تفاوت فولیک اسید یک با پنج، چیست؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: ۲۲ساله هستم سه ماه است برای بارداری اقدام کردم و نتیجه نگرفتم دوساله ازدواج کردم از وقتی ازدواج کردم فولیک اسید ۱ هرشب قبل از خواب خوردم میخواستم بدونم فرقش با فولیک اسید ۵ چیه؟ میشه فولیک اسید ۵ بخورم؟ فولیک اسید ۵ را هم میشه هر شب خورد؟

پاسخ دکتر کتایون برجیس، متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ نازایی:
دوست عزیز اینکه سه ماه است اقدام کردید و نتیجه نگرفتید که با توجه به سن و سالتان اشکالی ندارد. اما این مساله را عنوان نکردید که آیا مشاوره های لازم قبل از بارداری را انجام داده اید یا خیر. اگر مشاوره ها را انجام دادید و سابقه و ریسک فاکتور خاصی از نظر فردی و خانوادگی چه خودتان و چه همسرتان نداشته اید پس تا یک سال برای باردار شدن وقت دارید. اسید فولیک پنج طبیعتا دوز بالاتری نسب به اسید فولیک یک دارد اما اگر سابقه خاصی از نظر ناهنجاری های جنینی و... نداشته اید همین اسید فولیک یک کفایت می کند ولی اسید فولیک ۵ هم اگر بخورید باز هم مشکلی ندارد هر چند لزومی هم ندارد و شانس شما را قرار نیست برای بارداری بیشتر کند.

مهمترین مطالب در این‌باره:

اسید فولیک که به نام‌های فولات یا ویتامین B۹ نیز خوانده می‌شود، یکی از ویتامین‌های ب است که برای بسیاری از اعمال بدن از جمله سلامتی سیستم عصبی، خون و یاخته‌ها حیاتی و اساسی است.

متخصصان مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا توصیه می کنند، بانوانی که قصد دارند باردار شوند باید مصرف روزانه ۴۰۰ میلی گرم مکمل اسید فولیک را تا هفته دوازدهم بارداری ادامه دهند.
بانوانی که از دیابت، صرع و ... رنج می برند و سابقه بروز نقص لوله عصبی در خانواده شان وجود دارد باید روزانه 405 میلی گرم مکمل اسید فولیک مصرف کنند.
در سال ۱۹۹۸، FDA یا سازمان جهانی سلامت غذا، بر غنی سازی مواد غذایی با مادران باردار مکمل های اسید فولیک را برای کاهش احتمال عقب ماندگی های ذهنی و مشکلات لوله عصبی در جنین استفاده می کنند.
این ویتامین همچنین ممکن است برای مادران دچار فشارخون بالای بارداری (پره اکلامپسی) و زایمان زودهنگام هم تجویز شود.
اسید فولیک برای جلوگیری و درمان کم خونی ناشی از سطح پایین فولات (کمبود فولات) و عدم توانایی روده برای جذب مواد مغذی استفاده می شود.
اسید فولیک برای سایر شرایطی که معمولا با کمبود فولات همراه است، از جمله کولیت اولسراتیو، بیماری کبد، الکل و دیالیز کلیه هم تجویز می شود.
برخی مواقع اسید فولیک برای جلوگیری از سرطان روده بزرگ یا سرطان سرویکس هم استفاده می شود.
همچنین برای پیشگیری از ابتلا به بیماری های قلبی و سکته مغزی و همچنین کاهش میزان خون ماده شیمیایی به نام هموسیستئین هم اسیدفولیک تجویز می شود. سطح هوموسیستئین بالا ممکن است خطر بیماری قلبی را افزایش دهد.
اسید فولیک برای کاهش حافظه و بیماری آلزایمر، کاهش شنوایی مرتبط با سن، کاهش علائم پیری، ضعف استخوان (پوکی استخوان)، سندرم پای بی قرار، مشکلات خواب، افسردگی، درد عصبی، درد عضلانی، ایدز، بیماری پوستی به نام ویتیلیگو نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

اسفناج، کلم بروکلی و کاهو، لوبیا، نخود فرنگی و عدس از منابع فولیک اسید هستند.

