تأثیر ژنتیک بر یائسگی

یائسگی یک مرحله طبیعی در زندگی زنان است که با پایان دوره‌های قاعدگی و کاهش تولید هورمون‌های جنسی مشخص می‌شود. میانگین سن یائسگی در حدود ۵۱ سالگی است، اما این سن ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد. یکی از این عوامل کلیدی، ژنتیک است. 

شروع یائسگی: آیا سن یک عامل ژنتیکی است؟

تحقیقات نشان داده‌اند که سن وقوع یائسگی تا حد زیادی تحت تأثیر وراثت قرار دارد. مطالعات انجام‌شده بر روی خواهران و دوقلوهای همسان نشان داده‌اند که اگر یک خواهر زودتر از موعد یائسه شود، احتمال بروز این وضعیت در خواهر دیگر نیز افزایش می‌یابد. به طور کلی، تخمین زده می‌شود که ژنتیک می‌تواند ۵۰ تا ۸۰ درصد از تغییرات فردی در سن یائسگی را توضیح دهد.

از آنجایی که زنان وارد پریمنوپاز می‌شوند، ممکن است درباره دلایل وقوع یائسگی در یک سن خاص کنجکاو باشند. انجمن یائسگی شمال آمریکا گزارش می‌دهد که میانگین سن برای شروع طبیعی یائسگی ۵۱ سال است، اما برخی زنان می‌توانند یائسگی را از سن ۴۰ سالگی تجربه کنند.

شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد ژنتیک نقش مهمی در تعیین سن یائسگی دارد. با این حال، برخی عوامل محیطی و سبک زندگی، همچنین درمان‌های سرطان نیز می‌توانند بر شروع یائسگی تأثیر بگذارند.

سن یائسگی و وراثت

یک مطالعه گسترده بر روی بیش از ۲۰۰ هزار زن با نژاد اروپایی که در مجله نیچر منتشر شده است، ۲۹۰ واریانت ژنتیکی را شناسایی کرده است که با سنی که زنان به پیری باروری (سن یائسگی) می‌رسند، مرتبط است. بسیاری از این واریانت‌ها بخشی از مسیر تعمیر DNA هستند. محققان همچنین یک جمعیت دوم از بیش از ۷۸ هزار زن با نژاد شرق آسیایی را بررسی کردند و دریافتند که با اینکه بسیاری از نشانه‌ها مشابه بودند، اثر آنها بر یائسگی نسبت به جمعیت اروپایی متفاوت بود.

واریانت ژنتیکی به تغییرات یا جهش‌های خاصی در توالی DNA اشاره دارد که می‌تواند میان افراد مختلف یک گونه، از جمله انسان‌ها، متفاوت باشد. این تغییرات می‌توانند به دلایل طبیعی (مانند جهش‌های تصادفی) و یا عوامل محیطی (مانند تابش یا مواد شیمیایی) رخ دهند. واریانت‌های ژنتیکی می‌توانند در سطح‌های مختلفی وجود داشته باشند – از تغییرات کوچک در یک یا چند نوکلئوتید گرفته تا تغییرات بزرگ‌تری که می‌توانند شامل حذف یا اضافه کردن بخش‌هایی از کروموزوم‌ها باشند.

این واریانت‌ها می‌توانند تأثیرات مختلفی بر ویژگی‌ها، سلامتی و پتانسیل بیماری‌های مختلف داشته باشند. در مورد یائسگی و دیگر ویژگی‌های بیولوژیکی، شناسایی واریانت‌های ژنتیکی می‌تواند به پژوهشگران کمک کند تا درک بهتری از عوامل مؤثر بر سن یائسگی و سایر مراحل زندگی پیدا کنند و در نهایت، به توسعه درمان‌ها و مشاوره‌های راهبردی برای بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کنند.

یک مطالعه در سال ۲۰۲۱ که در مجله منوپاز منتشر شده است، تأکید می‌کند که عوامل ژنتیکی بر علائم وازوموتور یائسگی، مانند گرگرفتگی و عرق شبانه تأثیر می‌گذارند. مشابه با یافته‌های مطالعه نیچر، این تأثیرات ممکن است در گروه‌های نژادی و قومی مختلف متفاوت باشد.

در نهایت، یک متاآنالیز جداگانه‌ای که در منوپاز در سال ۲۰۱۹ منتشر شد، واریانت‌های ژنتیکی را شناسایی کرد که به تأخیر یائسگی بر اساس طول عمر خانوادگی مرتبط بودند. به عنوان مثال، زنانی که پس از ۴۰ سالگی بچه‌دار شدند، چهار برابر بیشتر احتمال داشت که به سن ۱۰۰ سالگی یا بالاتر برسند.

