روش تربیت کودک، رفتار خودتان را اصلاح کنید!

برای اینکه کودکتان حرف شنو شود و با دستوراتتان مشکلی نداشته باشد و از آنان مخالفت نکند و روی برنگرداند یک سری راه حل ها داریم!

برای تسلیم کردن کودکان روشی کلی وجود دارد که در همه شرایط، مفید است. در تربیت مؤثر، وجود حد و مرز برای بچه‌ها ضروری به نظر می‌رسد. اگر ما آنها را درست راهنمایی کنیم، فرزندانمان آماده پذیرش می‌شوند. چرا که اساساً بچه‌ها مایلند والدین خود را خشنود سازند. اما اکثر ما در تعیین حد و مرز برای کودکانمان مهارتی نداریم. زیاد صحبت می‌کنیم، بسیار عاطفی برخورد می‌کنیم و نمی‌توانیم به طور واضح منظور خود را بیان کنیم.

۱ - برخورد مثبت داشته باشید

به رفتار مناسب فرزند خود توجه کنید و در همان لحظه از آن تعریف کنید. سپس از او درخواست نمایید ( یا او را راهنمایی کنید ) تا فعالیت بعدی را انجام دهد. در این روش برای هر کاری که کودک درست انجام می‌دهد امتیازی قائل شوید، به نوعی که گویی جادویی در کار است، او به طور باور نکردنی، درخواست‌های بعدی را اجابت می‌کند.به طور مثال به او بگویید :

- آفرین که یک لیوان شیر خوردی . حالا بیا کمی تخم مرغ بخور .

- خیلی خوب مسواک زدی . حالا بیا لباس خوابت را بپوش .

بچه‌ها بیشتر پذیرای فرمان‌های مثبت هستند تا منفی. به طور کلی بهتر است واضح و روشن به کودک بگویید باید چه کار کند. دستورات منفی مثل نرو، نریز، نکن به کودک می‌گوید چه چیزی قابل قبول نیست، اما رفتاری که از او انتظار می‌رود را بیان نمی‌کند. والدین مستبد اغلب از فرمان‌های منفی استفاده می‌کنند، در حالی که والدین موفق دریافته‌اند بیشتر باید از فرمان‌های مثبت استفاده کنند.

۲ - برای کنترل او به نرمی رفتار کنید

هر گاه ازکودک خود خواهشی دارید، به سمت او بروید و به نرمی او را لمس کنید. به طوری که حضور شما تقریباً موافقت کودکتان را ضمانت کند. اکنون درست در جایی هستید که فرمان شما به یک عمل تبدیل می‌شود. شما می‌خواهید فرزندتان میز را بچیند، اگر با فریاد از او بخواهید که از آن طرف خانه بیاید و میز را بچیند، حتماً مؤثر نخواهد بود؛ بهتر است نزد او بروید و آنچه که می خواهید به او بگویید، سپس با او به آشپزخانه بروید. هنگامی که خواهر و برادر مشغول نزاع و درگیری هستند، نباید با داد و بیداد دعوا را متوقف کنید. به جای آن، به طرف آنها بروید و صحبت کنید. خیلی اوقات همین آرامش شما برای ساکت کردن بچه ها کافی است. اگر می‌خواهید موافقت کودک خود را جلب کنید کمتر از " نه مؤکد" استفاده کنید و حتی‌المقدور از حبس کردن او در اتاقش خودداری نمایید.

۳ - فرزند خود را دوباره راهنمایی کنید

فرزند خود را به سمت رفتار پسندیده هدایت کنید. اگر او به چیزی دست می‌زند که نباید دست بزند، به او بفهمانید که دقیقاً چه چیزهایی را می‌تواند لمس کند یا بردارد. اگر او روی مبل بالا و پایین می‌پرد، به جای اینکه او را سرزنش کنید، جایی را که می‌تواند جست و خیز کند به او نشان دهید.

۴ - اشیاء مخرب را از دسترس کودک دور کنید

اگر فرزندتان روی دیوار رنگ‌آمیزی می‌کند، مداد رنگی را از دسترسش دور کنید و برایش توضیح دهید که چطور می‌تواند از مداد رنگی به درستی استفاده کند.

۵ - عزت نفس کودکان را از بین نبرید

اگر فرزند خردسالتان روی میز ایستاده و می‌خواهید او را پایین بیاورید، به او بگویید " اجازه نداری روی میز بایستی، خودت پایین می‌آیی یا من کمکت کنم ؟ " در این صورت شما به نوعی ناتوانی‌های او را مهار می‌کنید و اعتماد به نفس از شما به فرزندتان انتقال می‌یابد.

