بیماری مادرزادی قلب در نوزادان، علل ابتلا

براساس آمار در ازای هر هزار نوزاد هشت نفر به بیماری مادرزادی قلب مبتلا می شوند

براساس آمار در ازای هر هزار نوزاد هشت نفر به بیماری مادرزادی قلب مبتلا می شوند. بیماری مادرزادی قلب ، نقایصی است که هنگام تشکیل قلب در دوران جنینی ایجاد می شود و در این مراحل نقصی از بدو تولد با نوزاد همراه است.

به همین دلیل برای آن لفظ مادرزادی به کار برده می شود. وراثت ، عوامل محیطی و برخی احتمالات از علل مختلف بروز این بیماری است، اما عامل وراثت نقش مهم تری دارد.

دکتر آویسا طبیب، فوق تخصص قلب و عروق کودکان درباره این بیماری می گوید: بیماری مادرزادی قلب ممکن است در نوزاد یا کودک بدون علائم بالینی، با شنیدن صدای اضافی در قلب و هنگام معاینه از سوی متخصص کودکان تشخیص داده شود. قبل از تولد هم با انجام اکو کاردیوگرافی قلب، سلامــت قلب جـــــنین قابل بررسی است.

البته ممکن است بیماری های خفیف قلبی در دوران جنینی به علت کوچکی قلب قابل مشاهده نباشد، ولی بیماری های مهم قلبی با دقت بسیار بالاقابل تشخیص است. وی ادامه می دهد: در روزهای اول تولد کبودی لب، زبان و مخاط ها می تواند نشانه ای از بیماری قلبی باشد. در بعضی موارد تنفس تند و سنگین، ضعیف بودن نبض اندام تحتانی و سردی پاها، عدم وزن گیری، عفونت های مکرر تنفسی و خستگی شیرخوار هنگام تغذیه و تعریق می تواند از علائم این بیماری باشد.

با مشاهده هرکدام از این موارد، بیمار باید حتما از سوی فوق تخصص قلب کودکان معاینه و اکو کاردیوگرافی شود و در موارد خاص برای تشخیص نهایی نیاز به انجام عکسبرداری رنگی از قلب (آنژیوگرافی) است.

دیابت در سکوی اول

دکتر طبیب با اشاره به این که بیماری های مادر و مصرف دارو در دوران حاملگی از عوامل محیطی است، می گوید: بیماری های زمینه ای مادر که اثر سوء در تکامل قلب جنین داشته باشد، دیابت در دوران بارداری است و شانس وقوع بیماری مادرزادی قلب در جنین را تا هشت برابر افزایش می دهد. مصرف داروهای مختلف از جمله داروهای اعصاب و ضدتشنج باعث نقایص قلبی در جنین می شود.

همچنین ممکن است عوامل عفونی در دوران بارداری به ایجاد نقایص و بیماری مادرزادی قلب منجر شود که سرخجه از مهم ترین آنهاست. به گفته وی، همه خانم هایی که قصد بارداری دارند باید از نظر ایمنی در برابر سرخجه بررسی شوند و در صورت ایمن نبودن سه ماه قبل از بارداری واکسیناسیون انجام گیرد.

البته برخی نوزادان در حالی متولد می شوند که هیچ گونه عامل خطری در دوران بارداری مادر مشاهده نمی شود، اما براساس عوامل تصادفی تشکیل قسمتی از قلب به صورت معیوب صورت گرفته است.

علل ابتلا به بیماری مادرزادی قلب

به گفته این متخصص، بیماری مادرزادی قلب در موارد خفیف ممکن است تا دوران کودکی علائمی نشان ندهد، ولی بیماری های مهم قلبی از همان روزهای اول تولد با علائمی مشاهده می شود. به طورکلی سه نقص ممکن است در قلب رخ داده باشد.نقص در تشکیل دیواره بین حفرات قلب، یعنی در دیواره بین دهلیزها یا دیواره بین بطن ها یکی از ناهنجاری هایی است که در ساختمان قلب ایجاد می شود.

در قلب سالم دیواره کامل بین دهلیزها، همچنین بین بطن ها وجود دارد که مانع ارتباط دو دهلیز یا دو بطن با یکدیگر می شود، ولی در نقص دیواره بین دهلیزی یا نقص دیواره بین بطنی سوراخی در این دیواره مشاهده می شود. ارتباط بین دو حفره مجاور باعث ورود خون از حفرات سمت چپ به سمت راست قلب و در نهایت به سمت ریه نوزاد می شود.

