سندرم دیسترس تنفسی نوزادان(NRDS) - دلایل، راه‌های پیشگیری و درمان آن

تعریف دیسترس تنفسی نوزاد چیست؟

سندرم دیسترس تنفسی نوزادان (NRDS) یا Newborn respiratory distress syndrome زمانی رخ می‌دهد که ریه‌های نوزاد به‌طور کامل رشد نکرده‌اند و نمی‌توانند اکسیژن کافی فراهم کنند. این موضوع باعث بروز مشکلات تنفسی می‌شود.

دیسترس تنفسی نوزاد چه نوع اختلالی است؟

سندرم دیسترس تنفسی نوزادان یک اختلال تنفسی حاد است که به‌طور عمده در نوزادان نارس دیده می‌شود. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که ریه‌های نوزاد هنوز به اندازه‌ی کافی، ماده‌ای به نام سورفاکتانت تولید نکرده‌اند. بدون وجود کافی این ماده، ریه‌ها نمی‌توانند به‌درستی منبسط شوند و اکسیژن‌رسانی به بدن نوزاد با مشکل مواجه می‌شود. بنابراین، سندرم دیسترس تنفسی نوعی نارسایی در عملکرد تنفسی نوزاد است که نیازمند مراقبت فوری پزشکی است.

تفاوت دیسترس تنفسی با سایر مشکلات تنفسی نوزادان

در جدول زیر تفاوت زجر تنفسی با سایر مشکلات تنفسی نوزادان ذکر شده است:

علائم دیسترس تنفسی در نوزادان

در اغلب موارد، علائم در عرض چند دقیقه پس از تولد ظاهر می‌شوند. با این حال، ممکن است تا چند ساعت قابل مشاهده نباشند. علائم سندرم دیسترس تنفسی نوزادان پس از زایمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• رنگ مایل به آبی پوست
• توقف موقت تنفس (آپنه)
• کاهش دفع ادرار
• باز شدن سوراخ‌های بینی هنگام تنفس (گشاد شدن بینی)
• تنفس سریع
• تنفس سطحی
• تنگی نفس
• حرکات غیرعادی تنفسی (مانند کشیده شدن عضلات قفسه سینه به سمت داخل هنگام تنفس)

علائم زجر تنفسی در ساعات اولیه تولد چیست؟

در بسیاری از نوزادان مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی، علائم در همان دقایق یا ساعات ابتدایی پس از تولد ظاهر می‌شوند. تشخیص سریع این نشانه‌ها اهمیت زیادی دارد، زیرا در صورت عدم مداخله‌ی فوری، می‌تواند منجر به مشکلات جدی‌تری شود. برخی از علائم اولیه شامل موارد زیر هستند:

• رنگ مایل به آبی پوست و لب‌ها (سیانوز): نشانه‌ای از کمبود اکسیژن در خون نوزاد است.
• توقف‌های موقت تنفس (آپنه): در نوزادان نارس شایع است.
• تنفس سریع یا سطحی: بیشتر از ۶۰ تنفس در دقیقه ممکن است نشانه دیسترس باشد.
• صداهای ناله‌مانند هنگام بازدم: این صداها می‌توانند نشانه تلاش نوزاد برای باز نگه داشتن کیسه‌های هوایی باشند.

کدام نشانه‌ها نیاز به مراقبت فوری دارند؟

برخی از علائم دیسترس تنفسی در نوزادان نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند. از جمله این نشانه‌ها می‌توان به سیانوز شدید (رنگ آبی یا خاکستری پوست)، توقف‌های طولانی تنفس، تنفس سخت همراه با کشیدگی عضلات قفسه سینه، بی‌حالی یا کاهش واکنش‌پذیری و کاهش یا قطع ادرار در ۲۴ ساعت اول تولد اشاره کرد. مشاهده هر یک از این علائم نشان‌دهنده‌ی اختلال جدی در عملکرد تنفسی نوزاد است و باید مداخلات پزشکی برای سندرم دیسترس تنفسی نوزاد انجام شود.

