علائم کم کاری تخمدان

کم کاری تخمدان که نارسایی اولیه تخمدان هم نامیده می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌ها قبل از 40 سالگی عملکرد طبیعی خود را متوقف می‌کنند. در این مطلب با علائم کم کاری تخمدان آشنا می‌شوید.
هنگامی که تخمدان‌ها عملکرد طبیعی خود را متوقف می‌کنند، آن‌ها مقدار طبیعی هورمون استروژن را تولید نمی‌کنند، یا این‌که به طور منظم تخمک آزاد نمی‌کنند. این وضعیت اغلب منجر به ناباروری می‌شود.
کم کاری تخمدان گاهی با یائسگی زودرس اشتباه گرفته می‌شود، اما این شرایط یکسان نیستند.

بیشتر بخوانید: چگونه قاعدگی نامنظم را درمان کنیم؟

خانم‌هایی که نارسایی اولیه تخمدان دارند، می‌توانند سال‌ها قاعدگی نامنظم ، یا گاه‌به‌گاه داشته باشند و حتی ممکن است باردار شوند، اما خانم‌هایی که یائسگی زودرس دارند، پریود نمی‌شوند و امکان بارداری برای آن‌ها وجود ندارد.
بازگرداندن سطح استروژن در زنان مبتلا به کم کاری تخمدان به جلوگیری از برخی عوارض ناشی از استروژن پایین مانند پوکی استخوان کمک می‌کند.

بیشتر بخوانید: چه عواملی باعث زود پریود شدن می‌شوند؟

علائم کم کاری تخمدان
علائم و نشانه‌های کم کاری تخمدان، مشابه علائم یائسگی یا کمبود استروژن است که عبارتند از:
پریودهای نامنظم یا حذف شده که ممکن است سال‌ها وجود داشته باشد، بعد از بارداری، یا بعد از قطع قرص‌های ضد بارداری ایجاد شود.

• مشکل در باردار شدن
• گرگرفتگی
• عرق شبانه
• خشکی واژن
• خشکی چشم
• تحریک‌پذیری یا مشکل در تمرکز
• کاهش میل جنسی

زمان مراجعه به پزشک
اگر پریود خود را به مدت سه ماه یا بیشتر از دست داده‌اید ، برای تعیین علت به پزشک مراجعه کنید. شما می‌توانید پریود خود را به دلایل مختلفی از جمله بارداری، استرس، تغییر رژیم غذایی یا تغییر عادات ورزشی از دست بدهید، اما بهتر است هر زمان که چرخه قاعدگی تغییر می‌کند، مورد ارزیابی قرار بگیرید.
حتی اگر پریود نشدن برایتان مشکلی ندارد، توصیه می‌شود به پزشک خود مراجعه کنید تا علت این تغییر را دریابید.
سطوح پایین استروژن می‌تواند منجر به از دست دادن استخوان و افزایش خطر بیماری‌های قلبی شود.

علل کم کاری تخمدان
کم کاری تخمدان ممکن است به این دلایل ایجاد شود:

شیمی‌درمانی و پرتودرمانی از علل شایع نارسایی تخمدان ناشی از سموم هستند. این درمان‌ها می‌تواند به مواد ژنتیکی در سلول‌ها آسیب برساند.

1- نقص‌های کروموزومی
برخی از اختلالات ژنتیکی با نارسایی اولیه تخمدان همراه است. این موارد شامل «سندرم ترنر» است که در آن زن فقط یک کروموزوم X طبیعی و کروموزوم X تغییر یافته دوم دارد.

۲- سموم شیمی‌درمانی و پرتودرمانی
شیمی‌درمانی و پرتودرمانی از علل شایع نارسایی تخمدان ناشی از سموم هستند. این درمان‌ها می‌تواند به مواد ژنتیکی در سلول‌ها آسیب برساند.
سموم دیگر مانند دود سیگار، مواد شیمیایی، آفت‌کش‌ها و ویروس‌ها ممکن است نارسایی تخمدان را تسریع کنند.

۳- واکنش سیستم ایمنی بدن به بافت تخمدان (بیماری خود ایمنی)
در این فرم نادر، سیستم ایمنی بدن، آنتی‌بادی‌هایی علیه بافت تخمدان شما تولید می‌کند و به فولیکول‌های حاوی تخمک و تخمک آسیب می‌رساند.
آنچه باعث این واکنش ایمنی می‌شود مشخص نیست، اما قرار گرفتن در معرض ویروس، یک احتمال به شمار می‌رود.