مواد غذایی حاوی اسید فولیک
برخی از مواد غذایی مانند غلات غنی شده صبحانه، نان و ... حاوی این نوع ویتامین هستند. برخی از مواد غذایی سرشار از این ماده مغذی عبارتند از:
- کلم بروکلی
- کلم بروکسل
- برنج قهوه ای
- مارچوبه
- نخود
- لوبیا

فولات چیست؟
سیزده ویتامین حیاتی وجود دارد که مصرف آنها برای بدن ضروری است، در میان آنها مجموعه ای از ویتامین های B با نام هایی مانند تیامین یا ویتامین B۱، ریبوفلاوین یا ویتامین B۲ و نیاسین یا ویتامین B۳ وجود دارد.
بعد از آنها، فولات قرار دارد که فارغ از اینکه در چه سنی هستیم، مصرف آن برایمان لازم است.
فولات ( Folate ) نام عمومی برای یک نوع از ویتامین B است. ویتامین B۹ یک ماده مغذی ضروری است که به طور طبیعی به صورت فولات وجود دارد. فولات در بسیاری از عملکردهای مهم بدن نقش ایفا می کند.
به عنوان مثال، نقش مهمی در رشد سلول و تشکیل DNA دارد.

فواید فولات برای بدن
MethylFolate یا به صورت اختصاصی (MF) فعال ترین شکل فولات در بدن است. تمام سلول های ما به MF نیاز دارند تا آنزیم های ویژه ای را تولید کنند که در ساخت DNA، ژن ها و کروموزوم ها نقش دارند.
همچنین MF به سلول ها کمک می کند تا آسیب به DNA خود (که همیشه امکان به وجود آمدن آن حتی در سلول های سالم وجود دارد) را ترمیم کنند. متیل که به طور عمده از فولات به دست می آید، نیز برای اپی ژنتیک (خاموش و روشن شدن ژن ها) بسیار مهم است.
همچنین برای فعال کردن سلول ها و رشد بدن، حفظ ساختار آنها و ایجاد سلول های جدید هم این ماده ضروری است.
برای همه این دلایل، 200 میلیارد سلول مغز ما نیاز به MF دارند. همچنین، آنها به MF نیاز دارند تا قادر به ایجاد عایق الکتریکی سلول های عصبی، انتقال دهنده های مهم عصبی و حتی یک هورمون اصلی شوند.
با این حال، MF به طور معمول در غذاها یافت نمی شود و به ندرت توسط مکمل های غذایی ارائه می شود.
شیوه زندگی و مصرف داروها هم می توانند منابع تأمین فولات بدن را تضعیف کنند. مثلا سیگار کشیدن، مصرف الکل و همچنین مصرف زیاد برخی از داروها مثل آنتی اسیدها، آنتی بیوتیک ها ، داروهای ضد درد، ادرار آورهای خاص، درمان های جایگزین با استروژن، داروهای ضد بارداری و داروهای ضد سرطان در کاهش منابع فولات در بدن موثرند.
داشتن سطح پایین فولات با افزایش خطر ابتلا به چندین بیماری مرتبط است. از جمله این بیماری ها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- افزایش خطر بیماری قلبی و سکته مغزی
- نقایص تولد: سطوح پایین فولات در مادر باردار با اختلالات تولد مانند نقص لوله عصبی مرتبط است.
- خطر سرطان: سطح پایین فولات با افزایش شانس ابتلا به سرطان ارتباط دارد .
به همین علت، مکمل ویتامین B۹ برای بسیاری از افراد تجویز می شود. تقویت مواد غذایی با این ماده ی مغذی در کشورهایی نظیر آمریکا، کانادا و شیلی اجباری است. با این حال، مشکل این است که مکمل ها و غذاهای غنی شده معمولا شامل اسید فولیک هستند نه فولات.