دلایل بروز دیسترس تنفسی نوزادان چیست؟

سندرم دیسترس تنفسی نوزادان (NRDS) معمولاً زمانی رخ می‌دهد که ریه‌های نوزاد سورفاکتانت کافی تولید نکرده باشند. اگر نوزاد شما زودتر از موعد به دنیا بیاید، ممکن است سورفاکتانت کافی در ریه‌های خود نداشته باشد. گاهیNRDS ، نوزادانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد که نارس نیستند:

• سندرم دیسترس تنفسی نوزادان در مادران دیابتی رخ می‌دهد؛
• در مواردی که نوزاد کم‌وزن است؛
• زمانی ‌که ریه‌های نوزاد به‌درستی رشد نکرده‌اند.

نقل قول از:

nhs.uk

Around half of all babies born between 28 and 32 weeks of pregnancy develop NRDS. In recent years the number of premature babies born with NRDS has been reduced with the use of steroid injections, which can be given to mothers during premature labour.

ترجمه:

تقریباً نیمی از نوزادانی که بین هفته‌های ۲۸ تا ۳۲ بارداری متولد می‌شوند، به NRDS مبتلا می‌شوند. در سال‌های اخیر، با استفاده از تزریق‌های استروئیدی به مادران در زمان زایمان زودرس، تعداد نوزادان نارس مبتلا به NRDS کاهش یافته است.

چرا نوزادان نارس بیشتر درگیر NRDS می‌شوند؟

نوزادان نارس بیشتر درگیر سندرم دیسترس تنفسی (NRDS ) می‌شوند، زیرا ریه‌های آن‌ها هنوز به‌طور کامل رشد نکرده‌ و به اندازه کافی سورفاکتانت تولید نکرده‌اند.

سورفاکتانت چیست و چه نقشی در تنفس دارد؟

سورفاکتانت از پروتئین و چربی تشکیل شده، ریه‌ها را باز نگه می‌دارد و از فروپاشی آن‌ها جلوگیری می‌کند. جنین معمولاً بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری شروع به تولید سورفاکتانت می‌کند. بیشتر نوزادان تا هفته ۳۴ بارداری مقدار کافی از این ماده را تولید می‌کنند.

روش‌های تشخیص دیسترس تنفسی نوزاد

نحوه تشخیص سندرم دیسترس تنفسی نوزادان به این صورت است که معمولاً بلافاصله پس از تولد و بر اساس علائم بالینی انجام می‌شود، اما برای اطمینان از تشخیص و انتخاب روش مناسب درمان، آزمایش‌های تکمیلی نیز ضروری هستند. از جمله روش‌های تشخیص دیسترس تنفسی نوزاد عبارتند از: تصویربرداری از قفسه سینه با اشعه ایکس و آزمایش خون.

بررسی‌های اولیه برای تشخیص دیسترس تنفسی

در مراحل ابتدایی، تشخیص سندرم دیسترس تنفسی نوزادان با بررسی علائم ظاهری و وضعیت تنفسی نوزاد آغاز می‌شود. پزشک با مشاهده رنگ پوست (برای بررسی سیانوز)، نحوه تنفس، تعداد تنفس در دقیقه و وجود صداهای غیرطبیعی، می‌تواند به وجود مشکل مشکوک شود. این ارزیابی‌های بالینی، پایه‌ و اساس تصمیم‌گیری برای انجام آزمایش‌های تکمیلی مانند عکس قفسه سینه و آزمایش خون خواهند بود. تشخیص زودهنگام، نقش مهمی در انتخاب روش مناسب درمان دارد.

