فرمولی که بچه را حرف گوش کن، می‌کند

بچه حرف گوش کن چگونه کودکی است؟ آیا حرف گوش کن بودن کودک به معنای مطیع بودن اوست؟

بچه حرف گوش کن بچه خیلی راحتی است. والدین نه نیاز به یاد دادن کارهای خوب به او دارند نه به او یاد میدهند چرا کار بد خود را تکرار نکند، با یک داد یا اخم کودک آرام میگیرد دقیقا مثل سربازان پادگان.

کودکان مشابه بقیه افراد هستند، آنها ممکن است برخی وقتها حرفهای دیگران را گوش ندهند. در واقع در این سن شما باید به آنها یاد بدهید که چگونه به حرفهای دیگران توجه کنند.

اما آنچه در اغلب موارد اتفاق می افتد این است که والدین یک چیز را ۱۰ مرتبه تکرار می کنند سپس شمارش معکوس را برای تنبیه کودک آغاز می کنند. نتیجه این کار این است که کودک یاد می گیرد که هیچ وقت قبل از بار دهم به حرفهای آنها گوش ندهد.

کودک شما با گوش نکردن به حرفهای شما سعی می کند توجه شما را جلب کند؛ که البته نق زدن دائمی نوع خوبی از توجه کردن به کودک نیست! اما اگر کودک شما بتواند هنر حرف شنوی را به خوبی یاد بگیرد به پیشرفت فرآیند یادگیری در او کمک می کند؛ موجب می شود تا بیشتر به علائم هشدار توجه کند؛ به او کمک می کند تا با شما و معلمانش و سایر بزرگترهایی که از او انتظار می رود تا به آنها احترام بگذارد بهتر کنار بیاید؛ و همچنین به او کمک می کند تا دوستان بهتری پیدا کند.

استراتژیهای ساده ای وجود دارند که اگر به طور مداوم از آنها استفاده کنید کودک شما مهارتهای لازم برای تبدیل شدن به یک "شنونده خوب" را فرا می گیرد. فراموش نکنید که هیچگاه برای آموزش دادن به کودک زود نیست! ممکن است یک کودک در این سن نتواند به خوبی یک کودک ۵ ساله به حرفهای شما گوش بدهد اما باز هم می تواند تا حد زیادی حرف شنوی داشته باشد.

برای حرف زدن با کودک، همسطح او قرار بگیرید

همه پدر و مادرها دیر یا زود می فهمند که حرف زدن با کودک در حالتی که مثلا شما ایستاده اید و او روی زمین نشسته است به ندرت اثر مناسب را بر کودک می گذارد.

البته اگر شما از یک اتاق دیگر شروع به حرف یا داد زدن بکنید نتیجه کمتری خواهید گرفت! جلوی کودک روی زمین بنشینید یا او را بغل کنید تا بتوانید مستقیما در چشمانش نگاه کرده و توجهش را به خودتان جلب کنید.

اگر بر سر میز صبحانه در کنار او بنشینید و به او یادآوری کنید که چیپس ذرتش را بخورد یا شب هنگام و قبل از خاموش کردن چراغ، کنار تخت خوابش بنشینید و با او حرف بزنید او بیشتر به شما توجه خواهد کرد.

واضح و روشن حرف بزنید

حرف خود را واضح، ساده و مقتدرانه بگویید. اگر شما حرف زدن درباره یک موضوع را بیش از حد کش بدهید، کودک چندان توجه نخواهد کرد. اگر کلمات زیادی را استفاده کنید کودک نمی تواند به راحتی مفهوم حرفهای شما را بفهمد: «هوای بیرون واقعا سرد است. تو هم اخیرا مریض بوده ای.

پس باید قبل از اینکه به فروشگاه برویم ژاکت خودت را بپوشی». برعکس یک جمله مانند: «باید ژاکتت را بپوشی» صریح و روشن است. در صورتی که کودک شما گزینه دیگری ندارد و تنها می تواند کار مورد نظر شما را انجام دهد بهتر است جمله خود را به صورت سوالی مطرح نکنید؛ بعنوان مثال «وقتشه که توی صندلی ات توی ماشین بشینی» بسیار بهتر است از اینکه بگوئید «بیا بشین توی ماشین، باشه عزیزم؟».

حرف خودتان را اجرا کنید؛ سریع!

برای کودک روشن کنید که دقیقا آنچه را گفته اید اجرا خواهید کرد؛ و تهدید یا قولی ندهید که نتوانید آن را اجرا کنید. مثلا اگر به کودک دوساله خود می گویید: «تو باید هنگام شام شیر هم بخوری» پنج دقیقه بعد حرفتان را عوض نکنید و مثلا آب میوه را به جای شیر پیشنهاد ندهید.

