درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک چگونه انجام می‌شود؟

نوروتراپی و نوروفیدبک  به عنوان دو روش مبتنی بر تنظیم فعالیت مغز می تواند در درمان  اختلال  ADHD موثر باشد. این متن به معرفی روش نوروفیدبک برای درمان بیش فعالی می پردازد.

بیش فعالی چیست؟

بیش‌فعالی، که اغلب به صورت مخفف ADHD شناخته می‌شود، یک اختلال عصبی-رشدی است که بر توانایی فرد در تمرکز، کنترل رفتار و مدیریت سطح فعالیت تأثیر می‌گذارد. این اختلال معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود، اما می‌تواند در طول عمر فرد ادامه یابد. بیش فعالی معمولاً شامل سه دسته اصلی از علائم است: نقص توجه، تحرک بسیار زیاد، و تکانشگری. تشخیص ADHD معمولاً توسط متخصصان سلامت روان (روانپزشک، روانشناس) و بر اساس ارزیابی دقیق علائم، سابقه پزشکی و رفتاری فرد انجام می‌شود. در نهایت باید بدانید که ADHD یک اختلال قابل مدیریت است و با تشخیص و درمان مناسب، افراد مبتلا می‌توانند زندگی موفق و پرباری داشته باشند.

بیش فعالی چه علائمی دارد؟

بیش فعالی علائم مهمی دارد و با دانستن علائم بیش فعالی می توان به وجود آن پی برد و مطمئن شد که آیا کودک ما دچار این مشکل اسصت یا خیر. این علائم عبارتند از:

• عدم تمرکز

• عدم مدیریت احساسات و عواطف

• بی نظمی

• به تاخیر انداختن انجام کارها

• فراموشکاری در انجام کارهای روزمره

• عدم توجه به جزییات

• پرت شدن حواس با کوچک تری صداها و عوامل بی اهمیت

• تحریک پذیری

• عدم توانایی در سازگاری با دیگران

• عدم کنترل خشم

نوروتراپی و نوروفیدبک چیست؟

نوروتراپی که بیشتر به نوروفیدبک معروف است یک نوع روش درمانی کاملاً غیرتهاجمی است که از طریق بازی‌های تخصصی به مغز آموزش می‌دهد الگوهای کاری خود را اصلاح کند و بهبود ببخشد. برای این کار ابتدا یک نقشه مغزی از بیمار گرفته می‌شود سپس طبق آن نقشه پروتکلی نوشته شده و بر اساس آن بیمار تحت درمان نوروفیدبک قرار می‌گیرد. این روش یکی از درمان‌های ابتدایی برای کنترل اختلال نقص توجه و یا ADHD است. از این روش درمانی برای درمان میگرن، کاهش اضطراب و افزایش کارایی مغز نیز استفاده می‌شود.

 درمان نوروفیدبک یا همان نوروتراپی شامل دارو نیست و برخی از پزشکان معتقدند که این روش می‌تواند به مدیریت علائم ADHD کمک کند. تحقیقات نشان می‌دهد که افراد مبتلا به ADHD نسبت به افراد بدون این اختلال، امواج تتای بیشتر و امواج بتای کمتری تولید می‌کنند. هدف  درمان نوروفیدبک  اصلاح تفاوت این امواج مغزی در افراد مبتلا به بیش فعالی است. در ادامه بیشتر درباره درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک صحبت خواهیم کرد.

مزایای درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک

عملکرد مغز هر فرد روی رفتار او تاثیر مستقیم می‌گذارد و افرادی به که انواع اختلالات عملکردی و نقص توجه مبتلا هستند به لحاظ کاری و زندگی روزمره دچار چالش‌های بسیاری هستند. این روش درمانی کمک می‌کند در کنار دارو درمانی عملکرد مغز اصلاح شده و بهبود یابد. از جمله مزایای این روش عبارت است از:

بهبود عملکرد شناختی مغز

نوروتراپی با آموزش مغز برای تولید امواج مغزی مرتبط با تمرکز (مانند بتا) و کاهش امواج مرتبط با حواس‌پرتی (مانند تتا)، می‌تواند به افراد مبتلا به ADHD کمک کند.

