مصرف گوشت در بارداری - بایدها و نبایدهای مصرف انواع گوشت

مصرف گوشت در بارداری

اغلب کاهش مصرف گوشت در بارداری مانند گوشت گاو، گوشت گوساله و گوشت گوسفندی توصیه می‌شود. با این حال، کمبودهای تغذیه‌ای در این دوران ممکن است باعث آسیب‌های عصبی و رشدی ماندگار در جنین شود. تغذیه مناسب در دوران بارداری برای سلامت جنین و مادر بسیار اهمیت دارد. به همین دلیل، مصرف منظم تمام گروه‌های غذایی، به‌ویژه میوه‌ها، سبزیجات و گوشت، برای تامین کافی مواد مغذی ضروری در این مرحله بسیار مهم است.

اخیراً مطالعه‌ای در ارتباط با مصرف گوشت در بارداری انجام شده و محققان دریافتند مصرف گوشت گاو برای تامین آهن هِم غیر قابل جایگزین است!

نیاز بدن به آهن در دوران بارداری بسیار بالا است و حدود ۲۷ میلی‌گرم در روز تخمین زده می‌شود. دریافت این میزان آهن در روز آسان نیست، به‌ویژه اگر آگاهی کافی یا عادات غذایی صحیح در خانواده‌ها وجود نداشته باشد. به گفته سازمان جهانی بهداشت، ۳۰٪ از زنان در سنین باروری و ۵۰٪ از زنان باردار دچار کم‌خونی هستند. فراموش نکنید منابع مطمئن آهن هِم فقط در گوشت گاو، مرغ و ماهی یافت می‌شوند.

مقدار مجاز مصرف گوشت در بارداری چقدر است؟

احتمالاً شنیده‌اید که برخی افراد می‌گویند در دوران بارداری باید برای دو نفر غذا بخورید، اما این فرضیه درست نیست. به‌طور کلی کالری مورد نیاز شما در دوران بارداری به شرح زیر است:

• ۲۶۰ تا ۳۴۰ کالری در سه‌ ماهه دوم بارداری
• ۴۵۰ تا ۵۰۰ کالری در سه‌ ماهه سوم بارداری

مقدار مجاز مصرف گوشت در طول سه‌ ماهه اول و دوم بارداری روزانه ۲ وعده گوشت، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، لوبیا و مغزیجات است. این مقدار در سه ‌ماهه سوم به ۳ وعده در روز افزایش می‌یابد.

بیشتر بخوانید: راهنمای کامل تغذیه ماه اول بارداری

عوارض نخوردن گوشت در بارداری چیست؟

خوردن گوشت در بارداری، به‌ویژه گوشت قرمز، مرغ و ماهی منبعی غنی از پروتئین، آهن، چربی‌های ضروری و ریزمغذی‌های حیاتی برای سلامت مادر و جنین است. حذف یا کاهش شدید مصرف گوشت در دوران بارداری می‌تواند با پیامدهای جدی برای رشد جنین و سلامت بلندمدت کودک همراه باشد. در ادامه، به مهم‌ترین عوارض نخوردن گوشت در بارداری یا مصرف ناکافی آن اشاره می‌کنیم.

• کمبود پروتئین و اختلال در رشد بافت‌های جنینی: پروتئین موجود در گوشت، نقش اساسی در ساخت بافت‌های بدن جنین، تولید مایع آمنیوتیک و شکل‌گیری جفت ایفا می‌کند. کاهش دریافت آن می‌تواند روند رشد را با اختلال مواجه کند.
• کاهش دریافت چربی‌های ضروری برای رشد مغز و سیستم عصبی: گوشت منبع مناسبی از اسیدهای چرب مانند امگا-6 و اسید آراشیدونیک است. همچنین، مصرف ماهی منجر به دریافت امگا-3 می‌شود که برای شکل‌گیری مغز، سیستم عصبی و شبکیه چشم جنین حیاتی است. حذف منابع حیوانی ممکن است به کمبود این چربی‌ها منجر شود.
• افزایش خطر کم‌خونی و اختلال در اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها: آهن هِم موجود در گوشت، به‌ویژه گوشت قرمز، به‌طور موثر توسط بدن جذب می‌شود و نقش کلیدی در افزایش حجم خون و اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها دارد. کاهش آهن در دوران بارداری با اختلال در عملکرد مغز، حافظه و یادگیری جنین همراه است.
• افزایش خطر کمبود فریتین در جنین: فریتین پروتئینی است که نقش ذخیره‌سازی آهن در بدن را بر عهده دارد. این پروتئین به بدن کمک می‌کند تا آهن را برای استفاده‌های بعدی، به‌ویژه در بافت‌هایی مانند مغز، استخوان و عضلات نگه دارد. سطح فریتین در خون نشان‌دهنده میزان ذخایر آهن بدن است و در دوران جنینی، این ذخیره‌سازی برای رشد و تکامل مغز، سیستم عصبی و انتقال اکسیژن حیاتی است.

