سکته مغزی چیست؟ علائم و علت + عوارض و پیشگیری

سکته مغزی یکی از جدی‌ترین شرایط پزشکی است که بر اثر قطع جریان خون به بخشی از مغز رخ می‌دهد. این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود و سلامت فرد را به خطر بیندارد. آگاهی از علل و علائم این بیماری به تشخیص سریع و مداخلات به موقع کمک می‌کند. در این مقاله بیشتر درباره سکته مغزی و هرآنچه که باید راجع به آن بدانید صحبت خواهیم کرد.

در این مقاله می‌خوانید:

• سکته مغزی چیست و چه علائمی دارد؟
• دلایل بروز سکته مغزی
• عوارض سکته مغزی برای بدن
• اقداماتی که از بروز سکته مغزی پیشگیری می‌کنند

بیشتر بخوانید: متخصص مغز و اعصاب کیست و چه تفاوتی با جراح مغز و اعصاب دارد؟

سکته مغزی چیست و چه علائمی دارد؟

سکته مغزی یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین شرایط پزشکی است که بر اثر قطع جریان خون به مغز رخ می‌دهد. مغز برای عملکرد صحیح به اکسیژن و مواد مغذی که از طریق خون به آن می‌رسد نیاز دارد و هرگونه اختلال در این جریان می‌تواند به آسیب جدی بافت‌های مغزی منجر شود. این اختلال می‌تواند به دلیل مسدود شدن رگ‌های خونی (سکته ایسکمیک) یا پارگی عروق خونی (سکته هموراژیک) ایجاد شود. هر دو نوع سکته مغزی به مراقبت پزشکی فوری نیاز دارند تا از عوارض شدید و حتی مرگ جلوگیری شود.

علائم سکته مغزی

علائم سکته مغزی می‌توانند به طور ناگهانی و با شدت متفاوت بروز کنند و بسته به ناحیه آسیب‌دیده مغز، علائم نیز می‌توانند متفاوت باشند.

برخی از شایع‌ترین علائم سکته مغزی شامل موارد زیر هستند:

• ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در یک طرف بدن: این علامت ممکن است در دست، پا یا صورت رخ دهد و معمولاً فقط یک طرف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• مشکل در صحبت کردن و درک گفتار: فرد ممکن است به طور ناگهانی دچار مشکل در صحبت کردن، نامفهوم شدن کلمات یا عدم توانایی در درک صحبت‌های دیگران شود.
• اختلال در بینایی: ممکن است فرد به طور ناگهانی در یک یا هر دو چشم دچار تاری دید، دو بینی یا حتی از دست دادن بینایی شود.
• سرگیجه و از دست دادن تعادل: بسیاری از افراد بعد از سکته مغزی، دچار احساس سرگیجه شدید یا مشکلات تعادلی می‌شوند که می‌تواند همراه با ناهماهنگی در حرکت باشد.
• سردرد شدید و ناگهانی: برخی افراد ممکن است بدون دلیل مشخصی دچار سردرد شدید و ناگهانی شوند که می‌تواند نشانه‌ای از سکته هموراژیک باشد.
• مشکل در راه رفتن یا حرکت کردن: از دست دادن توانایی در حرکت کردن یا کنترل عضلات یکی از علائم رایج سکته است.

پیشنهاد ویژه نی نی بان: قهوه با مغز چه میکند؟ فِرِش و شاداب

دلایل بروز سکته مغزی

دلایل بروز سکته مغزی می‌تواند متفاوت باشد و به نوع سکته نیز بستگی دارد. دو نوع اصلی سکته مغزی عبارتند از: سکته ایسکمیک و سکته هموراژیک.

دلایل بروز سکته مغزی ایسکمیک

سکته ایسکمیک شایع‌ترین نوع سکته مغزی است و زمانی رخ می‌دهد که رگ‌های خونی مغز به دلیل وجود لخته‌های خون یا باریک شدن رگ‌ها مسدود می‌شوند. این نوع سکته معمولاً به دلایل زیر رخ می‌دهد:

• آترواسکلروز (تصلب شرایین): آترواسکلروز حالتی است که در آن دیواره‌های داخلی رگ‌ها به مرور زمان ضخیم و سفت شده و باعث کاهش جریان خون به مغز می‌شوند.
• تشکیل لخته‌های خون: لخته‌های خون ممکن است در شریان‌های مغز تشکیل شوند یا از نواحی دیگر بدن مانند قلب به مغز منتقل شوند و رگ‌های خونی مغز را مسدود کنند.
• بیماری‌های قلبی: برخی بیماری‌های قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی (نوعی اختلال در ضربان قلب) می‌توانند باعث ایجاد لخته‌های خون در قلب شوند که سپس به سمت مغز حرکت کرده و رگ‌های خونی مغز را مسدود می‌کنند.
• دیابت: دیابت می‌تواند باعث آسیب به رگ‌های خونی و افزایش خطر تشکیل لخته‌های خون شود.
• فشار خون بالا: فشار خون بالا باعث آسیب به دیواره‌های رگ‌ها می‌شود و احتمال باریک شدن و مسدود شدن آن‌ها را افزایش می‌دهد.

