تربیت کودکان بیش فعال، منو تنبیه نکنید!

ایران: علل پیدایش اختلالات روانی متنوع است. عوامل ارثی، فرهنگی، اجتماعی، ضایعات مغزی، محرومیت های عاطفی و استرس ها هریک به تنهایی با یکدیگر ارتباط داشته و می توانند موجب بروز رفتارهای غیرعادی شوند، البته بیشترین اختلالات به آسانی قابل شناسایی اند. علل پیدایش اختلالات روانی متنوع است. عوامل ارثی، فرهنگی، اجتماعی، ضایعات مغزی، محرومیت های عاطفی و استرس ها هریک به تنهایی با یکدیگر ارتباط داشته و می توانند موجب بروز رفتارهای غیرعادی شوند، البته بیشترین اختلالات به آسانی قابل شناسایی اند. کودک نمی تواند از احساسات خود مانند ترس و اضطراب، احساس محرومیت و شکست صحبت کند، ولی می تواند آنها را به زبان علائم جسمانی مانند بی اشتهایی، دل درد، سردرد و اختلالات رفتاری مانند بی قراری، امتناع از رفتن به مدرسه و بهانه گیری بیان کند. بنابراین هر رفتار غیرعادی کودک یا علائم جسمانی را بویژه اگر علت عضوی نداشته باشدباید به عنوان واکنش نسبت به شرایط پیرامون او در نظر گرفت، اغلب فرزندان خود را به خاطر خطاهای او محکوم می کنیم یاآنها را تنبیه می کنیم و فراموش می کنیم که به جای آن باید خطاها و ندانم کاری های خود را علت بروز مشکلات آنها بدانیم. بیش فعالی ADHD اختلالی است که در آن پرتحرکی، بی توجهی و رفتارهای ناگهانی بیشتر و شدیدتر از کودکان دیگر وجود دارد.

۳ تا ۵ درصد کودکان به این اختلال مبتلا هستند و در پسرها این مشکل شایع تر است. امکان دارد در برخی، بیشتر علائم پرتحرکی و رفتارهای ناگهانی و در گروهی دیگر علائم بی توجهی بیشتر دیده شود. باید گفت علائم این بیماری قبل از ۷ سالگی شروع می شود. کودکان ADHD در تمرکز کردن مشکل بزرگی دارند. این گونه کودکان به نظر می رسد که بی توجه اند و مشکلات ویژه ای در کنترل فعالیت هایشان در موقعیت هایی که از آنها خواسته می شود، دارند. آنها به طور دائم حرکت می کنند. بی نظم، بی علاقه و غیرقابل پیش بینی هستند. آنها خیلی سریع کفش ها و لباس هایشان را فرسوده می کنند. بسیار زود اطرافیان خود را خسته می کنند. از برجسته ترین ویژگی های این اختلال بی قراری افراطی و توجه بسیار ضعیف است. براساس درجه بندی والدین معلمین یک چهارم تا یک دوم از کودکان و نوجوانان بی قرارند، اما هدفمند عمل می کنند،این در حالی است که فعالیت کودکان ADHD فاقد نظم و هدف است. این کودکان غالباً به علت پیشرفت تحصیلی اندک و مشکلات اجتماعی اعتماد به نفس پائین تری دارند و از حفظ توجه روی تکالیف یا فعالیت مربوط به بازی ها ناتوانند. آنها اغلب نمی توانند حتی به یاد آورندکه باید چه کار بکنند.این کودکان از نظر سازگاری اجتماعی نیز مشکل دارند، به طوری که از بازی های متناسب با سن خود امتناع می ورزند. در بازی های گروهی اخلال ایجاد کرده و موجب نزاع می شوند. اگرچه کودکان به طور عادی تا اندازه ای بی قرارند، ولی چنانچه بی قراری شدید و دائمی بوده و در رفتار کودک هماهنگی وجود نداشته باشد در این صورت بی قراری باید مورد توجه قرار گیرد. شروع بیماری در پسران ۴ برابر بیشتر از دختران است. غالب روانپزشکان عقیده دارند اگرچه شروع بیماری قبل از ۳سالگی است، ولی تشخیص بیماری در ۷ سالگی که کودک به مدرسه می رود و احتیاج به آرامش و دقت و تمرکز حواس دارد، انجام می گیرد. بیشتر این کودکان از قوای درک و هوش طبیعی حتی بالاتر برخوردارند و خرابکاری های خود را به طور غیرمترقبه و ناگهانی انجام می دهند. ADHD اغلب به دو علت در سال های اولیه مدرسه بیشتر تشخیص داده می شود. اول این که تشخیص قبل از ۴و۵ سالگی به خاطر این که در این دوره رشدی رفتارهای کودکان عادی شبیه به ملاک های موجود در ADHD است، این کودکان با ورود به مدرسه بیشتر مسئله دار می شوند، چون کودکان پرتحرک برای نشستن سر کلاس مشکل دارند. آنها با توجه به شدت اختلال معمولاً یک یا دو زنگ اول را تحمل می کنند و بیشتر در ساعات نزدیک ظهر بی قرار و پرتحرک می شوند و به عناوین مختلف سرجایشان می لولند یا با همکلاسی های خود صحبت می کنند و یا درخواست مکرر برای بیرون رفتن از کلاس را دارند. معلمان معمولاً این کودکان را بازیگوش نامیده و معتقدند که نظم کلاس را به هم می زنند. در حالی که این کودکان تحمل یک ساعت یا یک ساعت و نیم سرکلاس نشستن به طور مداوم را ندارند. پس از شناخت مشکل این کودکان باید به آنها اجازه داده شود که هر ۱۵الی ۳۰ دقیقه یکبار به مدت چند دقیقه از کلاس خارج شوند. از مشکلات دیگر این کودکان در مدارس نداشتن توجه و تمرکز است و به نظر می رسد کودک به صحبت های معلمش گوش نمی دهد. اما یک معلم باتجربه و با شناخت و درک کافی از این اختلال می تواند با قرار دادن دانش آموز دچار این مشکل در میزهای اول کلاس و نیز با طرف مخاطب قرار دادن گهگاه دانش آموز در هنگام درس به آنها کمک نماید. از مسائل دیگر اختلالات یادگیری است که شامل موارد اشکال در روخوانی و ناتوانی در یادگیری ریاضیات و اختلال در نوشتن است. این کودکان معمولاً به علت شلوغی و بر هم زدن نظم کلاس، زیاد از کلاس خارج می شوند و اغلب اوقات از سوی اولیای مدرسه سرزنش و تنبیه می شوند.معلمین باید اطلاعات کافی از این اختلال داشته باشند و در پایه های ابتدایی این گونه کودکان شناسایی شوند و رفتاری منطقی و علمی با آنها شود و معلمین با والدین این کودکان در تعامل باشند و وضعیت آنها را به طور متداوم بررسی کنند.

