چگونه از سیاه شدن دندان کودکان جلوگیری کنیم؟

شهرزاد: بیمار امروز مطب ما، یک پسر کوچولوی شاد و شیطان است که بدون هیچ ترس و اضطرابی روی صندلی دندانپزشکی نشسته و با کنجکاوی تمام به وسایل و ابزار اطرافش نگاه میکند. وقتی اسم او را میپرسم، با لبخندی که به اندازه تمام صورتش وسعت دارد، نامش را میگوید ولی این لبخند زیبا یک چیز کم دارد. تمام دندان های این کوچولوی قصه ما، سیاه شده و خبری از آن مرواریدهای ردیف و سفید وجود ندارد! مادر این پسر کوچولو با نگرانی زیاد می گوید: «قطره آهن تمام دندانهای شیری او را سیاه کرده است. حتی بسیاری از دندا نهایش به خاطر مصرف قطره آهن، پوسیده اند...

چه کار کنیم دندانهای کودکمان سیاه نشود

اینجاست که مادر این کوچولو، هم درست می گوید و هم اشتباه میکند. قطره آهن درصورتی که روی دندان ها چکانده شود یا با دندان ها تماس پیدا کند، می تواند موجب تغییر رنگ آنها شود. بنابراین برای اینکه قطره آهن موجب این دردسرها نشود، بهتر بود مادر این کوچولو، آن را با یک قطره چکان در حلق کودک می چکاند تا بلافاصله بلعیده شود و با دندانها تماس پیدا نکند. پس از مصرف قطره آهن می توان دهان کودک را شست یا از یک قطعه گاز استریل برای پاک کردن دندان های کودک استفاده کرد. مصرف یک لیوان آبلیمو یا آب پرتقال نیز به شس تو شوی بقایای قطره آهن از روی دندانها کمک می کند. ولی فراموش نکنید قطره آهن نمی تواند موجب پوسیدگی دندانهای کودکان شود! اگر کودک شما مانند پسرکوچولوی داستان ما در کنار سیاه شدن دندان هایش از پوسیدگی دندان ها شکایت دارد، آن را به حساب قطره آهن نگذارید. این پوسیدگی نتیجه رعایت نکردن بهداشت دندا نها پس از مصرف شیر یا سایر تنقلات است. بنابراین به کودکتان کمک کنید تا بهتر مسواک بزند و پس از آنکه خودش دندان هایش را مسواک زد، خود شما نیز مسئولیت اصلی مسواک زدن دندانهایش را برعهده گرفته و یک بار با دقت تمام دندان هایش را مسواک بزنید. شاید بپرسید که چرا باید این همه دردسر تحمل کرد و به کودک آهن خوراند؟ دکتر کوشانفر به شما میگویند آهن چقدر برای کودک مهم است و کمبود آن باعث چه بیماری هایی می شود.

کم خونی فقر آهن

آهن از نظر فراوانی، دومین فلز روی زمین است. با وجود این، کمبود آهن در بدن انسان یکی از شایع ترین بیماریهای جهان است. طبق آمار ۶۰۰ میلیون نفر در دنیا مبتلا به کم خونی فقرآهن هستند و ۱۵۰ میلیون نفر آنها در شرق مدیترانه و خاورمیانه زندگی میکنند. کم خونی فقرآهن، شایع ترین بیماری دوران کودکی است. با توجه به اینکه این بیماری آثاری روی بسیاری از اندام ها مانند سیستم مغز و اعصاب میگذارد آن را گرسنگی پنهان می نامند.

آهن مورد نیاز

مقدار آهن مورد نیاز شیرخواران از بدو تولد با وزن تقریبی 3 کیلوگرم تا 2 سالگی روزانه یک میلیگرم برای هر کیلوگرم وزن و حداکثر 15 میلیگرم است. نوزادانی که نارس به دنیا آمده اند به علت اینکه مقداری آهن در ماههای آخر بارداری در جنین ذخیره میشود نیاز بیشتری به آهن دارند و برحسب وزن بین 2 تا 4 میل یگرم آهن نیاز دارند. زمان تجویز آهن برای این شیرخواران 2 ماهگی توصیه میشود. در شیرخواران از روزی 15 قطره ویتامین AD که حاوی 400 هزار واحد ویتامین D و 1500 واحد ویتامین A است توصیه میشود. قطره فروسولفات به علت رسوب سیاهرنگ روی دندانهای شیری کودکان در طولانی مدت باعث پوسیدگی دندانها میشود. توصیه میشود قطره در انتهای زبان ریخته و بعد از تجویز، دندانهای شیرخوار نیز شست وشو شود تا رسوب، سیا هرنگ تشکیل نشود. در سنین 10 سالگی 10 میلیگرم و در سنین بلوغ به علت رشد سریع 15 میلی گرم آهن توصیه میشود.

