سونوگرافی آنومالی اسکن بارداری، چه زمانی انجام میشود؟

سونوگرافی آنومالی اسکن ۲ بعدی (ANOMALY SCAN) اقدامی در جهت غربالگری بارداری است تا سندرم‌های ژنتیکی و نواقص در جنین بررسی شود.
چون زمان سقط شرعی در ایران، تا هفته ۱۹ بارداری است، لذا انجام این سونوگرافی قبل از این زمان به منظور بررسی مشکلات جنین انجام می‌شود. این اسکن در سه ماهه دوم بارداری یعنی از هفته ۱۴ به بعد انجام شده و پیشرفت رشد جنین مادران را ارزیابی می‌کند.

سونوگرافی آنومالی چیست؟
سونوگرافی آنومالی که سطح سونوگرافی دو بعدی هم نامیده می‌شود، اسکن متوسط بارداری بوده و به پزشک امکان می‌دهد تا جنین را از فاصله نزدیک مشاهده کند. وضعیت جفت، بند ناف و مایع آمنیوتیک بررسی شده و رشد و نمو نوزاد در ماه‌های مختلف بارداری ارزیابی دقیق می‌شود. اسکن هفته بیستم بارداری یا اسکن مورفولوژی نیز نام دارد و برای تعیین سلامت و جنیست نوزاد کاربرد دارد و ربطی به عکس رنگی جنین در رحم یا عکسبرداری HSG که برای بررسی اختلالات دهانه رحم و لوله‌های فالوپ است، ندارد.

(تصویر۱): این تصویر نمونه‌ای از بررسی جنین در هفته ۲۱ بارداری است. می‌توانید به راحتی پیشانی، بینی (فلش قرمز)، لب‌ها و چانه (فلش سبز)، پس گردن و بخشی از قفسه سینه را شناسایی کنید. (تصویر۲): ین تصویر مقطعی از سر جنین در سطح بطن مغزی جانبی در طول آزمایش در هفته ۲۱ بارداری را نشان میدهد. اندازه گیری BPD (قطر دو طرفه)، HC (دور سر) و VP (شاخ خلفی بطن جانبی) باید دقیقا در این دیدگاه مغز جنین انجام شود. (تصویر ۳): این تصویر در حال بررسی سطح مقطع جنین در سطح مخچه (CRBL) در هفته ۲۱ بارداری را نشان میدهد. قطر مخروطی مرزی (خط سبز) و اندازه cisterna magna (فلش قرمز) باید در این نقشه اندازه گیری شود. آناتومی مغزی در قسمت خلفی مغز جنین نیز باید اندازه گیری شود.
با استفاده از سونوگرافی آنومالی، این امکان را سونوگرافر یا پزشک متخصص زنان خواهد داشت تا سلامت اندام‌های حیاتی نوزاد بررسی شده و هر اختلالی را عکسبرداری و شناسایی کند و برای رفع آن پیش از زایمان، اقدام لازم در دستور کار قرار بگیرد.

چه زمانی اسکن آنومالی انجام شود؟
توصیه می‌شود که این کار به تجویز و تشخیص پزشک متخصص در مراکز مجاز با دستگاه‌های پیشرفته از اواسط دوران بارداری انجام شود. انجام آن، هیچ الزامی ندارد و کاملا به تشخیص پزشک معالج است. از انجام آن صرفا برای تماشای کودک خود پرهیز کنید. بهترین زمان برای انجام سونوگرافی آنومالی، هفته هجدهم تا بیست و سوم است که رشد کودک در وضعیتی است که اندام‌ها قابل شناسایی می‌باشد.

آیا سونوگرافی آنومالی دقیق است؟
سونوگرافی آنومالی در سطحی که از آن انتظار می‌رود، عمل کرده و ماموریت خاصی بیش از آن چه قابل تصور است، نمی‌توان از انتظار داشت. اقدامی است برای تعیین گراف رشد کودک و برخی از نقایص را گزارش می‌کند. معمولا این سونوگرافی دقیق است و تصویری از رشد جنین را در اختیار پزشک معالج قرار می‌دهد و انتظار دقت ۱۰۰ درصد وجود ندارد. مثلا وضعیت اختلالات مغزی جنین از طریق این اسکن، شفافیت لازم را ندارد و شاید نیاز به روش‌های دیگر باشد. مثل اسکن اکوکاردیوگرافی که نگاه دقیق به قلب جنین است.
اگر پزشک تشخیص دهد که سونوگرافی تجدید شود، معمولا هفته بیست و سوم بارداری به بعد انجام می‌شود.

کدام متخصصان می‌توانند سونوگرافی بکنند؟
در کتاب کالن که مرجع محبوب پزشکان است، درباره این که کدام پزشکان، سونوگرافی انجام دهند بحث شده است. این کتاب مرجع، انجام این کار را توسط فردی که آموزش دیده و مهارت لازم را کسب کرده، الزامی می‌داند. یعنی انجام آن به یک گرایش پزشکی، محدود نشده است.
در رشته تخصصی زنان و زایمان، یک دانشجوی تخصص بایستی ۲۰۰ سونوگرافی بارداری و ۱۰۰ سونوگرافی زنان انجام دهد. لذا، انتظار انجام سونوگرافی، صرفا توسط متخصص رادیولوژی صحیح نیست. قرار است کمیته سونوگرافی در وزارت بهداشت ایران برای رفع این معضلات صنفی تشکیل شود.