والدین چگونه به بچه های خود کمک کنند
۱) ابتدا باید مطمئن باشیم که فرزندمان واقعاً نشانه های این اختلال را دارد، به علاوه تشخیص نهایی از سوی متخصص انجام می گیرد، گاهی افرادی که بسیار مضطرب و نگران هستند، ممکن است جنب و جوش های طبیعی فرزند را علتی بر بیش فعالی بدانند. بنابراین در قدم اول بایستی راجع به تشخیص مطمئن باشیم و به فرزندمان برچسب نادرست نزنیم.

۲) هماهنگی والدین در برخورد با کودک بیش فعال خود باید هماهنگ باشد تا کودک فرصتی برای سوءاستفاده نداشته باشد که رفتار نادرست خود را تکرار کند و همچنین والدین از انجام تنبیه های بدنی در این گونه کودکان باید خودداری کنند.

۳) ایجاد قانون برای کودک. برای به هنجار شدن رفتارهای کودک والدین باید قوانین را در منزل برای وی ایجاد کنند و در صورت انحراف از این قوانین او را تنبیه کنند (البته منظور از تنبیه، تنبیه جسمانی یا روحی نیست بلکه تنبیه به صورت ممنوعیت از تماشای برنامه تلویزیون یا انجام بازی مورد علاقه او است)

۴) صحبت و مشاوره با والدین کودکانی که مشکل کودکان آنها را دارد، این امر موجب می شود که والدین از تجربیات یکدیگر استفاده کنند و نحوه برخورد آنها با کودکانشان بهبود یابد.

۵) بعضی رژیم هایی غذایی، چاشنی ها و مواد رنگی و شیمیایی موردعلاقه کودکان، کاکائو، قهوه، نوشابه یا تنقلات در تشدید این رفتارها کمک می کند.

۶) والدین باید نحوه زندگی و برخورد با این کودکان طبیعی اما پرهیجان را بیاموزند. البته تا زمانی که کودک بسیار کم سن و سال است این کار بسیار دشوار است، اما با رفتن به مدرسه کودک آرام تر و متمرکزتر می شود. چنانچه این بچه ها در سنین کودکی معالجه نشوند در دوره نوجوانی احتمال این که رفتارهای ضداجتماعی داشته و افسرده شوند، بسیار است. بنابراین به والدین توصیه می شود که حتماً در دوران کودکی برای معالجه این کودکان اقدام کنند.