ضربه خوردن سر کودک، مشکلات پس از آن

تبیان: محققان در این بررسی‌ ها متوجه شده اند افرادی که در کودکی خود، جراحات متوسطی در سر خود داشته ‌اند، در کوتاه‌ مدت دچار مشکلات اندکی در حافظه، قابلیت‌ های تکلمی و توانایی ‌های تمرکز شده ‌اند. البته شواهدی وجود دارد که نشان می ‌دهد بچه‌ های کوچکی که در هنگام آسیب‌ دیدگی بین ۲ تا ۷ سال سن داشتند، مشکلات ماندگار‌تری در قدرت تکلمی خود داشته ‌اند.
اما خبر خوب این است که طبق مطالعات انجام‌ شده، بچه‌ هایی که بر اثر این جراحات، قدرت تکلم و هوشیاری ‌شان دچار مشکل شده؛ به مرور زمان مشکلات‌ شان برطرف خواهد شد. در همین رابطه، دکتر سعید قزوینیان، متخصص مغز و اعصاب به سوالات زیر پاسخ می دهند:
آقای دکتر! آیا ضربه به سر همیشه باعث آسیب‌ های مغزی می ‌شود؟
خب، ضربه به سر، درجات مختلفی دارد؛ از یک ضربه خفیف تا متوسط و شدید. بر اساس شدت ضربه‌ ای که به سر وارد می ‌شود، صدمه به مغز، متفاوت است. نکته مهم این است که برخلاف آن چه عامه مردم فکر می ‌کنند، بچه‌ های زیر 5 سال به دلیل باز بودن ملاج ‌شان و این که هنوز جمجمه‌ شان شکل نگرفته، نسبت به بزرگ ‌ترها در برابر ضربه به سر مقاوم ‌تر هستند.
بسته به نوع و شدت ضربه، چه علایمی ممکن است ظاهر شود؟
معمولا آن چه در ضربه‌ به سر می‌ بینم یک اختلال هوشیاری گذرا است. اگر ضربه، خفیف یا متوسط باشد؛ کودک ممکن است یک بی‌ هوشی گذرا پیدا کند و بعدش هم بهبود یابد. گاهی ممکن است این اختلال هوشیاری با تاخیر اتفاق بیفتد که این علامت در بزرگسالان هم وجود دارد. در این حالت، کودک یک اختلال هوشیاری پیدا می‌ کند و بهبود می‌ یابد و بعدش دوباره پس از نیم تا یک ساعت (تا زیر 24 ساعت) مجددا ممکن است دچار اختلال هوشیاری ‌شود. بنابراین اگر فردی به سرش ضربه متوسط تا شدیدی وارد شد باید تا 24 ساعت تحت مراقبت باشد چون ممکن است در اثر ضربه دچار اغما یا اختلال در هوشیاری شود. علامت دیگر در بچه‌ ها فراموشی است. کودک ممکن است پس از ضربه حوادث قبل از ضربه و حین ضربه را به یاد نیاورد که مدت زمان فراموشی پس از ضربه می ‌تواند معیاری برای ارزیابی شدت ضربه باشد. بنابراین والدین باید از کودک خود سوال کنند که آیا به یاد دارد بعد از این که به سرش ضربه خورد چه اتفاقی افتاده است. البته این در صورتی است که کودک قادر به حرف زدن باشد.
علامت دیگر، سردرد است. کودک ممکن است پس از ضربه، سردرد داشته باشد. اگر ضربه متوسط باشد ممکن است یک ورم مغز گذرا همراه با یک خواب‌ آلودگی ایجاد کند. خواب ‌آلودگی علامت مهمی است و حتما باید به آن توجه کرد.
متاسفانه بعضی از والدین پس از این که کودک دچار ضربه سر شد به او آب قند می ‌دهند؛ در حالی که حتما باید به این کودکان سرم نمکی خوراند، زیرا سرم قندی موجب افزایش ورم مغز و افزایش خوا‌ب ‌آلودگی در این کودکان می ‌شود.