چگونه برای سونوگرافی آنومالی آماده شویم؟
هیچ آماده سازی خاصی نیاز ندارد. سونوگرافی انومالی بر خلاف روش HSG با بیهوشی، بیهوشی ندارد و دردی هم ندارد. چرا که قرار نیست از طریق واژن، وسایلی وارد دهانه رحم شده و از طریق مایع حاجب، عکسبرداری انجام شود. توجه به موارد زیر ضروری می‌باشد:
پیش از روزی که به دستور پزشک متخصص خود، نیازمند سونوگرافی آنومالی هستید، حتما استراحت کنید و یک ساعت پیش از اسکن به مرکز عکسبرداری نزدیک محل سکونت یا مرکزی که پزشک شما توصیه کرده رفته و آماده شوید.
آب کافی چند ساعت پیش از سونوگرافی آنومالی بنوشید تا مثانه شما پر باشد.
بدون مثانه پر، انجام سونوگرافی آنومالی انجام نمی‌شود.
چون بایستی شکم خود را از ناحیه ناف تا لگن، لخت کنید، لذا، لباسی در این روز بر تن کنید که به راحتی قابل تنظیم بوده و گشاد باشد.
از مراجعه به مراکز با کفش پاشنه بلند پرهیز کنید. بدون جواهرات و طلا بروید.
کلیه مدارک پزشکی خود را به همراه داشته باشید تا اگر مورد نیاز سونوگرافر قرار گرفت، ارائه کنید.

روش انجام سونوگرافی آنومالی
برای این کار، بهتر است شما در هفته ۱۷ بارداری به بعد باشید. این اسکن، تصویر سیاه و سفید را در اختیار شما و پزشک معالج قرار داده و یک طرف بدون نوزاد قابل مشاهده است. البته اسکن سه بعدی یا ۴ بعدی نیز تصاویر واضحی در اختیار مادر و پزشک قرار می‌دهد.
در این اسکن، هر گونه ناهنجاری دیده می‌شود. سونوگرافر، قطعات بدن جنین را بررسی و رشد طبیعی را تست می‌کند. همان طور که گفتیم، اسکن با تایش امواج اوتراسوند برای تولید تصاویر درون بدن استفاده می‌کند. برای همین، ژلی روی ناحیه شکم مالیده می‌شود و سپس PROBE روی ناحیه مربوطه به حرکت در می‌آید.
امواج توسط کامپیوتر برای ایجاد یک تصویر از کودک مورد استفاده قرار گرفته و و تابش اشعه وجود ندارد و از اشعه یونیزه استفاده نمی‌شود. لذا، این اسکن بر خلاف تابش اشعه برای شکستن سنگ کلیه، درد ندارد.

سونوگرافی آنومالی چقدر طول می‌کشد؟
معمولا زیر نیم ساعت زمان نیاز دارد.

از طریق سونوگرافی آنومالی چه چیزی را می‌توان تشخیص داد؟
موارد زیر را می‌توان تشخیص داد:
-ضربان قلب جنین در حال رشد
-بررسی شریان‌ها و رگ‌های خونی
-چهره جنین
-بررسی کارکرد کلیه‌های مادر
-بررسی ستون فقرات جنین
-بررسی پوست پشت ستون فقرات
-بررسی اسکلت بدن نوزاد
-بررسی شکم جنین
-مایع آمنیوتیک رحم بررسی می‌شود تا به اندازه کافی باشد.
موقعیت جنین اهمیت دارد. اگر جفت، در پایین رحم باشد، باید اقداماتی که پزشک توصیه می‌کند را در دستور کار قرار دهید. جفت پایین در سه ماهه سوم بارداری، خون ریزی زایمان را افزایش می‌دهد. اما در طول هفته هجدهم تا بیستم، نگرانی ندارد.

چه قسمت‌هایی از بدن نوزاد با سونوگرافی آنومالی قابل بررسی است؟
قسمت‌های زیر امکان اندازه گیری دارد:
-دور سر (HC)
-دور شکم (AC)
-استخوان ران (FL)
-بزرگ‌ترین قطر جنین که BPD نام دارد..

آیا سونوگرافی آنومالی به کودک و مادر آسیب می‌زند؟
چون از تابش یونیزه استفاده نمی‌کند (مثل X-RAY)، برای مادر و جنین، خطری ندارد. اقدامات احتیاطی توسط متخصص سونوگرافی انجام و طبق استاندارد‌های پزشکی رفتار می‌شود. استفاده از ژل هیچ دردی ندارد و تهدید کننده سلامتی مادر یا نوزاد نیست. لیستی طبق استاندارد در اختیار سونوگرافر است تا همه موارد را چک کند و ناهنجاری‌های احتمالی جنین بررسی شود.
نایب رییس انجمن رادیولوژی می‌گوید که انجام سونوگرافی در طول بارداری برای زنان دارای شرایط عادی، ۳ بار کفایت می‌کند.

ناهنجاری‌های جنین قابل تشخیص در سونوگرافی آنومالی
-شکاف لب جنین
-نقص نخاعی جنین که اسپینا بیفیدا نام دارد
-مشکلات قلبی و ریوی
-مشکلات کلیه و اندام کوتاه