افزایش سازگاری و پذیرش مغز

مغزی که با نوروتراپی آموزش دیده، سریع‌تر و مؤثرتر با موقعیت‌های جدید سازگار می‌شود. نوروفیدبک به مغز کمک می‌کند تا در مواجهه با چالش‌ها یا تغییرات انعطاف‌پذیری بیشتری از خود نشان دهد. 

افزایش کیفیت خواب

نوروتراپی و نوروفیدبک با آموزش مغز برای تولید امواج آهسته‌تر و عمیق‌تر که مشخصه خواب عمیق و ترمیمی هستند، به افراد کمک می‌کنند تا سریع‌تر به خواب روند و خواب عمیق‌تری داشته باشند.

کاهش استرس

نوروتراپی و نوروفیدبک با هدف قرار دادن امواج بتا و گاما و تشویق مغز به تولید امواج با فرکانس پایین‌تر (مانند آلفا و تتا) که با آرامش و تمرکز همراه هستند، به کاهش احساسات تنش‌زا کمک می‌کنند.

کاهش تشویش 

تشویش اغلب با افزایش فعالیت امواج مغزی با فرکانس بالا مانند بتا و گاما همراه است . نوروتراپی با تشویق تولید امواج آلفا و تتا، به آرام شدن ذهن و کاهش افکار مزاحم کمک می‌کند.

کاهش افسردگی

افسردگی اغلب با کاهش فعالیت در بخش‌هایی از قشر پیش‌پیشانی  و افزایش فعالیت در بخش‌های دیگر همراه است. نوروتراپی و نوروفیدبک می‌توانند به متعادل‌سازی این فعالیت‌ها کمک کنند.

بهبود اختلالات یادگیری

بسیاری از اختلالات یادگیری با مشکلات تمرکز و توجه همراه هستند (مانند ADHD). نوروتراپی با آموزش مغز برای افزایش امواج مغزی مرتبط با توجه  و کاهش امواج حواس‌پرتی، به افراد کمک می‌کند تا بتوانند مدت زمان بیشتری را بر روی تکالیف یادگیری متمرکز شوند.

ارتقا مهارت‌های فردی

برای یادگیری مهارت‌های جدید نیاز به تمرکز و توجه پایدار است. نوروتراپی با آموزش مغز برای حفظ حالت تمرکز و کاهش حواس‌پرتی، به افراد کمک می‌کند تا در وظایف خود مؤثرتر عمل کنند.

درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک چگونه انجام می‌شود؟

در ابتدا، یک ارزیابی کامل از عملکرد مغز بیمار انجام می‌شود. این ارزیابی معمولاً شامل آزمون‌های EEG (الکتروانسفالوگرافی) است تا الگوهای فعالیت مغزی مشخص شوند. استفاده از تحریک مغزی: درمانگران ممکن است از روش‌های مختلفی مانند تیز کردن مغز با استفاده از امواج مغزی یا تحریک مغزی غیرتهاجمی (tDCS یا rTMS) استفاده کنند. این روش‌ها به هدف تقویت مناطق خاصی از مغز که نقشی در کنترل توجه و رفتار دارند، انجام می‌شود. پیگیری و تجزیه و تحلیل: پس از چند جلسه درمان، پیشرفت بیمار ارزیابی و تجزیه و تحلیل می‌شود تا میزان تاثیر درمان مشخص شود و در صورت نیاز، رویکرد تغییر کند.

درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک در چند جلسه انجام می‌شود؟

پس از آنکه بیمار تشخیص قطعی ADHD گرفت در مرحله اول توسط متخصص یک نقشه مغزی گرفته شده و طبق آن نقشه مغزی پروتکل نوروفیدبک نوشته شده به طور ثابت هر بیمار در مرحله اول به 20 جلسه نوروفیدبک احتیاج دارد بعد از آن با بررسی گزارش‌هایی که در پایان هر جلسه از بیمار ثبت شده و در صورت نیاز گرفتن یک نقشه مغزی دیگر تصمیم گرفته می‌شود که بیمار به جلسات تکمیلی نیاز دارد یا خیر. پس از آنکه فرد به سطح مطلوبی از عملکرد مغزی رسید در صورت نیاز چند جلسه پروتکل به منظور تثبیت نیز در نظر گرفته می‌شود.

