۷ دلیل منزوی بودن کودک در مدرسه | نشانه‌ها + راهکارهای رفع آن

دلایل گرایش کودکان به انزوا

برای شناخت ریشه‌های انزواطلبی در کودکان می‌توان از نظریه رشد روانی ـ اجتماعی اریکسون بهره گرفت. اهمیت این نظریه در آن است که برای هر دوره از زندگی کودک، یک تعارض اساسی در نظر گرفته شده که عبور موفق یا ناموفق از آن، بر رشد شخصیت کودک تاثیر مستقیم دارد. این مراحل در جدول زیر ذکر شده‌اند.

ناکامی در هر یک از این مراحل نه تنها بر رشد همان مقطع اثر منفی می‌گذارد، بلکه پیامدهای آن در مراحل بعدی نیز باقی خواهد ماند.

برای نمونه، اگر کودک در سال نخست زندگی نتواند نیازهای اساسی خود مانند تماس بدنی، ارتباط چشمی و دریافت محبت را تجربه کند، توانایی او برای شکل‌گیری احساس اعتماد و اطمینان آسیب می‌بیند. در نتیجه، بی‌اعتمادی به‌عنوان یک ویژگی پایدار در وجود او نهادینه می‌شود و فرد در سال‌های بعد کمتر به دیگران اعتماد می‌کند. افزون بر این، ناکامی در این مرحله، زمینه‌ساز اختلال در مراحل بعدی رشد نیز خواهد بود و بر شخصیت کودک تاثیر می‌گذارد.

بیشتر بخوانید:  اضطراب جدایی در کودکان | ۷ نشانه و روش تشخیص + راهکار درمان

انزوای اجتماعی چیست؟

پیش از آن‌که به توضیح منزوی بودن کودک در مدرسه بپردازیم باید درباره انزوای اجتماعی بدانیم. انزوای اجتماعی را می‌توان به‌عنوان حالتی از استرس یا ناراحتی تعریف کرد. این احساس زمانی ایجاد می‌شود که فرد فاصله‌ای میان میل خود به ارتباط اجتماعی و تجربه واقعی آن احساس می‌کند.

نقل قول از:

healthwatch

11.3% of children said that they were ‘’often’’ lonely, this was more common among younger children aged 10 to 12 years old.

ترجمه:

11.3  درصد از کودکان گفته‌اند که «اغلب» احساس تنهایی می‌کنند؛ این موضوع در میان کودکان کم‌سن‌تر، به‌ویژه 10 تا 12 ساله‌ها، رایج‌تر است.

ناتوانی، مشکلات سلامت روان یا قربانی قلدری بودن می‌تواند تاثیر زیادی بر احساس تنهایی داشته باشد. در چنین شرایطی ممکن است کودک احساس کند هیچ حمایتی ندارد و کاملاً تنهاست؛ به همین دلیل، حضور خانواده و دوستان برای حمایت از کودک اهمیت زیادی دارد.

اگر کودکان با خواهر یا برادرهای خود زندگی کنند، کمتر احساس تنهایی می‌کنند زیرا کسی را برای گفت‌وگو یا بازی دارند؛ بر خلاف کودکی که تنها فرزند خانواده است.

بیشتر بخوانید: ۸ مهارت دوست یابی در کودکان + دلایل مشکل دوست یابی

دلایل منزوی بودن کودک در مدرسه چیست؟

منزوی بودن یا گوشه‌گیری کودک در مدرسه می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. مدرسه برای بسیاری از کودکان اولین محیط اجتماعی جدی پس از خانواده است، بنابراین هر عاملی که بر روابط اجتماعی یا اعتماد به نفس آن‌ها اثر بگذارد، می‌تواند زمینه‌ساز انزوا شود. در ادامه، به مهم‌ترین دلایل انزوای کودکان در مدرسه می‌پردازیم.

