برای افرادی نیز مناسب نباشد که بهتر است این موضوع را قبل از اقدام بررسی کرد. مثلا افراد زیر نمی‌توانند به نوروتراپی و نوروفیدبک بپردازند:

•  کودکانی که نمی‌توانند همکاری کنند یا اینکه این کار به سادگی در آن‌ها انجام نمی‌شود
• کودکان اوتیسم
• کودکانی که نسبت به انجام آن مقاومت می‌کنند یا حساسیت نشان می‌دهند
• کودکانی با والدینی که انتظارات بسیار زیاد دارند
• کودکانی با والدینی که عجله دارند و صبور نیستند

هزینه درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک

امروزه هزینه انجام نوروتراپی ونوروفیدبک به عوامل بسیاری وابسته است و نمی‌توان قیمت دقیق و مشخصی را برای آن تعیین کرد. اما به‌طورکلی، هزینه هر جلسه آن (هر جلسه 30 تا 40 دقیقه‌ای) در سال 1404 می‌تواند از 4500 هزارتومان تا 1 میلیون و 200 هزار تومان در هر مرکز متغیر باشد این مبلغ با بیمه تامین اجتماعی در مراکز دولتی 282 هزار تومان است. اینکه به چند جلسه نیاز باشد نیز توسط پزشک تعیین می‌شود اما ممکن است در کل، به 30 الی 40 جلسه نیاز باشد.