این نقص به پرخونی ریه، افزایش فشار خون داخل ریه، افزایش برگشت خون به سمت چپ قلب، در نهایت بزرگی قلب و علائم نارسایی قلبی منجر می شود. اندازه سوراخ، شدت این بیماری را تعیین می کند. در سوراخ های بزرگ قلبی معمولا علائم نارسایی قلبی در هفته دوم زندگی ظاهر می شود، اما در سوراخ های کوچک تا سال ها بدون علامت است.

تنگی دریچه های عروق قلب

خون داخل قلب توسط دو رگ بزرگ از قلب خارج می شود. یکی از این رگ ها (آئورت) خون روشن را به تمام بدن پخش می کند و دیگری (شریان ریوی) خون تیره را برای تصفیه به ریه ها می برد. قلب با هر انقباض خود دریچه های این دو رگ را باز کرده و خون را به داخل آنها پمپ می کند.

طبیعی است که تنگی این دریچه ها به افزایش فشار بر عضله قلب منجر شده و قلب نمی تواند براحتی خون را به داخل عروق پمپ کند و به همین دلیل بتدریج تغییراتی در عضله قلب ایجاد می شود و ابتدا عضله ضخیم می شود و در صورت تشخیص ندادن یا کوتاهی در درمان بموقع در مراحل نهایی بیماری، بزرگی قلب و علائم نارسایی قلبی ظاهر می شود.

نوزادان کبود

در بیماری مادرزادی قلب محل شریان ریوی و آئورت با یکدیگر جابه جا شده و خون روشن به جای ورود به آئورت و پخش شدن در سراسر بدن، به ریه هدایت می شود و خون تیره به جای هدایت شدن به ریه جهت اکسیژن گیری، مجددا در بدن پخش می شود. طبیعی است که این نوزادان در بدو تولد کاملاکبود هستند، ولی وجود سوراخ بین دهلیزی و رگ ارتباطی بین شریان آئورت و ریوی در روزهای اول تولد به زنده ماندن نوزاد منجر شده و پس از قطعی شدن تشخیص، نوزاد باید سریعا تحت عمل جراحی قلب قرار گیرد.

درمان بدون جراحی

درمان بیماری مادرزادی قلب به روش جراحی و غیرجراحی صورت می گیرد. این متخصص قلب کودکان می گوید: اکثر بیماری های پیچیده قلبی برای اصلاح کامل ضایعه نیازمند عمل جراحی قلب است، ولی با پیشرفت های اخیر در کشورمان در حال حاضر تعداد قابل توجهی از بیماران می توانند با استفاده از روش های غیرجراحی درمان شوند. این بیماران شامل موارد تنگی دریچه های قلب، سوراخ های دیواره قلب و تنگی عروق می شود.

رعایت بهداشت دهان و دندان

دکتر طبیب با اشاره به این که بیماران مبتلابه بیماری مادرزادی قلب ، پزشکان و دندانپزشکان را از وضع قلبی خود آگاه کنند، ادامه می دهد: بیماران باید درمان بیماری های عفونی و رعایت بهداشت دهان و دندان را جدی بگیرند. در برخی بیماران مادرزادی قلب استعداد ابتلابه آندوکاردیت افزایش می یابد. آندوکاردیت به معنای عفونت لایه داخلی قلب است و در صورت عفونت دهان و دندان و سایر عفونت ها در بدن، میکروب می تواند از طریق خون به قلب منتقل شده و به آندوکاریت منجر شود.

آیا با بیماری مادرزادی قلب می توانم مادر شوم؟

بسیاری از افراد مبتلابه بیماری مادرزادی قلب در ایران به سن باروری رسیده اند و زندگی طبیعی دارند، اما بندرت بیمارانی وجود دارند که درجاتی از ضایعات خفیف قلبی آنها بعد از عمل باقی مانده و قابل رفع نیست.

دکتر طبیب توصیه می کند، مادران قبل از بارداری با پزشک متخصص زنان مشاوره کرده و در صورت تشخیص بیماری زمینه ای، درمان شوند و پس از کنترل شدن، به بارداری اقدام کنند. مصرف دارو در خانم باردار باید تحت نظر متخصص زنان صورت گیرد تا از مصرف داروهای مضر برای جنین جلوگیری شود.

همچنین مادرهایی که مورد جراحی قلب قرارگرفته یا بیماری مادرزادی قلب داشته اند قبل از بارداری حتما به پزشک مراجعه کنند و در صورت تائید اقدام به بارداری کنند.

منبع: نبض ما