1. سبک ارتباط والدین با کودک: کودکانی که در خانه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند یا والدین آن‌ها ارتباط عاطفی سالمی برقرار نمی‌کنند، معمولاً در مدرسه نیز احساس ناامنی می‌کنند و کمتر تمایل به برقراری ارتباط دارند.
2. اختلال بیش فعالی (ADHD): کودکان بیش ‌فعال به دلیل نداشتن تمرکز کافی یا رفتارهای هیجانی بیشتر، گاهی از سوی همسالان طرد می‌شوند یا مورد سرزنش معلمان قرار می‌گیرند. همین موضوع می‌تواند زمینه‌ساز انزوا و احساس متفاوت بودن شود.
3. مشکلات خانوادگی: تنش‌های خانوادگی، طلاق والدین یا خشونت در خانه، از مهم‌ترین عوامل منزوی بودن کودک در مدرسه است. این کودکان معمولاً اعتماد کمتری به دیگران دارند و در مدرسه احساس راحتی نمی‌کنند.
4. اعتماد به نفس پایین: یکی از رایج‌ترین دلایل منزوی بودن کودک در مدرسه، اعتماد به نفس پایین است. کودکی که خود را ضعیف‌تر از دیگران می‌بیند، از برقراری ارتباط یا حضور فعال در جمع خودداری می‌کند تا مبادا مورد قضاوت یا تمسخر قرار گیرد.
5. کمبود توجه و محبت: وقتی کودک از سوی خانواده یا حتی معلم در مدرسه توجه کافی دریافت نکند، احساس می‌کند دیده نمی‌شود. این حس طردشدگی به مرور باعث می‌شود به گوشه‌گیری و انزوا پناه ببرد.
6. تجربه قلدری یا تمسخر در مدرسه: کودکانی که توسط همسالان مورد آزار، قلدری یا تمسخر قرار می‌گیرند، به مرور زمان برای فرار از این شرایط، خودشان را کنار می‌کشند و منزوی می‌شوند.
7. اختلالات یادگیری یا مشکلات تحصیلی: کودکانی که در یادگیری مشکل دارند، اغلب احساس شرم یا ناکافی بودن دارند و ترجیح می‌دهند کمتر در فعالیت‌های گروهی شرکت کنند.

بیشتر بخوانید: ۱۰ علت ترس کودکان از مدرسه | ۱۰ علامت + روش‌های درمان آن

نشانه‌های منزوی بودن کودک در مدرسه کدام‌اند؟

اگر دانش آموزان در مدرسه منزوی باشند، نشانه‌های زیر را خواهند داشت:

• تمایل نداشتن به بازی یا تعامل با همکلاسی‌ها
• نشستن تنها در کلاس یا حیاط مدرسه
• نداشتن دوست صمیمی یا روابط اجتماعی محدود
• اجتناب از شرکت در فعالیت‌های گروهی
• داشتن علائم جسمانی مانند دل درد هنگام رفتن به مدرسه
• سکوت بیش از حد یا پاسخ‌های کوتاه به معلمان و همسالان
• کاهش اعتماد به نفس و احساس بی‌ارزشی
• احساس غمگینی یا گریه‌های بی‌دلیل پس از بازگشت از مدرسه
• تمرکز ضعیف و افت عملکرد تحصیلی

معمولاً خجالتی بودن کودکان نیز به احساس انزوای آن‌ها در مدرسه دامن می‌زند.

راهکارهای رفع احساس منزوی بودن کودک در مدرسه

رفع انزوای کودک در مدرسه نیازمند اقداماتی هم از سوی والدین و هم معلمان است. راهکارهای موثر شامل موارد زیر می‌شوند:

• تقویت اعتماد به نفس کودک: با تشویق موفقیت‌ها، تعریف از تلاش و توانایی‌های او، کودک احساس ارزشمندی بیشتری پیدا می‌کند و راحت‌تر با دیگران ارتباط برقرار می‌کند.
• تشویق به فعالیت‌های گروهی و فوق‌برنامه: شرکت در ورزش یا بازی‌های گروهی به کودک کمک می‌کند مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت کرده و دوستان جدید پیدا کند.
• ایجاد محیط حمایتی در خانه: گفت‌وگوهای روزانه، توجه به نیازهای عاطفی و ابراز محبت باعث می‌شود کودک احساس امنیت کند و راحت‌تر با همسالان ارتباط برقرار کند.
• تقویت مهارت‌های اجتماعی: آموزش مهارت‌های گفت‌وگو، حل اختلاف و همدلی، به کودک کمک می‌کند تا تعاملات سالم با همکلاسی‌ها داشته باشد.
• همکاری با معلمان و مشاور مدرسه: معلمان و مشاوران می‌توانند محیط کلاس را برای کودک امن‌تر کنند، او را در گروه‌ها قرار دهند و از قلدری یا طرد اجتماعی جلوگیری کنند.
• مراقبت از سلامت روانی کودک: در صورت مشاهده اضطراب شدید، افسردگی یا مشکلات جدی، مشاوره روانشناسی می‌تواند به کودک کمک کند تا با احساسات خود کنار بیاید و مهارت مقابله‌ای پیدا کند.
• توجه به نیازهای ویژه و مشکلات یادگیری: کودکانی که مشکل بینایی، شنوایی یا اختلال یادگیری دارند، با دریافت حمایت مناسب، راحت‌تر در فعالیت‌های گروهی مشارکت می‌کنند و کمتر احساس انزوا می‌کنند.

