آزمایش دیابت بارداری، برای همه مامان ها ضروری است؟

دیابت حاملگی نوعی دیابت است که زنان حامله به آن مبتلا می شوند. بین 2 تا 7 درصد زنان حامله دچار این نوع دیابت می شوند و به این دلیل این بیماری یکی از شایعترین عوارض حاملگی است.سیستم گوارش بیشتر غذای خورده شده را به نوعی قند به نام گلوکز می شکند. گلوکز وارد خون شده و با کمک انسولین (هورمونی که از لوزالمعده یا پانکراس ترشح می شود) سوخت لازم برای سلول های بدن را فراهم می کند.در دیابت حاملگی هم نظیر دیابت های تیپ 1 و 2 (که در افراد غیر حامله بروز می کند)، گلوکز به جای رفتن به درون سلول ها و تبدیل شدن به انرژی در داخل خون باقی می ماند.

اما چرا در حاملگی چنین اتفاقی رخ می دهد؟

در طی حاملگی، هورمون ها استفاده از انسولین را برای بدن سخت می کنند و از این رو لوزالمعده باید انسولین بیشتری تولید کند.در بیشتر زنان حامله این مسئله مشکلی ایجاد نمی کند و پانکراس انسولین بیشتری ترشح می کند. ولی در صورتیکه پانکراس نتواند به اندازه لازم انسولین ترشح کند و سطح گلوکز در خون بالا رود دیابت حاملگی رخ می دهد.بیشتر زنان مبتلا به دیابت حاملگی بعد از تولد کودک بهبود می یابند. با این حال ابتلا به این بیماری احتمال ابتلا در حاملگی های بعدی و یا در آینده را افزایش می دهد. بسیاری از متخصصان بر این باورهستند که دیابت بارداری چهار درصد زنان را درگیر می کند، این در حالی است که بسیاری از مادران باردار مبتلا به این بیماری از وضعیت خود بی اطلاع هستند.بر اساس این گزارش، دیابت بارداری دارای نشانه هایی ازجمله احساس تشنگی، تکرر ادرار، افزایش اشتها، افزایش وزن، ضعف، سرگیجه، تاری دید، استفراغ و ابتلا به عفونت های مختلف است.گفتنی است که تمام زنان باردار در معرض ابتلا به این بیماری قرار ندارند و تنها برخی از آنان که دچار چاقی ، سابقه دیابت در افراد درجه یک خانواده،به دنیا آوردن نوزاد با وزن چهار کیلوگرم و بالاتر، مرده زایی و سقط خود بخودی هستند،، در معرض این بیماری قرار دارند.این گزارش می افزاید آزمایش دیابت بارداری در هفته های 24 تا 28 بارداری امکان پذیر است و از آن جایی انجام آزمایش دیابت برای زنان باردار ضروری است که این بیماری می تواند در رشد و نمو جنین در طی دوران بارداری اثر منفی داشته و در اوایل این دوره منجر به بروز نقص های مادرزادی و افزایش خطر سقط جنین شود.بسیاری از نواقص مادرزادی، اثرات نامطلوبی بر ارگان های مهم بدن مانند مغز و قلب دارد، در طی سه ماهه دوم و سوم بارداری، دیابت مادر می تواند منجر به تغذیه و رشد زیاد از حد کودک شود.داشتن نوزاد بزرگ و با وزن بالا، خطر زایمانهای پردرد و سخت را افزایش می دهد؛ مثلا نوزادهای بزرگ اغلب برای تولد نیاز به عمل سزارین دارند و اگر به طور طبیعی متولد شوند، خطر آسیب به ناحیه شانه آنها وجود دارد و وزن بالا و همچنین باعث تاخیر در زمان زایمان و خطرات کمبود اکسیژن برای مغز نوزاد می شود.براین اساس وقتی جنین بیش از حد تغذیه شود و در نتیجه به دنبال آن سطح انسولین خونش افزایش یابد، پس از زایمان، احتمال افت شدید قند خون در نوزاد وجود دارد، زیرا دیگر آن مقادیر بالای قند را از خون مادر دریافت نخواهد کرد، با توجه به این عوارض بهترین اقدام پیشگیری از وقوع دیابت بارداری است.