۶ - فرزند خود را برای حضور در جمع آماده کنید

اگر فرزند شما در حضور دیگران بد رفتاری کند، باعث خجالت شما می‌شود و افرادی که شاهد خرابکاری او هستند رنجیده می‌شوند. در این زمان اگر به او بگویید "ساکت بنشین "، معمولاً رفتارش بهبود نمی‌یابد. قبل از هر وضع جدیدی همچون سوار شدن به هواپیما یا حضور در جشن تولد، موقعیت را برای او شرح دهید و انتظارات واقعی خود را بیان کنید. به طور مثال بگویید: وقتی سوار هواپیما می‌شویم، در آنجا صندلی مخصوص خودت را داری و باید کمربندت را ببندی. می‌توانی کتاب بخوانی، چیزی بخوری یا با اسباب بازی کوچکی بازی کنی. وقتی فردا به جشن تولد می‌رویم، از تو انتظار دارم شلوغ نکنی و هنگامی که دوستت کادوهایش را باز می‌کند، بنشینی و تماشا کنی.

۷ - به کودک کمک کنید که کمی جلوتر را ببیند

بچه‌ها در هر موقعیتی که قرار دارند، رویدادهای بعدی را نمی‌بینند و فقط در لحظه زندگی می‌کنند. برای همین، هنگام گــذر از مرحله‌ای دیگر، دچار مشکل می‌شوند. بنابراین بهتر است هنگامی که می‌خواهید او را از جایی که دوست دارد به جای دیگری ببرید، ابتدا پنج دقیقه قبل او را مطلع کنید که تا چند لحظه دیگر باید اینجا را ترک کنید. اگر بی‌خبر دست او را بگیرید و به جای دیگری ببرید باعث آزار او می‌شوید.

۸ - از جایی که برای او مشکل ساز است دور شوید

اگر هر بار با کودکتان به سوپر مارکت رفتید و با مشکلاتی روبرو شدید، زمانی به آنجا بروید که کسی از او نگهداری می‌کند. بهتر است مدت یک ماه به او فرصت دهید و او را همراه خود به خرید نبرید، این مدت، زمان مناسبی است که این چرخه منفی بشکند و به شما و فرزندتان اجازه دهد که روال عادی پیدا کنید.

۹ - کودکتان را به جای دیگری ببرید

اگر در رستوران هستید و او بهانه‌گیری می‌کند، کودکتان را بردارید و از آنجا خارج شوید. اغلب بیرون رفتن و انتقال او به جایی دیگر، باعث آرامش او می‌شود. کارهای روزمره را به طور منظم انجام دهید. لباس پوشیدن، مسواک زدن، باز کردن در، تمیز کردن اسباب بازی‌ها، رفتن به رختخواب، همه اینها مجموعه‌ای هستند که رویدادهای مهم روزانه محسوب می‌شوند. شما می‌خواهید فرزندتان هر یک را با موفقیت پشت سر بگذارد و در گذر از هر مرحله، رفتار مناسبی داشته باشد. اما ممکن است رفتارهای منفی مثل فریاد زدن نیز به سرعت در روال عادی روزمره جای بگیرد.

۱۰ - در هر مرحله او را راهنمایی کنید

دقت کنید که هر یک از مراحل رشد کودکتان در کارهای روزمره پنهان شده است. او به تدریج می‌تواند کفش‌هایش را بپوشد و یا به حمام برود. شما نخست باید او را از لحاظ فیزیکی (در هر مرحله انجام امور روزانه) راهنمایی کنید و بعد فقط نظاره‌گر باشید. مثلاً به او بگویید: "من نمی‌توانم لباست را دربیاورم؛ اما تو را تماشا می‌کنم که چطور این کار را می‌کنی ."

۱۱ - گاهی بعضی امور را به کودک یادآوری کنید

بچه‌ها به راحتی ممکن است چیزی را فراموش کنند. این وظیفه شماست که بعضی موارد را به آنها تذکر دهید. مثلاً اگر کودک شما فراموش کرد به دستشویی برود. باید با مهربانی به او بگویید "وقت دستشویی" رفتن است. یک کلمه‌ی یاد‌آوری برای او بسیار مفید خواهد بود.