اگر به او اخطار دادید که «اگر برادرت را بزنی باید نیم ساعت داخل اتاقت بمانی» هنگامی که او این کار را کرد واقعا او را برای نیم ساعت به اتاقش بفرستید. اطمینان حاصل کنید که همسر شما نیز کارهایتان را تائید کرده و به تصمیماتتان احترام می گذارد تا احیانا کار همدیگر را تخریب نکنید.

پیام و حرف خود را مجددا تقویت کنید

در اغلب موارد بهتر است که با انجام برخی کارهای عملی، خصوصا هنگامی که می خواهید کودکتان را از انجام دادن کاری که برایش جذاب است منصرف کنید، حرف و پیام خود را تقویت کنید.

مثلا بگویید: «وقت خواب است!» سپس از یک اشاره بصری (کلید چراغ را خاموش و روشن کردن) یک اشاره فیزیکی (یک دست را روی شانه اش بگذارید و به آرامی او را از طرف عروسکش به سمت خودتان متوجه کنید) یا هدایت او به سمت اتاق خواب (او را به طرف اتاق خواب ببرید، پرده ها را بکشید و بالش را آماده کنید) استفاده کنید.

اخطار بدهید

قبل از اینکه تغییری در وضعیت یا موقعیت او بدهید یا قبل از اینکه بخواهید کار خاصی انجام بدهید به او اخطار بدهید تا متوجه شود، خصوصا اگر مشغول بازی با عروسک یا دوستش است. مثلا پیش از ترک خانه به او بگویید: «ما باید چند دقیقه دیگر برویم. وقتی صدایت کردم باید لوازم نقاشی را جمع کنی و دستهایت را بشویی».

سعی کنید دستورات واقع بینانه به او بدهید

اگر شما به یک بچه دو ساله بگویید که اسباب بازیهایش را جمع کند او به اطراف اتاق نگاهی می اندازد و یک جواب سربالا می دهد: خوب دیگه، اَُه! در عوض یک کار مشخص را به او واگذار کنید. مثلا اول بگویید که بلوکهای زردرنگ را جمع کند سپس این کار را به یک بازی تبدیل کنید: «حالا بلوکهای آبی رنگ را جمع کن».

او را تشویق کنید و به او انگیزه بدهید

داد و بیداد کردن و دستور دادن ممکن است در برخی کودکان موجب شود که حرفهای شما را گوش بدهند، اما هیچ کدام از آنها از این کار خوششان نمی آید. اکثر کودکان وقتی بهترین پاسخ را به درخواستهای شما می دهند که با بامزگی و خوش اخلاقی با آنها برخورد کنید.

مثلا بعضی وقتها می توانید با یک لحن بچه گانه یا بامزه و یا به صورت آواز و آهنگ با آنها حرف بزنید. شما می توانید این جمله را با آهنگ یکی از شعر های کودکانه و با آواز برایشان بخوانید: «وقتش شده که دندانهایت را بشویی».

بهتر است بر این نکته تاکید کنید که اگر وظیفه شناس باشند چه مزایایی برایشان دارد؛ مثلا بهتر است به جای گفتن «باید دندانهایت را بشویی وگرنه آنها را کرم می خورد» یا «برو دندانهایت را مسواک بزن همین حالا» بگویید: «دندانهایت را مسواک بزن و در عوض می توانی لباس خواب دلخواهت را انتخاب کنی». پس از اینکه او دندانهایش را مسواک زد تشویقش کنید: «آفرین چه بچه حرف گوش کُنی!».

نشان دادن بامزگی، مهربانی و اعتماد در این مدل از حرف زدن با کودک موجب می شود که کودک "بخواهد" که به حرفهای شما گوش بدهد زیرا می فهمد که شما او را دوست دارید و فکر می کنید که او "یک بچه خاص" است.

این نکته حتی در روشهایی که نیاز به سخت گیری دارند بسیار مهم است. دادن دستورهای صریح و مقتدرانه به این معنا نیست که شما باید بداخلاق یا تُندخو باشید؛ در واقع وقتی این دستورها به همراه یک لبخند یا در بغل گرفتن کودک باشند بسیار موثرتر خواهند بود. آنگاه کودک می فهمد که اگر به شما و حرفهایتان توجه کند نتیجه آن را هم می بیند.

رفتار خوب را برای او الگوسازی کنید

کودکان خردسال اگر ببینند که شما با دقت و به خوبی به حرفهای آنها گوش می دهید، آنها نیز حرف شنوی را بهتر یاد می گیرند. سعی کنید عادت کنید که با همان احترامی که به بزرگترها می گذارید به حرفهای کودک خود توجه کنید.