ارزش این مطالعات بخشی به گزینه‌های درمانی که می‌توانند اطلاعات جدیدی به آن‌ها ارائه دهند، مانند درمان‌های ژنتیکی هدفمند برای افزایش باروری و بخشی به پتانسیل آن‌ها برای کمک به پزشکان در پیش‌بینی سن یائسگی یک بیمار در آینده بازمی‌گردد. این می‌تواند گزینه‌های بیشتری و همچنین مراقبت‌های باروری زودتر برای مقدار کمی از زنانی که یائسگی زودرس را تجربه می‌کنند، فراهم کند. همچنین می‌تواند در مدیریت اثرات یائسگی که به‌طور منفی بر کیفیت زندگی بیماران تأثیر می‌گذارد، از جمله آتروفی ولووواژینال و عفونت‌های مکرر مجاری ادراری، کمک کننده باشد.

یک مطالعه دیگر که در منوپاز منتشر شد، نشان داد زنانی که در سنین پایین‌تر برای علائم تناسلی ادراری یائسگی درمان شدند، پاسخ بهتری به درمان نشان دادند.

عوامل سبک زندگی که بر آغاز یائسگی تأثیر می‌گذارند

یائسگی می‌تواند به دلیل چندین عامل سبک زندگی، از جمله سیگار کشیدن و شاخص توده بدنی بالا، در سنین پایین‌تری اتفاق بیفتد. با این حال، میزان تأثیر این عوامل بر سن یائسگی هنوز مشخص نیست. به‌ویژه، نویسندگان مطالعه نیچر دریافتند که یک نمره ریسک ژنتیکی بهتر از وضعیت سیگار کشیدن قادر بود نارسایی زودرس تخمدان را پیش‌بینی کند که زمانی رخ می‌دهد که زنان قبل از ۴۰ سالگی به یائسگی می‌رسند.

یائسگی همچنین می‌تواند به عنوان نتیجه شیمی‌درمانی اتفاق بیفتد. بیمارانی که به سرطان تشخیص داده شدند، باید در مورد گزینه‌های حفظ باروری خود مشاوره شوند اگر در آینده به فکر بارداری هستند.

به بیان دیگر علاوه بر ژنتیک، عوامل دیگری نیز بر سن یائسگی تأثیر می‌گذارند:

• عوامل محیطی: قرارگیری در معرض مواد شیمیایی خاص، دود سیگار و استرس‌های شدید می‌تواند تأثیر منفی بر عملکرد تخمدان‌ها و سن یائسگی داشته باشد.
• چاقی: تحقیقات نشان داده‌اند که چاقی می‌تواند منجر به تغییر در سطح هورمون‌ها و افزایش سن یائسگی شود.
• سلامت عمومی: بیماری‌ها و اختلالات خاص می‌توانند بر روی تنظیم هورمونی تأثیر بگذارند و منجر به یائسگی زودرس شوند.
• سبک زندگی: فعالیت‌های فیزیکی منظم، رژیم غذایی سالم و عدم مصرف سیگار می‌توانند عوامل مؤثری در تأخیر یائسگی باشند.

آیا ژنتیک بر یائسگی تأثیر می‌گذارد؟

تأثیر ژنتیک بر یائسگی به صورت یکسان بر روی تمام زنان عمل نمی‌کند. برخی از زنان با وجود داشتن تاریخ خانوادگی یائسگی زودرس، ممکن است در سن معمولی یائسه شوند.

همچنین علی‌رغم پیشرفت‌های علمی، هنوز جنبه‌های زیادی از تأثیر ژنتیک بر یائسگی ناشناخته است و نیاز به تحقیقات بیشتری برای درک بهتر این فرآیند وجود دارد.

در نتیجه زمانی‌که افراد می‌پرسند آیا سن یائسگی وراثتی است، متخصصان زنان و زایمان باید با اطمینان به توضیح دقیق پیوند ژنتیکی بپردازند. در آینده، آزمایش‌های ژنتیکی ممکن است به شناسایی زنانی که در معرض خطر بیشتری برای یائسگی زودرس هستند، کمک کند که می‌تواند به بهبود برنامه‌ریزی خانواده و درمان باروری کمک کند. در حال حاضر، بهترین توصیه برای بیماران ممکن است این باشد که یک درک واضح از تاریخچه پزشکی خانوادگی و عوامل خطر خود داشته باشند.