آیا درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک موثر است؟

بر سر مزایای مطلوب و عوارض و معایب آن همچنان جای بحث و تردید است اما چنانچه جلسات نوروفیدبک توسط متخصصی متعهد در محیطی کاملاً ساکت و حرفه‌ای برگزار شود و زیر نظر پزشک متخصص باشد، بعد از مدتی می‌توان قطعا به طور واضحی بهبود علمکرد فرد را شاهد بود. همچنین، طی زمان میزان اضطراب و تکانشگری فرد کاهش یافته و سرعت عمل، حضور ذهن و تمرکز او افزایش می‌یابد. همانطور که قبل‌تر گفته شد امروزه افراد بسیاری از انجام این روش نتیجه گرفته‌ و از انجام آن تا حد زیادی اظهار رضایت کرده‌اند.

آیا درمان نوروفیدبک عوارض دارد؟

این روش درمانی معمولا عوارضی ندارد و تاکنون گزارشی در مورد عوارض آن دریافت نشده است. اما برخی از عوارض احتمالی آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• زمانبر بودن
• هزینه سنگین
•  نشستن طولانی مدت
• سردرد احتمالی یا خستگی ذهنی
• ایجاد گیجی و حالت تهوع
• حساسیت به نور
• اختلال در خواب

درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک برای چه کسانی مناسب نیست؟

اما باید بدانید که این روش ممکن است برای افرادی نیز مناسب نباشد که بهتر است این موضوع را قبل از اقدام بررسی کرد. مثلا افراد زیر نمی‌توانند به نوروتراپی و نوروفیدبک بپردازند:

•  کودکانی که نمی‌توانند همکاری کنند یا اینکه این کار به سادگی در آن‌ها انجام نمی‌شود
• کودکان اوتیسم
• کودکانی که نسبت به انجام آن مقاومت می‌کنند یا حساسیت نشان می‌دهند
• کودکانی با والدینی که انتظارات بسیار زیاد دارند
• کودکانی با والدینی که عجله دارند و صبور نیستند

هزینه درمان بیش فعالی با نوروتراپی و نوروفیدبک

امروزه هزینه انجام نوروتراپی ونوروفیدبک به عوامل بسیاری وابسته است و نمی‌توان قیمت دقیق و مشخصی را برای آن تعیین کرد. اما به‌طورکلی، هزینه هر جلسه آن (هر جلسه 30 تا 40 دقیقه‌ای) در سال 1404 می‌تواند از 400 هزار تومان تا 1 میلیون و 200 هزار تومان در هر مرکز متغیر باشد این مبلغ با بیمه تامین اجتماعی در مراکز دولتی 300 هزار تومان است. اینکه به چند جلسه نیاز باشد نیز توسط پزشک تعیین می‌شود اما ممکن است در کل، به 30 الی 40 جلسه نیاز باشد.

سوالات متداول 

از آنجایی که شاید تا پیش از این با روش نوروفیدبک برای درمان بیش فعالی آشنا نبوده‌اید، حتما سوالات زیادی در این زمینه خواهید داشت. ما به چند مورد از آنها پاسخ داده‌ایم:

آیا نوروفیدبک درمان قطعی بیش‌فعالی است؟

نوروفیدبک یک روش درمانی بسیار مفید و مؤثر برای مدیریت علائم بیش‌فعالی (ADHD) است، اما نمی‌توان آن را درمان قطعی به معنای ریشه‌کن کردن کامل اختلال دانست.  به دلیل پیچیدگی ADHD، معمولاً به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی جامع و طولانی‌مدت در نظر گرفته می‌شود، نه یک درمان قطعی که اختلال را برای همیشه از بین ببرد.

چه مدت طول می‌کشد تا نتایج نوروفیدبک در درمان بیش‌فعالی دیده شود؟

در این روش انتظار نداشته باشید نتایج فوری حاصل شود. نوروفیدبک یک فرآیند “بازآموزی” مغز است و مانند یادگیری یک مهارت جدید، نیازمند صبر، تداوم و تمرین است.

آیا نوروفیدبک برای همه افراد مبتلا به بیش‌فعالی یکسان عمل می‌کند؟

خیر، نوروفیدبک برای همه افراد مبتلا به بیش‌فعالی (ADHD) یکسان عمل نمی‌کند و پاسخ افراد به این روش درمانی می‌تواند بسیار متغیر باشد. تنوع در علائم بیش فعالی، علل زمینه‌ای متفاوت، وجود اختلالات همزمان، کیفیت پروتوکل درمانی و سبک زندگی در این باره موثر هستند.