بر اساس پژوهشی جدید، کاهش مصرف گوشت در سه‌ ماهه سوم بارداری به‌طور مستقیم با کاهش سطح فریتین در خون بند ناف مرتبط است. زمانی که فریتین پایین باشد، به این معناست که ذخایر آهن بدن جنین ناکافی‌اند و این کمبود می‌تواند خطر آسیب به میلین‌سازی سلول‌های عصبی (پوششی که انتقال پیام‌های عصبی را تسهیل می‌کند) و رشد عصب‌شناختی کودک را به‌طور چشم‌گیری افزایش دهد. این موضوع ممکن است پیامدهایی ماندگار بر توانایی‌های شناختی، حافظه و تمرکز کودک در سال‌های بعدی زندگی او داشته باشد.

• اختلال در رشد نخاعی و تولید گلبول‌های قرمز: منابع حیوانی حاوی مقدار قابل توجهی اسید فولیک هستند که برای رشد صحیح لوله عصبی در سه‌ماهه اول بارداری ضروری‌اند. حذف گوشت ممکن است باعث اختلال در این فرآیند و همچنین کاهش تولید سلول‌های خونی شود.
• افزایش ریسک گرایش به مصرف مواد در نوجوانی: مطالعه‌ای در سال‌های اخیر نشان داده است که مصرف کمتر گوشت در بارداری با افزایش احتمال گرایش نوجوانان به مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر مرتبط است که این ارتباط به کمبود ویتامین B12 ناشی از کاهش مصرف محصولات حیوانی نسبت داده می‌شود.

عوارض مصرف گوشت در بارداری کدام‌اند؟

با وجود اهمیت بالای مصرف گوشت، افراط در مصرف آن و عدم رعایت نکات ایمنی و بهداشتی در تهیه و مصرفش نیز می‌تواند پیامدهای منفی داشته باشد. در ادامه، عوارض مصرف گوشت در بارداری را ذکر می‌کنیم.

• مسمویت غذایی: برخی ماهی‌ها مانند ماهی‌های دودی‌شده یا خام (که معمولاً در سوشی استفاده می‌شوند) در صورت آلودگی می‌توانند عامل مسمومیت غذایی در بارداری باشند. به همین دلیل، مصرف ماهی در دوران بارداری باید تحت شرایط کاملاً کنترل‌شده و با رعایت توصیه‌های بهداشتی و تغذیه‌ای انجام شود.
• لیستریوز (Listeriosis): گوشت‌های فرآوری‌شده یا نپخته ممکن است آلوده به باکتری لیستریا باشند. این بیماری می‌تواند منجر به بروز مننژیت، عفونت خون، اختلالات گوارشی شدید و در مواردی انتقال عفونت به جنین شود. پیامدهای جنینی شامل سقط، زایمان زودرس، مرده‌زایی، وزن پایین هنگام تولد و عفونت‌های شدید نوزادی است. تحقیقات نشان داده‌اند احتمال ابتلای زنان باردار به لیستریوز حدود 17 درصد بیشتر از سایر افراد است.
• سالمونلوز (Salmonellosis): مصرف گوشت یا تخم‌مرغ آلوده به باکتری سالمونلا، به‌ویژه اگر به‌درستی پخته نشده باشند، می‌تواند موجب بروز مسمومیت‌های باکتریایی شدید شود. علائمی مانند تب بالا، تهوع، استفراغ، اسهال شدید و کم‌آبی بدن می‌توانند مادر باردار را با خطراتی مانند زایمان زودرس یا حتی سقط جنین مواجه کنند.
• توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis): مصرف گوشت نیم‌پز یا نپخته، به‌ویژه گوشت گوسفند می‌تواند منجر به انتقال انگل توکسوپلاسما شود. این انگل ممکن است از طریق جفت به جنین منتقل شود و خطراتی چون مرده‌زایی، آسیب شدید عصبی، اختلالات بینایی یا شنوایی، سقط جنین و تاخیرهای رشدی طولانی‌مدت را به دنبال داشته باشد. به همین دلیل باید از مصرف گوشت نیم‌پز یا نپخته در بارداری پرهیز کنید.