ویژگی‌های کودک گوشه گیر کدام‌اند؟

کودکانی که تمایل به گوشه‌گیری دارند معمولاً ویژگی‌ها و رفتارهای خاصی از خود نشان می‌دهند که در ادامه بیشتر توضیح می‌دهیم.

• اعتماد به نفس پایین: کودک خود را کم‌ارزش می‌بیند و توانایی‌هایش را نادیده می‌گیرد.

• دوری از فعالیت‌های گروهی و جمعی: تمایلی به شرکت در بازی‌ها یا فعالیت‌های گروهی ندارد.
• بدبینی بیش از حد: نسبت به اتفاقات، افراد و محیط اطراف دیدگاهی منفی دارد.
• کمبود مهارت‌های ارتباطی: ارتباطات اجتماعی ضعیف و محدود و عدم تمایل به معاشرت با همسالان.
• انتقادپذیری پایین: نمی‌تواند انتقاد را به‌صورت سازنده بپذیرد و گاهی واکنش منفی نشان می‌دهد.
• خیال‌پردازی و رویاپردازی زیاد: ترجیح می‌دهد زمان خود را به تخیلات و دنیای ذهنی خود اختصاص دهد.
• ترس از شکست: از امتحان کردن کارهای جدید یا مواجهه با چالش‌ها اجتناب می‌کند.
• نگرانی از آینده: فکر کردن به آینده باعث اضطراب و نگرانی او می‌شود.
• احساس کسالت و خستگی مداوم: انرژی کمی برای فعالیت‌های روزمره دارد و اغلب خسته یا بی‌حوصله به نظر می‌رسد.

معایب گوشه گیری کودک در مدرسه

گوشه‌گیری در مدرسه می‌تواند پیامدهای منفی متعددی برای کودک به همراه داشته باشد. کودکانی که از تعامل با همسالان دوری می‌کنند، فرصت یادگیری مهارت‌های اجتماعی و حل مسئله را از دست می‌دهند و در نتیجه ممکن است در آینده در برقراری روابط دوستانه یا حرفه‌ای دچار مشکل شوند. این کودکان معمولاً اعتماد به نفس پایین‌تری دارند و در مواجهه با چالش‌ها و فعالیت‌های گروهی کمتر موفق عمل می‌کنند. علاوه بر این، گوشه‌گیری می‌تواند احساس تنهایی، اضطراب و افسردگی را تشدید کند و بر عملکرد تحصیلی و انگیزه یادگیری آن‌ها اثر منفی بگذارد.

کلام آخر

گوشه ‌گیری و انزواطلبی در مدرسه پیامدهای منفی متعددی برای دانش‌آموزان دارد. کودکانی که گوشه‌گیر یا کم‌رو هستند و از ترس مسخره شدن، از برقراری ارتباط با همکلاسی‌ها اجتناب می‌کنند، فرصت یادگیری مهارت‌های اجتماعی، حل مسئله و شرکت در فعالیت‌های گروهی را از دست می‌دهند. این وضعیت می‌تواند اعتماد به نفس آن‌ها را کاهش دهد و به احساس تنهایی، اضطراب و افسردگی منجر شود. با توجه به این موضوع، والدین و معلمان باید محیطی حمایتگرانه ایجاد کنند، مهارت‌های اجتماعی و اعتماد به نفس کودکان را تقویت کنند و از هرگونه مسخره کردن یا طرد اجتماعی جلوگیری نمایند تا دانش‌آموزان بتوانند در محیط مدرسه، احساس امنیت و رضایت داشته باشند و رشد روانی و اجتماعی سالمی تجربه کنند.