روش‌های آزمایشگاهی برای تشخیص زجر تنفسی نوزاد

پس از ارزیابی بالینی، روش‌های آزمایشگاهی به تشخیص دقیق‌تر شدت سندرم دیسترس تنفسی نوزادان در زمان تولد کمک می‌کنند. یکی از مهم‌ترین این روش‌ها، آنالیز گازهای خون شریانی است که برای اندازه‌گیری سطح اکسیژن، دی‌اکسید کربن و اسیدیته خون (pH) انجام می‌شود. مقادیر غیرطبیعی در این شاخص‌ها می‌توانند نشانه‌ای از اختلال شدید در تبادل گازهای تنفسی باشند. همچنین در برخی موارد، آزمایش‌های تکمیلی مانند شمارش سلول‌های خونی (CBC) یا بررسی عفونت احتمالی برای رد سایر علل مشکلات تنفسی نیز انجام می‌شود. این بررسی‌ها نقش کلیدی در تصمیم‌گیری درباره شدت بیماری و انتخاب نوع درمان دارند.

درمان دیسترس تنفسی نوزادان

آیا سندرم دیسترس تنفسی نوزادان درمانی دارد؟ بله؛ اقدامات لازم در صورت تشخیص دیسترس تنفسی نوزادان به شرح زیر است:

1. به این نوزادان، اکسیژن گرم و مرطوب داده می‌شود. با این حال، این درمان باید با دقت کنترل شود تا از بروز عوارض ناشی از دریافت بیش از حد اکسیژن جلوگیری گردد.
2. درمان سندرم دیسترس تنفسی نوزادان با سورفاکتانت نیز امکان‌پذیر است اما این ماده مستقیماً به مجرای هوایی نوزاد وارد می‌شود و این کار با مقداری خطر همراه است. همچنان تحقیقات بیشتری لازم است تا مشخص شود کدام نوزادان باید این درمان را دریافت کنند و چه مقدار باید استفاده شود.
3. دستگاه تنفس مصنوعی نیز می‌تواند برای برخی نوزادان نجات‌بخش باشد، اما استفاده از این دستگاه ممکن است به بافت ریه آسیب بزند؛ بنابراین باید در صورت امکان از آن اجتناب شود. نوزادان در شرایط زیر ممکن است به این درمان نیاز داشته باشند:

• سطح بالای دی‌اکسید کربن در خون
• کاهش سطح اکسیژن خون
• پایین بودن pH خون (افزایش اسیدیته)
• وقفه‌های مکرر در تنفس

        4.درمان دیگری به نام فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) می‌تواند در بسیاری از نوزادان نیاز به دستگاه تنفس مصنوعی یا سورفکتانت را  کاهش دهد. در این روش، هوا از طریق بینی وارد می‌شود تا راه‌های هوایی باز بمانند.

اقدامات درمانی اولیه پس از تولد نوزاد

مراقبت از نوزادانی که دچار سندرم دیسترس تنفسی هستند، اهمیت زیادی دارد. برخی از کارهای مهمی که باید انجام داد به شرح زیر است:

• فراهم کردن محیطی آرام
• حفظ دمای مناسب بدن
• مدیریت دقیق مایعات دریافتی نوزاد و تغذیه
• درمان سریع هرگونه عفونت

استفاده از سورفاکتانت و حمایت تنفسی

درمان سندرم دیسترس تنفسی در نوزادان پر ریسک با استفاده از سورفاکتانت و حمایت تنفسی انجام می‌شود. پس از تولد، پزشکان ممکن است به نوزاد داروی سورفاکتانت تزریق کنند. بنابراین مداخلات پزشکی برای سندرم دیسترس تنفسی در نوزادان با استفاده از تزریق سورفاکتانت می‌تواند جان او را نجات دهد و خطر برخی عوارض مانند فروپاشی ریه (پنوموتوراکس) را کاهش دهد.

آیا دیسترس تنفسی نوزاد خطرناک است؟

در صورتی که به موقع شناسایی و درمان نشود، بله. عوارض دیسترس تنفسی نوزادان شامل آسیب به ریه، نارسایی تنفسی و حتی مرگ است. بنابراین، آگاهی و تشخیص زودهنگام علائم و خطرات سندرم دیسترس تنفسی نوزادان، نقش بسیار مهمی در پیشگیری از پیامدهای شدید و بهبود شرایط نوزاد دارد.