دلایل بروز سکته مغزی هموراژیک

سکته هموراژیک زمانی رخ می‌دهد که رگ‌های خونی مغز پاره شده و خون در داخل یا اطراف مغز نشت کند. دلایل این نوع سکته شامل موارد زیر است:

• فشار خون بالا: شایع‌ترین علت سکته هموراژیک فشار خون بالا است که باعث تضعیف و پاره شدن رگ‌های خونی مغز می‌شود.
• آنوریسم: آنوریسم نوعی تورم غیرطبیعی در دیواره رگ‌های خونی است که می‌تواند به پارگی رگ و خونریزی منجر شود.
• ناهنجاری‌های عروقی: برخی افراد ممکن است از بدو تولد با مشکلات و ناهنجاری‌هایی در ساختار رگ‌های خونی مواجه باشند که این ناهنجاری‌ها می‌توانند منجر به پارگی رگ و سکته مغزی شوند.
• مصرف بیش از حد داروهای ضد انعقاد: برخی داروها که برای جلوگیری از تشکیل لخته‌های خون تجویز می‌شوند، می‌توانند در صورت مصرف بیش از حد خطر خونریزی مغزی را افزایش دهند.
• ضربه به سر: ضربات شدید به سر ممکن است باعث پارگی رگ‌های خونی مغز و در نتیجه سکته هموراژیک شوند.

دیگر عوامل خطر

علاوه بر دلایل فوق، برخی عوامل خطر نیز وجود دارند که احتمال بروز سکته مغزی را افزایش می‌دهند، از جمله:

• سیگار کشیدن
• چاقی
• کم‌تحرکی
• استفاده بیش از حد از الکل
• سابقه خانوادگی سکته مغزی

مطالب پیشنهادی: مراقبت از بیمار سکته مغزی: چطور از بیمار سکته مغزی در منزل نگهداری کنیم؟

عوارض سکته مغزی برای بدن

سکته مغزی می‌تواند عوارض گسترده‌ای برای بدن داشته باشد. برخی از شایع‌ترین عوارض سکته مغزی عبارتند از:

• فلج یا ضعف در یک سمت بدن: بسته به بخشی از مغز که دچار سکته شده، یک سمت بدن ممکن است دچار فلج یا ضعف شود.
• مشکلات تکلم و زبان: ممکن است فرد دچار مشکلاتی در تکلم، نوشتن و درک زبان شود.
• اختلال در هماهنگی و تعادل: اختلال در تعادل و هماهنگی بدن یکی از نتایج سکته است که می‌تواند راه رفتن و انجام فعالیت‌های روزانه را مشکل کند.
• مشکلات بینایی: سکته مغزی می‌تواند باعث کاهش یا از دست دادن بینایی در یک یا هر دو چشم شود.
• کاهش توانایی‌های شناختی: افراد ممکن است با مشکلاتی در حافظه، تصمیم‌گیری و تمرکز روبه‌رو شوند.
• اختلالات بلع (دیسفاژی): سکته ممکن است باعث اختلال در توانایی بلعیدن غذا و مایعات شود.
• درد و تغییرات حسی: برخی از افراد پس از سکته دچار درد، بی‌حسی یا احساسات عجیب و غریب می‌شوند.
• تغییرات احساسی و افسردگی: تغییرات خلقی، افسردگی و اضطراب از عوارض روانی سکته مغزی هستند.
• اختلال در کنترل مثانه و روده: مشکل در کنترل دفع ادرار و مدفوع می‌تواند از عوارض سکته باشد.

پیشنهاد ویژه نی نی بان: فواید یائسگی، پیش به سوی زندگی بهتر

اقداماتی که از بروز سکته مغزی پیشگیری می‌کنند

با توجه به عوارض جدی سکته مغزی برای سلامتی، بهتر است اقداماتی را که از بروز این مشکل جلوگیری می‌کنند جدی بگیریم.

اقدامات پیشگیرانه از بروز سکته مغزی شامل موارد زیر است:

• کنترل فشار خون: حفظ فشار خون در محدوده طبیعی خطر سکته مغزی را کاهش می‌دهد.
• مدیریت سطح کلسترول: کاهش سطح کلسترول با رژیم غذایی سالم و داروها می‌تواند خطر انسداد عروق مغزی را کم کند.
• ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم به بهبود جریان خون و کاهش عوامل خطر کمک می‌کند.
• ترک سیگار: سیگار کشیدن از عوامل اصلی سکته مغزی است و ترک آن، خطر سکته مغزی را به شدت کاهش می‌دهد.
• کنترل دیابت: دیابت می‌تواند عروق خونی را تحت تأثیر قرار دهد، بنابراین مدیریت مناسب قند خون بسیار مهم است.
• رژیم غذایی سالم: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و چربی‌های سالم به کاهش عوامل خطر کمک می‌کند.
• کنترل وزن: حفظ وزن سالم فشار روی عروق خونی را کم کرده و از ایجاد سکته مغزی جلوگیری می‌کند.
• کاهش استرس: مدیریت استرس از طریق روش‌هایی مانند مدیتیشن و تمرینات آرام‌سازی می‌تواند خطر بروز سکته را کاهش دهد.
• محدود کردن مصرف الکل: مصرف بیش از حد الکل می‌تواند فشار خون را افزایش داده و خطر سکته مغزی را بالا ببرد.

کلام آخر

سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی است که می‌تواند عوارض جدی و حتی مرگبار داشته باشد. کنترل عوامل خطر مانند فشار خون بالا، دیابت و استعمال دخانیات به همراه اصلاح سبک زندگی و فعالیت بدنی منظم، می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از آن ایفا کند. همچنین با آگاهی از علائم اولیه، می‌توان نسبت به درمان فوری اقدام کرد تا از عوارض جدی‌تر این مشکل جلوگیری شود.