وقتی که او با شما حرف می زند به او نگاه کنید مودبانه پاسخ دهید و بدون پریدن وسط حرفهایش به او اجازه بدهید تا حرفش را تمام کند. ممکن است هنگامی که مشغول پختن ناهار یا شام هستید کودکتان شروع به صحبت کردن کند؛ در این حالت سعی کنید از او دور نشوید و هنگامی که او حرف می زند به او پُشت نکنید؛ هر چند ممکن است رعایت این موارد واقعا دشوار باشد.

در واقع همانند بسیاری رفتارهای دیگر نمی توانید به کودک بگویید: «آن کاری را که من می گویم انجام بده؛ اما آن کاری را که من می کنم تقلید نکن»؛ کودکان حرف شنوی را از رفتارهای شما یاد می گیرند نه از دستورهای شما.

مهمترین علت های گوش نکردن بچه ها به حرف والدین باشد
۱. شما الگوی خوبی نبودید:
شما باید الگوی خوبی در زمینه گوش کردن باشید. به او نشان دهید که شنونده خوبی هستید. مهم نیست او در چه سنی قرار دارد، باید ببیند که شما در گفت و گو با دیگران چگونه رفتار می کنید و چگونه به دیگران گوش می دهید.
وقتی با شما صحبت می کند مستقیم به او نگاه کنید. وقتی حرف می زند به صفحه تلویزیون یا کامپیوتر خیره نشوید. به او نشان دهید که به حرف هایش توجه می کنید و اهمیت می دهید. توجه داشته باشید که بچه ها تقلید کننده های خوبی هستند هر جور که با آنها رفتار شود رفتار می کنند و بدانید که دو صد گفته چون نیم کردار نیست.
2. جملات شما با کلماتی مثل اگر، تو، چرا شروع می شود
وقتی جمله را با این سه کلمه شروع می کنید در واقع کودک تمایلی به شنیدن ندارد و از شما رویگردان می شود به این علت که:
اگر: گاهی می تواند یک کلمه تهدیدآمیز باشد و او را بترساند و بچه ها همیشه از ترس فرار می کنند مثلا: اگر به حرفم گوش نکنی ...
تو: با گفتن کلمه تو، کودک احساس می کند که از سوی شما مورد حمله قرار گرفته و شخصیتش مورد تهدید قرار می گیرد، به خصوص وقتی کلمات اغراق آمیز در مورد رفتارش به کار ببرید مثلا: تو هیچ وقت به حرف های من گوش نمی دهی!
چرا: با این کلمه از کودک خود می خواهید که چیزی را توضیح دهد، کاری که معمولا بچه ها قادر به انجامش نیستند مثلا: چرا به من گوش نمی کنی؟
دکتر بربا توصیه می کند که جملات خود را با این سه کلمه شروع نکنید تا بچه ها از شما گریزان نباشند.