شرایط مصرف انواع گوشت در بارداری

مصرف انواع گوشت در بارداری نقش مهمی در تامین مواد مغذی ضروری برای رشد جنین دارد اما لازم است که هر نوع گوشت با توجه به ویژگی‌های تغذیه‌ای و بهداشتی خاص خود مصرف شود. در ادامه درباره شرایط مصرف انواع گوشت در بارداری توضیح می‌دهیم.

خوردن گوشت قرمز در بارداری

مصرف گوشت قرمز در بارداری دارای فواید تغذیه‌ای متعددی است. برای مثال، گوشت قرمز یکی از منابع مهم ویتامین B۱۲  محسوب می‌شود که برای رشد سیستم عصبی جنین حیاتی است. علاوه بر آن، حذف کامل گوشت قرمز از رژیم غذایی دوران بارداری ممکن است منجر به کاهش سطوح مواد مغذی مهمی مانند آهن، اسیدهای چرب امگا ۳، ویتامین B۱۲، سلنیوم و روی شود که همگی در حفظ سلامت مادر و رشد صحیح جنین نقش کلیدی دارند.

مصرف گوشت گوسفندی در بارداری

گوشت گوسفندی بیشترین مصرف را میان ایرانی‌ها دارد و بسیار پرطرفدار است. این گوشت که در دسته‌ی گوشت‌های قرمز قرار می‌گیرد، منبعی سالم و غنی از پروتئین‌های حیوانی به شمار می‌آید. همچنین گوشت ران گوسفند به ‌دلیل چربی کمتر نسبت به بخش‌هایی مثل قلوه‌گاه، انتخاب بهتری برای دوران بارداری است. از نظر تغذیه‌ای، گوشت گوسفند سرشار از آهن، روی، کلسیم، سلنیوم، مس، پتاسیم و منیزیم است و همچنین منبع قابل ‌توجهی از ویتامین‌های گروه B به‌شمار می‌رود که برای سلامت عمومی مادر و رشد جنین ضروری‌اند.

یکی از نکات بسیار مهم در مصرف این گوشت در دوران بارداری، اطمینان از پخت کامل آن است. مصرف گوشت خام یا نیم‌پز می‌تواند خطراتی جدی مانند آلودگی به باکتری لیستریا و انگل توکسوپلاسما را به همراه داشته باشد؛ عواملی که با افزایش احتمال نقایص جنینی، زایمان زودرس، مرده‌زایی یا وزن پایین نوزاد هنگام تولد همراه‌اند. بنابراین، رعایت اصول بهداشتی و پخت کامل، شرط اساسی برای مصرف ایمن گوشت گوسفند در بارداری است.

خوردن گوشت گوساله در بارداری

اگرچه مصرف غذاهایی مانند چیزبرگر یا استیک‌های آبدار معمولاً در فهرست توصیه‌شده‌ی رژیم بارداری جای ندارند اما گوشت گوساله در صورت پخت کامل و اصولی، می‌تواند نقشی کلیدی در تامین نیازهای تغذیه‌ای مادر داشته باشد.

مهم‌ترین مزیت گوشت گوساله در بارداری، مقدار بالای آهن موجود در آن است. آهن، ماده‌ای ضروری برای همه‌ی افراد است اما در دوران بارداری اهمیت آن دوچندان می‌شود. با افزایش حدود ۵۰ درصدی حجم خون مادر در بارداری، نیاز بدن به آهن نیز افزایش می‌یابد. این افزایش برای رساندن اکسیژن و مواد مغذی به جنین و جفت بسیار مهم است.

از دیدگاه طب سنتی، گوشت گوساله طبع سرد دارد. بنابراین، مصرف زیاد آن به‌ویژه در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. بهتر است این گوشت با مواد غذایی گرم‌ مزاج مانند دارچین، زنجبیل یا خرما مصرف شود تا تعادل طبع حفظ گردد.

در نهایت، مادران باردار برای بهره‌مندی اصولی از فواید گوشت گوساله و سایر منابع تغذیه‌ای، بهتر است با متخصص تغذیه مشورت کرده و رژیم غذایی متناسب با وضعیت بدنی، هفته‌ی بارداری و شرایط خاص سلامت خود را دنبال کنند.

بیشتر بخوانید:  خوراکی‌های ممنوع در بارداری - ۱۳ غذایی که باید از آن‌ها دوری کنید

مصرف گوشت مرغ در بارداری

گوشت مرغ یکی از بهترین مواد غذایی برای مصرف در دوران بارداری است. خوردن گوشت مرغ در بارداری، از آنجایی که چربی کمی دارد، برای افرادی که در دوران بارداری به دنبال کاهش وزن یا حفظ وزن سالم هستند نیز توصیه می‌شود.

