علت کابوس‌های شبانه کودک چیست؟

شب است، خانه در سکوت فرو رفته، و تنها صدای نفس‌های آرام شنیده می‌شود. ناگهان صدای گریه‌ای ناگهانی، این آرامش را می‌شکند. کودک شما از خواب پریده، ترسیده و دست‌هایش را محکم دور گردن شما حلقه کرده است. این صحنه آشناست؟ اگر پاسخ شما بله است، پس شما هم با کابوس‌های شبانه کودکان آشنا هستید. کابوس شبانه، مشکلی است که بسیاری از خانواده‌ها با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این مشکل کوچک به ظاهر بی‌اهمیت، می‌تواند بر کیفیت خواب کودک و والدین تأثیر زیادی بگذارد. این مطلب را با اقتباس از وبلاگ سایت روانشناس کودکان دکتر کوثر یاوری نوشته‌ایم.

چرا کابوس‌ها سراغ کودکان می‌آیند؟

کابوس‌های شبانه می‌توانند دلایل مختلفی داشته باشند:

• استرس و نگرانی: اتفاقات روزمره مثل دعواهای کوچک، تغییرات محیطی یا حتی تماشای فیلم‌های ترسناک.

• تغذیه نامناسب قبل از خواب: خوردن غذاهای سنگین یا شیرینی‌ها درست قبل از خواب می‌تواند مغز کودک را بیش‌فعال کند.

• سبک زندگی: نداشتن برنامه منظم برای خواب یا استفاده از وسایل الکترونیکی قبل از خواب.

چطور به کودک خود کمک کنیم؟

خبر خوب این است که می‌توانید با چند راهکار ساده، به کودک خود کمک کنید تا خواب آرام‌تری داشته باشد:

1. برنامه خواب منظم: تعیین ساعت خواب ثابت، ذهن کودک را آماده می‌کند که زمان استراحت فرا رسیده است.

2. محیطی آرام و مطمئن: اتاق خواب باید محلی آرام باشد. استفاده از چراغ خواب ملایم یا عروسک محبوب کودک می‌تواند حس امنیت را تقویت کند.

3. داستان‌های مثبت پیش از خواب: داستان‌های آرام و خوشایند به کودک کمک می‌کنند تا با احساس خوب به خواب برود. 

دلیل کابوس های شبانه کودکان مختلف هستند. برخی عوامل ژنتیکی و روانی می‌توانند دلیل ایجاد کابوس شبانه باشند. حدود 7 درصد کودکانی که کابوس های شبانه دارند، سابقه خانوادگی کابوس داشته‌اند (برادر یا خواهر یا والدین آن‌ها کابوس شبانه می‌دیدند.) کابوس های شبانه در بعضی از کودکان بیشتر دیده می‌شود. از جمله کودکانی که ناتوانی ذهنی، افسردگی و برخی بیماری‌های مغزی آن‌ها را تحت تأثیر قرار داده است. کابوس های شبانه ممکن است در زمان بیماری کودکان رخ دهد. به همین دلیل این نوع کابوس ها معمولاً همراه تب هستند. در زمان بیماری برخی از کابوس ها به علت مصرف دارو ایجاد می‌شوند. زیرا برخی از داروها چه در طول درمان و چه پس از متوقف شدن درمان، باعث ایجاد رؤیای ترسناک می‌شوند. (ظرافت مواجهه پدر و مادر با این مقوله شباهت‌هایی به مقوله از پوشک گرفتن کودک هم دارد که لازم است مقاله مرتبط با آنرا بخوانید.)

چه زمانی کابوس های شبانه اتفاق می‌افتد؟

کابوس‌ها مانند بیشتر رؤیاها در خواب اتفاق می‌افتند. درست زمانی که مغز بسیار فعال است. تصاویری در این زمان در مغز پردازش می‌شود که به‌ اندازه‌ی زیادی می‌تواند احساسات را درگیر کنند و  واقعی به نظر برسند. خواب‌ها به دو نوع تقسیم می‌شود: حرکت سریع چشم (REM) و حرکت غیر چشمی (غیر REM). خواب REM و غیر REM در چرخه 90 تا 100 دقیقه متناوب هستند. بیشتر رؤیاها و کابوس ها در وسط شب یا اوایل صبح اتفاق می‌افتند، زمانی که دوره‌های REM طولانی‌تر هستند.

چه زمانی برای کابوس شبانه باید از پزشک کمک گرفت؟

در صورت بروز هر یک از موارد زیر به پزشک یا روانشناس مراجعه کنید:

کابوس های کودک شما بد و بدتر می‌شوند یا فرکانس (تعداد کابوس در یک بازه زمانی) آن‌ها افزایش می‌یابد.

ترس فرزند شما فعالیت‌های روزانه آن را مختل می‌کند.

اگر کودک پس از طی یک واقعه آسیب‌زا دچار کابوس شبانه شده است. به‌عنوان‌ مثال یک فاجعه طبیعی مانند آتش‌سوزی، تصادف رانندگی، قفل مدرسه

مهارت مقابله را در کودک تقویت کنید

مهارت مقابله با ترس‌ها را به کودکتان آموزش دهید و به‌ جای ترس‌های کودک از روش‌های جایگزین مثبت مانند “شجاعت” و “تفکرات مثبت” صحبت کنید. به کودک خود یاد دهید که چگونه با ترس‌هایش روبه‌رو شود. برای تقویت این موضوع می‌توانید برای آن‌ها داستان‌هایی تعریف کنید که قهرمانانش با روش‌های مختلف با ترس‌هایش مقابله کرده و ترس را از بین برده‌اند.

به کودک خود کمک کنید تا یک رؤیا را تکرار کند. به‌ عنوان‌ مثال اگر در خواب با یک بیگانه ترسناک درگیر می‌شود، پیشنهاد کنید در خواب یک گره جادویی داشته باشد تا بیگانه را ناپدید کند. کودک خود را ترغیب کنید تا ایده‌هایی درباره چگونگی قهرمان شدن در رؤیای بد را به وجود آورد. او می‌تواند در طول روز از این ایده‌ها در ذهن خود فراتر برود. (برای مطالعه مطلبی که درباره وابستگی کودک به والدین نوشته‌ایم روی لینک کلیک کنید.)