۳. بدون اینکه توجه آنها را جلب کنید شروع به صحبت کردن می کنید
گاهی بچه به شما گوش نمی کند یا به حرف های شما توجهی نشان نمی دهد، چون توجهش جلب نشده یا تمرکز ندارد. وقتی می خواهید با او صحبت کنید ابتدا مطمئن شوید که توجه او را جلب کرده اید. به خصوص در مورد بچه هایی که به راحتی تمرکز خود را از دست می دهند. دکتر بربا برای جلب توجه کودک چند راه توصیه می کند که عبارتند از:
- در مقابل بچه بنشینید و به صورت و چشم های او نگاه کنید.
- با مهربانی و به آرامی صورت او را بالا نگه دارید که به چشمان شما نگاه کند.
- در ابتدای صحبت کردن از جملاتی نظیر این استفاده کنید: لطفا به من گوش کن.
- هر وقت به چشمان شما نگاه کرد، صحبت را شروع کنید. در طول صحبت می توانید با مهربانی دستان او را بگیرید یا دست روی شانه هایش بگذارید تا توجه او به شما باشد.
۴. به فریاد کشیدن و جیغ زدن متوسل می شوید
اکثر والدین وقتی می بینند بچه به حرف آنها گوش نمی کند فریاد می کشند. دکتر بربا می گوید این کار را بدتر می کند. او توصیه می کند که والدین آرام تر و مهربانانه تر صحبت کنند. نجوا کردن یک درخواست، نتیجه مثبت تری دارد تا اینکه صدا را بلندتر کنیم.
وقتی پدر و مادر با تُن و آهنگ صدای مهربانانه و آرام تری صحبت می کنند بچه ناخودآگاه بیشتر تمایل پیدا می کند که گوش دهد.
5. زیاد صحبت می کنید
شما می توانید در مدت ۱۰ ثانیه چیزی را به کودک خود بگویید یا حتی کمتر از آن در واقع زیاد صحبت کردن، هم وقت تلف کردن است و هم اینکه توجه و تمرکز بچه در یک گفت و گوی طولانی کمتر می شود.خوب است که خواسته خود را صریح و کوتاه بیان کنید. مثلا: سارا! لطفا قبل از بیرون رفتن اسباب بازی ها را جمع کن. یا؛ قبل از تماشای تلویزیون اول تکالیف مدرسه را انجام بده.
6. به جای حرف زدن از او سوال می پرسید
اگر می خواهید بچه از قوانین خانه و خانواده شما اطاعت کند لطفا درخواست خود را صریح و بدون سوالی کردن آن به کار ببرید.
مثلا به جای اینکه بگویید: می خواهی حمام کنی؟ بگویید: الان وقت حمام کردن است، لطفا برو حمام.
۷. زمان و وقت صحبت کردن شما مناسب نیست
یعنی این که بچه در حال انجام دادن تکالیفش است و روی آنها تمرکز کرده آن وقت شما می خواهید تمرکزش را بر هم زده و او را آماده کنید که به حرف شما گوش کند. مناسبتر این است که شما از قبل به او بگویید که می خواهید ظرف چند دقیقه دیگر با او صحبت کنید و در مواقعی که کار ارزشمندی مثل کتاب خواندن یا انجام تکالیف مدرسه را انجام می دهد مزاحمش نشوید. مثلا می توانید بگویید: سارا! چند دقیقه دیگر می خواهم با تو حرف بزنم.
۸. نتیجه و پیامد کارش را مشخص نمی کنید
اگر مطمئن هستید که بچه درخواست شما را شنیده اما هنوز می خواهد آن را نادیده بگیرد لازم است در چنین مواقعی پیامد کارش را برایش توضیح دهید. مثلا شما می توانید درخواست خود را با نتیجه و پیامدش همراه کنید.
مثلا: می دانم می خواهی بروی بیرون بازی کنی اما اول باید غذایت را تمام کنی.
اگر همچنان به بیرون رفتن اصرار کرد بدون اینکه به حرف شما گوش کند، می توانید بگویید: متاسفم تو کل غذایت را هنوز نخوردی.
بنابراین این اصرار شما به او نشان می دهد که از او انتظار دارید به حرفتان گوش کند. این تعیین نتیجه و انتظار اطاعت کردن یعنی اینکه از بچه انتظار می رود ابتدا گوش کند و درخواستش را چند بار تکرار نکند چون شما روی خواسته خود تاکید دارید و اگر اطاعت نکند پیامد کارش را می بیند.
9. رابطه حل نشدنی با فرزند خود دارید
اگر شما تکنیک های قبلی را به کار بردید و نحوه گفت و گو و ارتباط خود را بهتر کردید اما متوجه شدید که بچه هنوز به حرف شما گوش نمی کند باید بدانید که ممکن است با گذشت زمان بدتر شود و سوالاتی از قبیل آنچه که در زیر آمده به ذهن شما خطور می کند و ذهنتان را مشغول می کند.
- آیا او می تواند انتخاب کند که به شما گوش نکند؟
- آیا او می تواند از شما رویگردان شود و تلاش شما برای جلب توجه او بی نتیجه شود؟
- آیا او می تواند به شما بی احترامی کند چون احساس می کند شما اختیار او را ندارید؟
بچه ها نیاز دارند که عمیقا احساس کنند مورد تحسین، توجه و تایید هستند، به خصوص از سوی والدینشان. بنابراین اطاعت کردن و احترام گذاشتن آنها ریشه در نحوه برخورد والدین دارد.
10. شرایط پزشکی او را بررسی نمی کنید
اگر مشکلات گوش کردن بچه تکرار می شود بهتر و عاقلانه این است که با پزشک متخصص صحبت کنید شاید مشکل بچه در شنوایی باشد یا مشکلات دیگر.
نکته آخر اینکه ابتدا خود ما سعی کنیم مهارت های گفت و گو و گوش کردن را یاد بگیریم و سپس آن را به فرزندان خود آموزش دهیم؛ زیرا مهارت ارتباط برقرار کردن از مهارت های مهم برای زندگی در اجتماع و کنار دیگران بودن است.
به توصیه دکتر بربا باید مهارت های ارتباط برقرار کردن و شنونده خوب بودن را از همان سال های اولیه کودکی به فرزندانمان آموزش دهیم زیرا زمان می برد تا عادت های بد جای خود را به عادت های خوب و درست بدهند. بنابراین از آموزش این مهارت ها به کودکان یک لحظه هم غفلت نکنید. مطمئن باشید به خاطر آن وقتی بزرگتر شدند از شما تشکر می کنند.