علامت دیگر در بچه‌ ها ممکن است تشنج باشد که والدین را بسیار نگران می ‌کند. برخلاف آن چه اغلب فکر می ‌کنند، تشنج‌ های فوری پس از ضربه حتی تا یک هفته پس از ضربه‌ نیز بدخیم نیستند و مشکلی ایجاد نمی ‌کنند اما اگر کودک پس از یک تا سه ماه که از ضربه به سرش گذشت، دچار تشنج ‌شد، ممکن است این تشنج او به صرع تبدیل شود؛ در حالی که تشنج فوری و تشنج یک هفته اول نگرانی ندارد و معمولا تکرار هم نمی‌ شود.
کبودی زیر چشم کودک
دو علامت دیگر در بچه‌ ها اوتوره و رینوره است؛ یعنی مایع آبی زرد رنگ که همان مایع مغزی نخاعی است از گوش یا بینی بچه خارج می ‌شود که نشانه شکستگی قاعده جمجمه و خطرناک است. کودکانی که شکستگی قاعده جمجمه دارند، دو علامت مهم دارند؛ یکی این که دور چشم‌ های‌ شان مثل راکون، کبود می ‌شود. دیگر این که یک خون‌ مردگی در پشت گوش‌ شان ظاهر می ‌شود. این دو علامت، نشان ‌دهنده شکستگی قاعده جمجمه است که بسیار مهم‌ هستند اما جاری شدن خون از بینی که اتفاقا مادرها خیلی از آن می ‌ترسند، علامت بدی نیست. پس از سردرد، تهوع و استفراغ، گاهی اوقات ممکن است چنانچه ضربه به‌ طور خفیف به پشت سر خورده باشد یک کوری گذرا و اگر ضربه به جلوی سر خورده باشد چهار اندام به‌ طور گذرا دچار فلج شود.
علامت مهم دیگر فرورفتگی جمجمه است که مادر می‌ تواند آن را با دست لمس کند. این فرورفتگی می ‌تواند نشانه شکستگی جمجمه و فشار روی قشر مغز باشد که خود می ‌تواند مشکلاتی را برای کودک ایجاد کند.
بعضی‌ وقت‌ ها کودکان بلافاصله پس از ضربه بلند می ‌شوند و به بازی ادامه می‌ دهند. در این‌ صورت والدین چه کار باید بکنند؟
اگر هیچ یک از علایم فوق را نداشته باشند، نیاز به پیگیری ندارند؛ اما گاهی ممکن است به علل نامشخص، کودکان پس از ضربه دچار سیاهی رفتن چشم‌ ها شده و بیفتند. برای همین، بهتر است پس از ضربه، کودکان کمی استراحت کنند تا این حالت پیش نیاید؛ زیرا همین افتادن ناگهانی ممکن است به سر آسیب زده و به ضربه شدید مغزی منجر شود. توصیه می ‌کنم کودکی که به سرش ضربه خورده تا 24 ساعت ورزش سنگینی انجام ندهد و استراحت داشته باشد.
در خبرها آمده بود که تحقیقات نشان داده است ضربه به سر می‌ تواند عملکرد ذهنی کودکان را تا چند سال پس از ضربه کاهش دهد. آیا این خبر، صحت دارد؟
ببینید؛ گاهی اوقات، ضربات مغزی می ‌تواند فیزیولوژی مغز را دچار اختلال کند. چیزی که ما در عکس رادیوگرافی، ام ‌آر‌آی و سی ‌تی ‌اسکن از جمجمه نمی ‌بینیم. گاهی اوقات یک تکان مغزی سبب می ‌شود یک‌ سری از سلول‌ های مغز صدمه ببینند که ممکن است با ابزارهای تشخیصی هم قابل تشخیص نباشند بنابراین ضربه به سر می ‌تواند تا سال‌ های بعد کودک را دچار اختلالات رفتاری و عملکردی کند. این کودکان معمولاً در رقابت‌ های ذهنی مانند سرعت پردازش مغز، قدرت حافظه و حل مشکلات از هم سن و سال‌ های خود اندکی عقب می ‌افتند.