خطر کم کاری تخمدان بین سنین 35 تا 40 سال افزایش می‌یابد. اگر چه پیش از 30 سالگی نادر است، اما نارسایی اولیه تخمدان در زنان جوان و حتی در نوجوانان هم امکان‌پذیر است.

4- عوامل ناشناخته
علت کم کاری تخمدان اغلب ناشناخته است (ایدیوپاتیک). ممکن است پزشک آزمایش بیشتری را برای یافتن علت توصیه کند، اما در بسیاری از موارد، علت نامشخص می‌ماند.

عوامل خطر کم کاری تخمدان
عواملی که خطر ابتلا به نارسایی اولیه تخمدان، یا کم کاری تخمدان را افزایش می‌دهند، عبارتند از:

1- سن
خطر کم کاری تخمدان بین سنین 35 تا 40 سال افزایش می‌یابد . اگر چه پیش از ۳۰ سالگی نادر است، اما نارسایی اولیه تخمدان در زنان جوان و حتی در نوجوانان هم امکان‌پذیر است.

۲- سابقه خانوادگی
داشتن سابقه خانوادگی کم کاری تخمدان، خطر ابتلا به این اختلال را افزایش می‌دهد.

3- جراحی تخمدان
جراحی‌های مربوط به تخمدان‌ها، خطر کم کاری تخمدان را افزایش می‌دهد.

عوارض کم کاری تخمدان
عوارض کم کاری تخمدان عبارتند از:

1- ناباروری
ناتوانی در باردار شدن می‌تواند یکی از عوارض نارسایی اولیه تخمدان باشد. در موارد نادر، حاملگی تا تخلیه تخمک امکان‌پذیر است.

بیشتر بخوانید: درمان ناباروری در مردان وقتی هیچ اسپرمی ندارند!

۲- پوکی استخوان
هورمون استروژن به حفظ استحکام استخوان‌ها کمک می‌کند. خطر ابتلا به استخوان‌های ضعیف و شکننده (پوکی استخوان) در زنانی که سطح استروژن کمی دارند، بیشتر از استخوان‌های سالم است.

بیشتر بخوانید: راه حل بهبود پوکی استخوان در یائسگی

۳- افسردگی یا اضطراب
خطر ناباروری و سایر عوارض ناشی از سطوح پایین استروژن باعث می‌شود برخی از زنان افسرده یا مضطرب شوند.

4- بیماری‌های قلبی
از دست دادن زودهنگام استروژن ممکن است خطر بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.

درمان کم کاری تخمدان
پزشک ممکن است این موارد را برای درمان توصیه کند:

• استروژن‌درمانی
  درمان با استروژن می‌تواند به جلوگیری از پوکی استخوان و همچنین رفع گرگرفتگی و سایر علائم کمبود استروژن کمک کند. پزشک معمولا استروژن را با هورمون پروژسترون تجویز می‌کند.
  افزودن پروژسترون، از پوشش داخلی رحم (آندومتر) در برابر تغییرات پیش سرطانی که ممکن است به دلیل مصرف استروژن به تنهایی ایجاد شود، محافظت می‌کند.
  بسته به سلامتی و ترجیح شما، ممکن است تا حدود 50 یا 51 سالگی (میانگین سن یائسگی طبیعی) از هورمون‌درمانی استفاده کنید.
  در زنان مسن، درمان طولانی‌مدت با استروژن به همراه پروژسترون با افزایش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی (قلبی عروقی) و سرطان سینه مرتبط است.
  در زنان جوان مبتلا به کم کاری تخمدان، مزایای هورمون‌درمانی بیشتر از خطرات احتمالی آن است. بیشتر بخوانید: هورمون‌درمانی در یائسگی
• مکمل‌های کلسیم و ویتامین D
  این دو ماده مغذی برای پیشگیری از پوکی استخوان مهم هستند و ممکن است در رژیم غذایی خود آن‌ها را به اندازه کافی دریافت نکنید.
  امکان دارد پزشک قبل از شروع مصرف مکمل‌ها، آزمایش تراکم استخوان را پیشنهاد کند.
  برای زنان ۱۹ تا ۵۰ ساله ، متخصصان به طور کلی دریافت 1000 میلی‌گرم کلسیم در روز را توصیه می‌کنند که برای زنان ۵۱ ساله و بالاتر به هزار و 200 میلی‌گرم در روز افزایش می‌یابد.
  دوز مطلوب روزانه ویتامین D هنوز مشخص نیست. نقطه شروع خوب برای بزرگسالان ۶۰۰ تا ۸۰۰ واحد بین‌المللی (IU) در روز، از طریق غذا یا مکمل‌ها است. اگر سطح ویتامین D خون شما پایین باشد، ممکن است پزشک دوزهای بالاتر را برایتان تجویز کند.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی کم کاری تخمدان
درک اینکه شما نارسایی اولیه تخمدان دارید، ممکن است از نظر احساسی برایتان مشکل باشد، اما با درمان مناسب و مراقبت از خود، می‌توانید اوضاع را بهتر کنید.