آهن موجود در غذاها

موا دغذایی مانند جگر، گوشت قرمز، زرده تخم مرغ، میوه ها، نان و سبزی (مانند گشنیز، جعفری، اسفناج) دارای مقادیر متفاوتی آهن هستند. آهن موجود در گوشت قرمز، ماهی و مرغ هم ( Heme ) نام دارد. این نوع آهن به سهولت و به میزان ۲۰ درصد از دستگاه گوارش جذب میشود و آهن غیر هم تخم مرغ و انواع سبزی میزان جذب کمتری دارد. ویتامین C با تبدیل آهن سه ظرفیتی فریک به فرو باعث جذب بیشتر آهن میشود اما عواملی مانند اگزالاتها، فسفاتها، کارنباتها و پول یفنولها، باعث مهار و کاهش جذب آهن میشود. به عنوان نمونه فسفات بالای شیر گاو و phosuitin زرده تخم مرغ و فیبرهای سبزیجات باعث کاهش جذب آهن میشود. مصرف چای و وجود ماده تانن در آن تا ۵۰ درصد جذب آهن را کم میکند. وجود مواد نگهدارنده غذاهای آماده و انواع سسها و نیترات، جذب آهن را تا ۵۰ درصد کاهش میدهد.

علل فقرآهن

1-رشد سریع بدن: در سه مرحله دوران جنینی، شیرخوارگی و بلوغ نیاز به آهن بیشتر است.

۲- جذب ناکافی آهن: در موارد خونریزی دستگاه گوارش، باعث کم خونی میشود. محل خونریزی در بیماریهای مختلف مانند زخم معده، اثنی عشر، انگلها و حساسیت به شیر گاو که ایجاد خونریزی میکند.

انگلهای خونریزی دهنده مانند انکیلوستوما و نکاتور که بیش از یک میلیارد نفر در دنیا را مبتلا کرده و حدود 11 میلیون لیتر خونریزی در روز وجود دارد. بیماری هموفیلی و ترمبوسیتوپنی ممکن است ایجاد کم خونی کند. مصرف آسپیرین و کورتونها در طولانی مدت باعث خونریزی و کم خونی میشود.

عوارض کم خونی

کم خونی آثار منفی بر سیستم عصبی مرکزی شیرخواران گذاشته و از نظر کسب مهار تهای تعاملی و شناختی و ضریب هوشی، عقب ماندگی ایجاد میکند. کودکان مبتلا به کم خونی ۱۰ تا ۱۵ درصد ضریب هوشی کمتر خواهند داشت و حتی بعد از درمان نیز به حد طبیعی نخواهد رسید. غالب این کودکان دارای علایم عصبی روانی، گریه های بی مورد، زودرنجی، عدم تمرکز در دروس و مدرسه، استوماتیت گوشه لب، خستگی و ناخنهای قاشقی هستند و با توجه به اینکه بیشترین رشد مغز تا قبل از ۲ سالگی است بنابراین کمبود آهن در این سنین باید مورد توجه قرار گیرد. کمبود آهن روی سیستم خون گلبو لهای سفید، گلبو لهای قرمز اثر گذاشته و شیوع عفونت در این کودکان بیشتر است.خاک و یخ خوری در این کودکان مشاهده میشود. کمبود روی نیز در این کودکان مشاهده میشود.

پیشگیری

بی شک پیشگیری از فقر آهن دارای فواید فراوانی است و از نقطه نظر ملی و خانوادگی موجب افزایش سطح ضریب هوشی و افزایش ضریب کاری کل جامعه است.شیرخواران باید به مدت 2 سال با شیر مادر تغذیه شوند و از 6 ماهگی قطره فروسولفات و در غذاهای تکمیلی افزودن مواد حاوی آهن مانند گوشت درنظر گرفته شود. اضافه کردن آهن به شیرخشک و غلات و آرد و نان ضروری است و امروزه وجود آهن و اسیدفولیک و روی جزو برنامه های وزارت بهداشت است. محدود کردن مصرف چای و قهوه، هنگام غذا خوردن و درمانهای بیماریهای انگلی و کنترل بیماریهای دستگاه گوارش موجب پیشگیری از فقرآهن میشود.