جدول فشار خون نرمال کودکان بر اساس سن و جنسیت + ۵ علامت مهم تغییر فشار خون

فشار خون نرمال کودکان و محدوده سنی

فشار خون به طور کلی به دو عدد تقسیم می‌شود: فشار سیستولیک (عدد بالاتر، فشار هنگام تپش قلب) و فشار دیاستولیک (عدد پایین‌تر، فشار هنگام استراحت قلب).

در ادامه یک جدول فشار خون نرمال کودکان بر اساس سن، جنسیت به شکل ساده آماده کرده ایم. اعداد به میلی‌متر جیوه هستند و محدوده تقریبی محسوب می‌شوند:

لازم به ذکر است که قد و وزن کودک نیز در تعیین فشار خون نرمال نقش دارند و نمودارهای استاندارد سازمان بهداشت جهانی (WHO) یا انجمن قلب آمریکا (AHA) برای ارزیابی دقیق توصیه می‌شوند.

بیشتر بخوانید: جدول زمانی قد و وزن کودک، سنین مختلف

ارتباط فشار خون با سن و رشد

با افزایش سن و رشد کودک، فشار خون طبیعی نیز به تدریج افزایش می‌یابد. افزایش قد و وزن باعث افزایش حجم خون و مقاومت عروقی می‌شود که فشار سیستولیک را بالا می‌برد. بنابراین مقایسه فشار خون کودک با جدول‌های سنی و قدی دقیق‌تر از یک عدد ثابت است.

ارتباط فشار خون کودکان با جنسیت آنها

فشار خون نرمال کودکان علاوه بر سن و قد با جنسیت نیز رابطه دارد، اگرچه این تفاوت در سال‌های ابتدایی زندگی کم است و دختران و پسران محدوده‌های تقریبا مشابهی دارند اما با ورود به سنین مدرسه و به ویژه دوران بلوغ، فشار خون پسران به طور متوسط کمی بالاتر از دختران می‌شود که ناشی از اثر ترکیبی رشد عضلات، افزایش حجم خون و تغییرات هورمونی است.

بنابراین هنگام ارزیابی فشار خون غیرطبیعی در کودکان و نوجوانان، جنسیت باید همراه سن و قد در نظر گرفته شود تا تفسیر دقیق‌تری از وضعیت سلامت قلب و عروق کودک به دست آید.

تغییرات فشار خون

فشار خون کودکان ممکن است به دلایل مختلف تغییر کند:

• فشار خون بالا (هیپرتانسیون): ممکن است موقتی یا مزمن باشد و با اضافه وزن، استرس، مصرف نمک زیاد، بیماری‌های کلیوی، قلبی یا غدد درون‌ریز مرتبط باشد.
• فشار خون پایین (هیپوتانسیون): معمولاً به دلیل کم‌آبی، عفونت، اختلالات هورمونی یا مشکلات قلبی رخ می‌دهد.
• نوسانات طبیعی: فعالیت بدنی، استرس، تب و خواب می‌توانند فشار خون را به صورت موقت تغییر دهند.

بیماری‌هایی که فشار خون را تحت تاثیر قرار می‌دهند

فشار خون غیرطبیعی ممکن است نشانه بیماری‌های مختلف باشد، از جمله:

بیماری‌های کلیوی: مانند نارسایی یا عفونت کلیه

بیماری‌های کلیوی کودکان یکی از شایع‌ترین دلایل فشار خون غیرطبیعی در کودکان هستند، زیرا کلیه‌ها نقش کلیدی در تنظیم حجم خون و تعادل الکترولیت‌ها دارند. آسیب یا اختلال عملکرد کلیه باعث افزایش سدیم و آب در بدن و فعال شدن سیستم رنین-آنژیوتنسین-آلدوسترون می‌شود که در نتیجه فشار خون سیستولیک و دیاستولیک بالا می‌رود. حتی بیماری‌های مزمن کلیه که علائم واضحی ندارند می‌توانند به تدریج موجب هیپرتانسیون شوند، بنابراین بررسی منظم فشار خون در کودکانی که سابقه مشکلات کلیوی یا عفونت‌های مکرر ادراری دارند اهمیت ویژه‌ای دارد.

اختلالات هورمونی: مشکلات تیروئید یا غده فوق کلیوی

اختلالات هورمونی مانند مشکلات تیروئید یا فعالیت غیرطبیعی غده فوق کلیوی می‌توانند فشار خون نرمال در کودکان را به طور قابل توجهی تغییر دهند. کم‌کاری یا پرکاری تیروئید باعث تغییر در متابولیسم و مقاومت عروقی می‌شود و می‌تواند فشار سیستولیک یا دیاستولیک را بالا یا پایین ببرد، در حالی که اختلالات غده فوق کلیوی مانند سندروم کوشینگ یا فئوکروموسیتوم منجر به تولید بیش از حد هورمون‌هایی مانند کورتیزول و آدرنالین می‌شوند که فشار خون را افزایش می‌دهند.

این تغییرات ممکن است در ابتدا بدون علامت باشند، بنابراین در کودکانی که فشار خون غیرطبیعی دارند یا علائم هورمونی دارند، ارزیابی دقیق هورمونی ضروری است.