• با جایگزین‌هایی برای بچه‌دار شدن آشنا شوید
  اگر می‌خواهید کودکی را به خانواده خود اضافه کنید، با پزشک در مورد گزینه‌هایی مانند لقاح آزمایشگاهی با استفاده از تخمک اهداکننده، یا فرزندخواندگی صحبت کنید.

  درصد کمی از زنان مبتلا به کم کاری تخمدان، خود به خود باردار می‌شوند. اگر نمی‌خواهید باردار شوید، از روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده کنید.

  
  
  
• با پزشک خود در مورد بهترین گزینه‌های پیشگیری از بارداری صحبت کنید
  درصد کمی از زنان مبتلا به کم کاری تخمدان، خود به خود باردار می‌شوند. اگر نمی‌خواهید باردار شوید، از روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده کنید.
  
  
• استخوان‌های خود را محکم نگه دارید
• از رژیم غذایی غنی از کلسیم استفاده کنید، تمرینات تحمل وزن مانند پیاده‌روی و تمرینات قدرتی را برای قسمت بالای بدن انجام دهید.
• سیگار نکشید.
• از پزشکتان درباره نیاز به مکمل‌های کلسیم و ویتامین D سئوال بپرسید.
  
  
• چرخه قاعدگی خود را پیگیری کنید
  اگر حین هورمون‌درمانی، پریودی را از دست دادید، آزمایش بارداری انجام دهید. بیشتر بخوانید: تسکین درد قاعدگی، این قرص‌ها را نخورید!

پرسش و پاسخ درباره علائم کم کاری تخمدان
سوال مخاطب نی‌نی‌بان: راه‌های تشخیص کم کاری تخمدان چیست؟

پاسخ دکتر فاطمه کیخواه، جراح و متخصص زنان و زایمان:
نامنظم بودن فواصل بین پریودها یکی از نشانه‌های کم کاری تخمدان در خانم‌هاست، همچنین اضافه‌وزن و مخصوصا چاقی شکمی.
اضافه‌وزن در دو حالت به وجود می‌آید؛ اول نابسامانی هورمون‌ها که باعث چاقی می‌شود و همین نابسامانی هورمون‌ها عامل کم‌کاری تخمدان هم هست.
دوم هورمون‌های مردانه‌ای که در بافت چربی به خصوص چربی شکمی وجود دارد می‌تواند باعث کم کاری تخمدان شود.
در هر دو صورت، چاقی یکی از نشانه‌های قابل رویت کم کاری تخمدان است که با از بین بردن آن، بدن به حالت نرمال باز می‌گردد.
کم‌کاری تیروئید نیز یکی دیگر از عوامل کم کاری تخمدان است. از طرف دیگر خانم‌هایی که مشکوک به کم کاری تخمدان هستند باید برنامه تغذیه‌شان را درست کنند.
اگر کم‌تحرک هستند، این کم‌تحرکی را کنار بگذارند و کمی وزن کم کنند. از دیگر نشانه‌های کم کاری تخمدان می‌توان به ریزش موی سر و رشد موهای زائد در بخش‌هایی از بدن اشاره کرد که نباید به طور معمول مویی داشته باشند.

پزشکان متخصص زنان و زایمان در کلینیک نی نی بان می‌توانند بیشتر شما را راهنمایی کنند.