نقل قول از:

babycenter

Chicken is a good source of protein during pregnancy. About 100g of lean chicken will give you one of your recommended 3.5 daily servings of protein. But if it’s not thoroughly cooked and eaten while hot, it can be contaminated with harmful bacteria.

ترجمه:

مرغ منبع خوبی از پروتئین در دوران بارداری به‌شمار می‌آید. حدود ۱۰۰ گرم گوشت مرغ بدون چربی، معادل یکی از ۳.۵ وعده‌ی توصیه‌شده‌ی روزانه‌ی پروتئین را تامین می‌کند. با این حال، اگر به‌خوبی پخته نشود و به صورت داغ مصرف نشود، ممکن است به باکتری‌های مضر آلوده باشد.

گوشت بلدرچین در بارداری

همان‌طور که در مقاله راهنمای کامل مصرف گوشت بلدرچین و تخم آن برای زنان باردار ذکر کردیم، در صورتی که گوشت بلدرچین به‌طور کامل پخته شده باشد، ایرادی ندارد و از جمله خواص آن می‌توان کمک به رشد جنین، تقویت سیستم ایمنی و بهبود کم‌خونی اشاره کرد. فراموش نکنید گوشت بلدرچین باید کاملاً پخته شود تا هیچ بخشی از آن صورتی یا خونی نباشد. دمای داخلی گوشت باید به حداقل ۷۴ درجه سانتی‌گراد برسد تا باکتری‌هایی مانند سالمونلا یا لیستریا از بین بروند.

گوشت شتر مرغ در بارداری

گوشت شتر مرغ برای زنان باردار مفید است زیرا سرشار از آهن و روی است، حاوی کلسیم و غنی از ویتامین‌های B6 و B12 است. همچنین کالری آن در مقایسه با سایر منابع پروتئین حیوانی بسیار پایین است.

گوشت شتر در بارداری

خوردن گوشت شتر در بارداری، نه تنها در بارداری مضر نیست بلکه خواص زیادی از جمله تقویت قوای بدنی، کمک به رشد جنین و پیشگیری از زایمان زودرس دارد و سرشار ویتامین‌های گروه B و روی است. گوشت شتر، پروتئین و چربی کمتری نسبت به گوشت گاو و گوساله دارد اما سدیم زیاد و پتاسیم آن کم است که این قضیه به تحمل ‌پذیری شتر به کمبود آب مرتبط می‌شود. آهن و روی گوشت شتر کمتر از گوشت سایر دام‌هاست اما فسفر، کلسیم و ویتامین‌های  گروه B آن بیشتر است.

از آنجا که گوشت شتر در بسیاری از مناطق به‌صورت عمده یا فله‌ای عرضه می‌شود، توجه به سلامت و بهداشت آن اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل توصیه می‌شود هنگام خرید این گوشت، به ظاهر آن دقت کنید: گوشت نباید حالت لزج، چسبنده یا ترشح غیرطبیعی داشته باشد و بافت عضلانی آن باید سفت و دارای قوام طبیعی باشد.

گوشت بوقلمون در بارداری

بوقلمون منبع خوبی از پروتئین، سلنیوم و فسفر است که به رشد سالم جنین کمک می‌کند. هر ۱۱۳ گرم بوقلمون حدود ۳۲ گرم پروتئین دارد که باعث احساس سیری می‌شود. بوقلمون حاوی اسیدهای آمینه مهمی است که در دوران بارداری برای تامین نیازهای انرژی بدن ضروری‌اند و می‌توانند به کاهش اختلالات باروری نیز کمک کنند. با این وجود، طبق اعلام وزارت کشاورزی آمریکا، خوردن گوشت بوقلمون نپخته یا نیم‌پز خطر ابتلا به بیماری‌های ناشی از باکتری‌های کمپیلوباکتر ژژونی، سالمونلا و کلستریدیوم را افزایش می‌دهد. بنابراین برای خوردن گوشت بوقلمون در بارداری باید آن را تا دمای داخلی حداقل 165 درجه فارنهایت بپزید.

گوشت خروس در بارداری

گوشت خروس غنی از مواد مغذی است. با این وجود دیرپز است و برای مصرف آن پیشنهاد می‌کنیم خروس‌های جوان را انتخاب و برای پختن سوپ استفاده کنید.