تشخیص دیابت حاملگی

مادر ممکن است متوجه شود که نسبت به شرایط معمول بیشتر تشنه، گرسنه و خسته می شود و یا دچار تکرر ادرار شده است ولی اینها همگی علائم شایعی در زمان حاملگی هستند و طبیعی تلقی می شوند. واقعیت این است که دیابت حاملگی اغلب بدون علامت است. به همین دلیل است که تقریباً در تمام زنان حامله بین هفته های ۲۴ و ۲۸ قند خون اندازه گیری می شود.

با این حال، در صورتیکه خطر ابتلا به دیابت در مادر بیشتر باشد و یا علائمی از آن را داشته باشد (نظیر وجود قند در ادرار ) اندازه گیری قند خون در اولین ویزیت زمان حاملگی و بعد از آن در صورتیکه نتیجه آزمایش اول منفی باشد بین هفته های ۲۴ و ۲۸ انجام می شود. مثبت بودن آزمایش قند خون دلیل بر ابتلا به دیابت حاملگی نیست ولی بیمار باید برای تشخیص قطعی مجدداً مورد آزمایش قرار گیرد.

بیشتر زنان مبتلا به دیابت حاملگی پس از تولد کودک بهبود می یابند با این حال ابتلا به این بیماری احتمال ابتلا در حاملگی های بعدی و یا در آینده را افزایش می دهد.اگر دیابت حاملگی در نیمه اول دوران حاملگی تشخیص داده شود احتمال اینکه بیمار از قبل از حاملگی دچار دیابت بوده ولی تشخیص داده نشده باشد بیشتر است.ˈاسدالله رجبˈ رئیس انجمن دیابت ایران گفت زنان باردار مبتلا به دیابت هرسه ماه یک بار به چشم پزشک مراجعه کرده و برای جلوگیری از عوارض چشمی دیابت تحت مراقبت قرار گیرند.وی می افزاید زنان مبتلا به دیابت که قصد بارداری دارند باید در قبل از بارداری و یا در اولین فرصت تحت معاینه چشم قرار گیرند.وی با تاکید بر اینکه زنان باردار مبتلا به دیابت باید هر سه ماه مورد معاینه مجدد چشم قرار گیرند، می گوید شش هفته پس از زایمان نیز چشم ها باید مورد معاینه مجدد قرار گیرد.رجب اضافه می کند آسیب چشم از علل مهم معلولیت در بیماران دیابتی است چرا که دیابت عامل اصلی موارد جدید کوری در کشورهاست.رئیس انجمن دیابت ایران ادامه می دهد علت اصلی در آسیب چشم افزایش قند است و ضایعه چشم در بیماران دیابتی که قند خود را بطور جدی کنترل نکرده اند، بسیار نادر است، دیابت تمام اجزا چشم مانند شبکیه، زجاجیه، قرنیه، عدسی و ملتحمه را آسیب می زند این در حالی است که سیر آسیب ناحیه چشم بی سرو صدا و بدون درد است.رجب می گوید حتی در مراحل شدت بیماری ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد، آسیب شبکیه می تواند باعث کوری غیر قابل برگشت شود و لذا در معاینات چشم باید به آن توجه ویژه شود.وی ادامه می دهد: افزایش قند با آسیب چشم ارتباط مستقیم دارد و لذا برای پیشگری باید قند را به طور جدی کنترل کرد.رجب می گوید آسیب شبکیه با بارداری تشدید می شود و لذا زنان دیابتی قبل از بارداری باید معاینه کامل چشم شوند و در دوران بارداری هر سه ماه و در صورت لزوم بیشتر به چشم پزشک مراجعه کنند این معاینات باید در هفته ششم بعد از زایمان نیز ادامه یابد که در حفظ بینایی اهمیت بسزایی دارند.رییس انجمن دیابت ایران به زنان باردار مبتلا به دیابت، توصیه کرد تا روزانه شش بار میزان قند خود را آزمایش کنند.رجب می گوید: همچنین زنان باردار مبتلا به دیابت باید هر چهار هفته یک بار به پزشک مخصوص دیابت مراجعه کرده و هر سه ماه یک بار انتهای چشم خود را بامراجعه به پزشک متخصص برای جلوگیری از بروز عوارض ناشی از دیابت تحت مراقبت قرار دهند.وی اضافه می کند همچنین این دسته از زنان با هر بار مراجعه به پزشک باید میزان فشار خون را آزمایش کرده و تحت کنترل قرار دهند، چرا که احتمال افزایش فشار خون بعد از هفته بیستم بارداری در زنان مبتلا به دیابت وجود دارد.