راه‌های پیشگیری از دیسترس تنفسی نوزاد

پیش از تولد، پزشکان قادرند با اندازه‌گیری سطح سورفاکتانت در مایع آمنیوتیک، میزان بلوغ ریه‌های جنین را ارزیابی کنند. مایع آمنیوتیک از کیسه‌ای که جنین را احاطه کرده، طی فرآیندی به نام آمنیوسنتز جمع‌آوری می‌شود یا در صورتی که غشاها پاره شده باشند، از واژن مادر نمونه‌برداری می‌شود. سطح سورفاکتانت به پزشکان کمک می‌کند بهترین زمان برای زایمان جنین را تعیین کنند. اگر تولد جنین به‌طور ایمن تا زمانی که ریه‌های او سورفاکتانت کافی تولید کنند به تاخیر بیفتد، خطر ابتلا به سندرم دیسترس تنفسی به طور چشمگیری کاهش می‌یابد.

بیشتربخوانید:  چه چیزی باعث افزایش مایع دور جنین می شود؟

زمانی که زایمان زودرس قابل اجتناب نیست، متخصصان زنان و زایمان ممکن است تزریق کورتیکواستروئید را توصیه کنند. این کورتیکواستروئید از طریق جفت به جنین می‌رسد و تولید سورفاکتانت را تسریع می‌کند. ظرف ۴۸ ساعت پس از شروع تزریق‌ها، ریه‌های جنین ممکن است به حدی برسند که احتمال بروز سندرم دیسترس تنفسی پس از تولد کاهش یابد یا در صورت بروز، شدت آن کمتر باشد.

مراقبت‌های دوران بارداری برای کاهش RDS

پیشگیری از تولد نوزاد نارس بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به سندرم دیسترس تنفسی (RDS) است. با دریافت مراقبت‌های منظم دوران بارداری و اجتناب از مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر می‌توانید از زایمان زودرس جلوگیری کنید.

اگر احتمال دارد که زودتر از موعد، نوزادتان را به دنیا بیاورید، پزشک ممکن است برای شما کورتیکواستروئید تجویز کنند. این دارو به رشد سریع‌تر ریه‌ها و تولید سورفاکتانت در نوزاد کمک می‌کند.

نقش زمان‌بندی زایمان در پیشگیری از RDS

باتوجه به اینکه RDS بیشتر در نوزادان نارس (قبل از ۳۵ هفته) رخ می‌دهد، زمان‌بندی زایمان می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از بروز آن داشته باشد. همچنین زایمان طبیعی می‌تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند زیرا عبور نوزاد از کانال زایمان، به دلیل فشاری که بر قفسه سینه او وارد می‌شود، باعث خروج ۳۰ درصد از مایعات داخل بافت ریه و مجاری هوایی می‌گردد. این فرآیند طبیعی به افزایش ذخیره اکسیژن تنفسی نوزاد کمک کرده و در نتیجه، عوارض و مشکلات تنفسی در نوزادانی که به روش طبیعی به دنیا می‌آیند، کاهش می‌یابد. همچنین احتمال بروز سندرم دیسترس تنفسی نوزادان در زایمان سزارین بیشتر از زایمان طبیعی است. 

سخن پایانی

سندرم دیسترس تنفسی نوزادان و پیامدهای آن یکی از مهم‌ترین چالش‌های سلامت نوزادان به شمار می‌آید. این اختلال در شرایط بحرانی می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی تنفسی و حتی تهدیدی برای حیات نوزاد باشد، اما با تشخیص زودهنگام، مداخلات پزشکی مناسب و مراقبت‌های ویژه، می‌توان از بسیاری از عوارض آن جلوگیری کرد. سندرم دیسترس تنفسی نوزادان از دیدگاه پزشکی، یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود که نیازمند درمان سریع است.