بیماری قلبی مادرزادی یا اکتسابی

بیماری‌های قلبی مادرزادی یا اکتسابی می‌توانند فشار خون نرمال کودکان را به طور مستقیم یا غیرمستقیم تحت تاثیر قرار دهند. نقص‌های ساختاری قلب مانند تنگی یا نارسایی دریچه‌ها، نقص دیواره بین دهلیزی یا بطنی، و بیماری‌های قلبی اکتسابی مانند کاردیومیوپاتی یا عفونت‌های دریچه‌ای می‌توانند باعث افزایش یا کاهش فشار سیستولیک و دیاستولیک شوند.

برای مثال، انسداد عروق یا دریچه‌های تنگ موجب افزایش فشار خون بالا در قسمت‌های مختلف بدن می‌شود، در حالی که نارسایی قلبی شدید ممکن است فشار خون را پایین بیاورد. بنابراین ارزیابی فشار خون در کودکان با بیماری قلبی، همراه با بررسی دقیق قلب و عروق، برای پیشگیری از عوارض طولانی‌مدت ضروری است.

بیشتر بخوانید:  نقص مادرزادی قلب کودکان، همه دانستنی ها

چاقی و متابولیک: اضافه وزن و مقاومت به انسولین

چاقی و اختلالات متابولیک مانند مقاومت به انسولین می‌توانند فشار خون نرمال در کودکان را به طور قابل توجهی افزایش دهند. اضافه وزن باعث افزایش حجم خون و مقاومت عروقی می‌شود و با فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک و سیستم رنین-آنژیوتنسین-آلدوسترون، فشار سیستولیک و دیاستولیک بالا می‌رود. مقاومت به انسولین نیز با اختلال در تعادل قند و چربی خون و التهاب عروقی همراه است که می‌تواند موجب هیپرتانسیون اولیه حتی در سنین پایین شود. بنابراین کنترل وزن و پیشگیری از چاقی نقش مهمی در حفظ فشار خون طبیعی کودکان دارد.

بیشتر بخوانید: اضافه وزن درکودکان، راه حلی دارد؟

اختلالات خونی یا عفونی شدید

اختلالات خونی یا عفونی شدید می‌توانند فشار خون کودک را به صورت موقت یا مزمن تحت تاثیر قرار دهند. کم‌خونی شدید کودک باعث کاهش ظرفیت انتقال اکسیژن و کاهش فشار خون می‌شود، در حالی که برخی عفونت‌های شدید یا سپسیس با فعال شدن پاسخ التهابی و ترشح مواد واسطه‌ای موجب گشاد شدن عروق و افت فشار دیاستولیک می‌شوند. در مقابل، عفونت‌هایی که باعث تب و تحریک سیستم عصبی سمپاتیک می‌شوند می‌توانند فشار سیستولیک را موقتاً افزایش دهند. بنابراین در کودکان مبتلا به بیماری‌های خونی یا عفونی شدید، پایش مکرر فشار خون برای تشخیص تغییرات حیاتی ضروری است.

علائم تغییرات فشار خون

در کودکان، فشار خون بالا یا پایین همیشه علامت مشخص ندارد، اما برخی نشانه‌ها عبارت‌اند از:

• سردردهای مکرر، خستگی، تنگی نفس
• تاری دید یا سرگیجه
• تپش قلب یا درد قفسه سینه
• خونریزی بینی یا تورم پاها
• کاهش وزن ناگهانی یا بی‌حالی

بیشتر بخوانید: علایم شایع در بیماری قلبی کودکان

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

مراجعه به پزشک در شرایط زیر ضروری است:

• فشار خون بالاتر از محدوده سنی و قد کودک در چند اندازه‌گیری پی‌درپی
• وجود علائم جدی مثل تنگی نفس، درد قفسه سینه، خونریزی یا سرگیجه شدید
• سابقه بیماری قلبی، کلیوی یا هورمونی در کودک
• افزایش یا کاهش وزن ناگهانی و غیرقابل توضیح

پزشک ممکن است اندازه‌گیری دقیق فشار خون با دستگاه‌های تخصصی، آزمایش خون و اکو قلب یا بررسی کلیه‌ها را تجویز کند.

پیشگیری و مدیریت فشار خون نرمال

برای حفظ فشار خون نرمال کودکان، نکات زیر مفید است:

• تغذیه سالم با کاهش مصرف نمک و قند و افزایش سبزیجات و میوه‌ها
• فعالیت بدنی منظم روزانه (حداقل 60 دقیقه)
• کنترل وزن و جلوگیری از چاقی
• خواب کافی و منظم
• کنترل استرس و اضطراب

در صورت تشخیص هیپرتانسیون یا هیپوتانسیون، پزشک برنامه درمانی مناسب شامل رژیم غذایی، ورزش و در صورت نیاز دارو را پیشنهاد می‌دهد.

سخن پایانی

فشار خون نرمال کودکان به سن، قد و وزن بستگی دارد و می‌تواند در طول روز و با فعالیت‌های مختلف تغییر کند. تشخیص به موقع تغییرات غیرطبیعی فشار خون می‌تواند از بروز عوارض بلندمدت جلوگیری کند. والدین باید مراقب علائم غیرعادی باشند و در صورت تردید، حتماً کودک را به پزشک متخصص اطفال ارجاع دهند.