مصرف ماهی در بارداری

خوردن گوشت ماهی در بارداری، به شرطی که به اندازه کم و با صلاحدید پزشک استفاده شود، ایرادی ندارد. ماهی یکی از منابع اصلی اسیدهای چرب امگا3 به خصوص DHA  و EPA محسوب می‌شود که برای رشد چشم و مغز جنین شما بسیار مهم‌اند. ماهی همچنین دارای مقدار کمی چربی‌های اشباع شده و در مقابل، دارای مقدار زیادی پروتئین، ویتامین D و دیگر مواد مغذی است. فراموش نکنید ماهی‌هایی مانند کوسه، شاه‌ ماهی خال‌ مخالی، اره ‌ماهی و کاشی‌ ماهی که جیوه زیادی دارند نباید در دوران بارداری مصرف شوند. همچنین از خوردن سوشی در بارداری خودداری کنید.

بهترین گوشت در دوران بارداری چیست؟

مصرف متعادل و به اندازه مواد غذایی در دوران بارداری بسیار مهم است. مصرف گوشت در بارداری نیز از این قاعده مستثنی نیست زیرا پروتئین، آهن، ویتامین B12 و روی موجود در گوشت‌ها برای رشد جنین و سلامت مادر ضروری‌اند. با این وجود برای دانستن اینکه بهترین گوشت در بارداری کدام است، توصیه می‌کنیم با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.

خوردن کباب کوبیده در بارداری مجاز است؟

در صورتی که کباب کوبیده با استفاده از گوشت تازه، باکیفیت و بهداشتی تهیه شود، در شرایط مناسب نگهداری شده و کاملاً پخته شده باشد، مصرف آن یک ‌بار در هفته در دوران بارداری معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند و برای سلامت جنین نیز مضر نیست.

با این حال، از آن‌جا که گوشت مورد استفاده در برخی رستوران‌ها ممکن است از نظر کیفیت، تازگی یا بهداشت قابل قبول نباشد، توصیه می‌شود در دوران بارداری بیشتر کباب خانگی بخورید و مصرف کباب‌های رستورانی یا آماده را تا حد امکان محدود کنید.

نکات ایمنی مصرف گوشت در بارداری

پروتئین موجود در گوشت، مرغ و غذاهای دریایی یکی از مواد مغذی مهم در رژیم غذایی شماست اما همچنین می‌تواند محیط مناسبی برای رشد برخی باکتری‌های مضر باشد. در ادامه نکاتی که هنگام مصرف گوشت در بارداری باید رعایت کنید را ذکر می‌کنیم.

• دست‌هایتان را قبل و بعد از تماس با گوشت خام، مرغ یا غذاهای دریایی با آب گرم و صابون بشویید.
• برای جلوگیری از چکه کردن آب گوشت یا مرغ خام روی سایر مواد غذایی در یخچال، آن‌ها را در ظروف دربسته یا کیسه‌های زیپ‌دار نگهداری کنید.
• ظروف، کارد و چنگال و سطح کابینت‌هایی که با گوشت خام، مرغ یا غذاهای دریایی تماس داشته‌اند را با آب داغ و مایع تمیزکننده به‌طور کامل تمیز کنید.
• محل نگهداری انواع گوشت را از سایر مواد غذایی جدا کنید.
• هرگز از سس برای مزه‌دار کردن گوشت خام استفاده نکنید.
• برای نگهداری گوشت، دمای یخچال باید ۴ درجه سانتی‌گراد و فریزر صفر درجه سانتی‌گراد باشد.
• از خرید مرغ خام شکم‌پر و تازه خودداری کنید. تماس آب گوشت خام با مواد داخل شکم می‌تواند باعث رشد باکتری شود.
• ماهی‌ها باید تا دمای داخلی ۶۳ درجه سانتی‌گراد پخته شوند.
• گوشت گاو، گوساله و بره باید تا دمای حداقل ۶۳ درجه سانتی‌گراد پخته شوند و پس از پخت ۳ دقیقه استراحت داده شوند.
• گوشت چرخ‌کرده گاو و گوساله باید تا دمای حداقل ۷۱ درجه سانتی‌گراد پخته شوند.
• گوشت چرخ‌کرده مرغ و بوقلمون باید تا دمای ۷۴ درجه سانتی‌گراد پخته شود.

سخن پایانی

در دوران بارداری، تغذیه سالم و متعادل اهمیت بالایی در تضمین سلامت مادر و رشد صحیح جنین دارد. گوشت به‌عنوان منبعی سرشار از پروتئین، آهن، اسیدهای چرب ضروری و ویتامین‌های حیاتی مانند B12 نقش غیرقابل‌انکاری در شکل‌گیری مغز، سیستم عصبی، رشد بافت‌های بدن و تولید گلبول‌های قرمز ایفا می‌کند. با این حال، مصرف گوشت باید با رعایت اصول ایمنی و بهداشتی همراه باشد تا خطراتی مانند مسمومیت غذایی، لیستریوز یا توکسوپلاسموز کاهش یابد.