منابع خوب فولات عبارتند از
- سبزیجات برگ سبز، مانند اسفناج، کلم بروکلی و کاهو
- لوبیا، نخود فرنگی و عدس
- میوه ها مانند لیمو، موز و خربزه
- محصولات غنی شده با فولات مانند برخی نان ها، آبمیوه ها و غلات

تفاوت اسید فولیک و فولات
هرچند این دو با هم متفاوت اند ولی گاهی به جای هم استفاده می شوند. در حقیقت، در مورد اسید فولیک و فولات، حتی در میان کارشناسان هم، سردرگمی زیادی وجود دارد.
آگاهی از تفاوت آنها مهم است، چون تاثیرهای مشابهی بر سلامت ندارند.
اسید فولیک در واقع ماده شیمیایی مشابه فولات است که در آزمایشگاه تولید می شود. این ماده در مکمل های غذایی وجود دارد و به برخی از مواد غذایی مثل آرد و غلات هم اضافه می شود.
با گذشت زمان، دانشمندان در مورد اثرات فولیک اسید بر روی بدن تحقیقات بیشتری کردند. همانطور که برخی مطالعات اخیر نشان داده اند، تفاوت های بسیار کمی بین اسید فولیک و فولات وجود دارد.

چرا به اسید فولیک نیاز دارید؟
اگر باردار هستید بهتر است فولیک اسید یا فولات مصرف کنید. فولیک اسید نوعی ویتامین ب نه سنتز شده است.
فولیک اسید از نقص لوله عصبی و بیماری مغز و نخاع جلوگیری می کند. لوله عصبی قسمتی از نطفه است که به رشد مغز و نخاع جنین کمک می کند.
نقص لوله عصبی در ابتدای رشد جنین اتفاق می افتد به همین دلیل توصیه می شود پیش از اقدام به بارداری فولیک اسید مصرف شود.
مطالعات نشان می دهد خانم هایی که یک ماه پیش از بارداری و در سه ماهه اول بارداری ، فولیک اسید مصرف می کنند احتمال نقص لوله عصبی را هفتاد درصد کاهش می دهند.
مطالعات نشان می دهد مصرف فولیک اسید از بیماری های دیگر مانند مشکلات قلبی و شکاف لب و کام جلوگیری می کند. فولیک اسید همچنین از بیماری پره اکلامپسی و ناهنجاری فشار خون جلوگیری می کند.
بدن به فولیک اسید برای ساخت گلبول قرمز خونی و جلوگیری از کم خونی نیاز دارد. فولیک اسید برای رشد جنین و جفت مورد نیاز است.

چه مقدار فولیک اسید نیاز دارید؟
برای کاهش احتمال ابتلای جنین به نقص لوله عصبی بهتر است حداقل یک ماه پیش از باردار شدن، روزانه چهارصد میکروگرم فولیک اسید مصرف کنید.
برخی معتقدند بهتر است در طول بارداری مقدار مصرف فولیک اسید را به ششصد میکروگرم افزایش دهید.
روزانه بیشتر از هزار میکروگرم فولیک اسید مصرف نکنید مگر این که پزشک به شما توصیه کند.

چه زمانی به فولیک اسید اضافی نیاز دارید؟
اگر بیش از حد چاق هستید احتمال نقص لوله عصبی در فرزند شما زیاد است. بهتر است با پزشک مشورت کنید. او احتمالا به شما توصیه می کند روزانه بیش از چهارصد میکروگرم فولیک اسید مصرف کنید.
اگر فرزند قبلی شما نقص لوله عصبی دارد پزشک توصیه می کند روزی چهار هزار میکروگرم فولیک اسید مصرف کنید.
اگر دوقلو باردار هستید پزشک توصیه می کند روزی هزار میکروگرم فولیک اسید مصرف کنید.
اگر بیماری دیابت دارید احتمال نقص لوله عصبی در فرزندتان زیاد است. بنابراین بهتر است پیش از بارداری با پزشک صحبت کنید و مقدار فولیک اسید موردنیاز را از او بپرسید.

آیا مصرف مکمل فولیک اسید لازم است؟
بله، تمام خانم های در سن باروری بهتر است مولتی ویتامین های فولیک اسید مصرف کنند.
علائم کمبود فولیک اسید
علائم کمبود فولیک اسید شامل اسهال، کم خونی ، از دست دادن اشتها، از دست دادن وزن، سردرد، سفت شدن زبان، تپش قلب و ضعف می باشد.