۱۲ - هنگام فرمان دادن به کودک، از دستورات واضح و روشن استفاده کنید

به جای اینکه بگویید "اتاقت را مرتب کن" بهتر است به مورد مشخصی اشاره کنید. یعنی بگویید کتاب ها را در قفسه آبی، و اسباب بازی‌ها را در قفسه پایینی بگذار. هر قدر فرمان‌های شما واضحتر باشد پذیرفتن آنها برای کودک آسانتراست.

۱۳ - علت انجام هر کاری را برای کودک توضیح دهید

همانطور که شما و فرزندتان در حال مسواک زدن هستید، برای آگاهی او توضیح دهید که چه کار می‌کنید و چرا. مثلاً بگویید : " ببین من خمیر دندان را به تمام دندانم می‌رسانم. حالا با آب، دهانم را می‌شویم، غرغره می کنم و بعد آب دهانم را بیرون می‌ریزم تا دندان‌ایم خراب نشود و سفید بماند. بیا با هم این طوری مسواک بزنیم."

۱۴- واضح و روشن صحبت کنید

والدین برای حد و مرز گذاشتن و ادب کردن فرزندانشان سربسته و مبهم صحبت می‌کنند، می‌گویند «مؤدب باش، اذیت نکن، شلوغ نکن» . این راهنمایی‌های کلی برای هر کودکی معنی خاصی دارد. بچه‌ها از ما می‌خواهند، انتظاراتمان را به طور روشن و واضح بیان کنیم. حد و مرز مشخص به کودک می‌گوید دقیقاً چگونه باید رفتار کند. مثلاً در " کتابخانه آهسته صحبت کن، وقتی از خیابان عبور می‌کنیم دست مرا بگیر یا موقع غذا حرف نزن". این راهبرد در واقع میزان پذیرش و حرف شنوی کودکتان را افزایش می‌دهد.

۱۵- انتخاب‌های دیگر را به کودک پیشنهاد کنید

در بسیاری موارد می‌توانید به فرزندتان فرصت یک انتخاب محدود شده بدهید تا خودش تصمیم بگیرد چگونه دستورات شما را انجام دهد. گاهی آزادی عمل در تصمیم‌گیری، به کودک احساس قدرت و تسلط می‌دهد که به تدریج مقاومت در برابر والدین را کاهش دهد. به طور مثال به او بگویید: « الان وقت استحمام است. می‌خواهی دوش بگیری یا در وان حمام کنی؟» « می‌خواهی نیم ساعت صبح، نیم ساعت بعدازظهر ریاضی تمرین کنی ؟ یا یک ساعت صبح ؟ » از این رو والدین بهتر و سریع‌تر می‌توانند به کودک خود پیشنهاداتی بدهند. آنها انتخاب محدودی برای کودکان تعیین می‌کنند. اما می‌توانند تغییراتی در آن پدید آورند. به عبارتی دیگر این گونه انتخاب‌ها محدود، اما تغییر پذیرند.

۱۶- قاطع باشید

زمانی که عدم پذیرش و سرپیچی رخ داده باشد و شاید کودک به خودش یا دیگران آسیب برساند. به موقعیت محدوده کننده قاطع نیاز داریم. یک محدودیت قاطع به کودک می‌گوید باید رفتار نامطلوبش را متوقف کند و فوراً حرف شما را بپذیرد. مثلاً: «همین الان برو تو اتاقت»، « بس کن اسباب بازی‌هایت را پرت نکن » . البته این قاطعیت از طریق جدیت در چهره و صدا به خوبی نمایان می‌شود. همان طور که نرمش بیش از حد والدین برای کودک مفید نیست، رفتار خصمانه والدین نیز برای آنها مضر است. اما قاطعیت مرز بین نرمش بیش از حد و رفتار خصمانه است.

۱۷- بی طرفی خودتان را اعلام کنید

وقتی می‌گویید:«الان برو بخواب» ممکن است نیروی کشمکش شخصی بین او و شما ایجاد شود. روش بهتر این است که دستورات را به حالت غیر شخصی بیان کنید. به طور مثال به او بگویید «ساعت نه است و وقت خواب تو » و به ساعت اشاره کنید. در این حالت هر اعتراض و حس ناخوشایندی پدید بیاید، بین کودک و ساعت است، نه بین او و شما. یا هنگامی که به او می‌گویید «:خانه جای توپ بازی نیست» او از این قاعده ناراحت می‌شود نه از شما .

۱۸- توضیح دهید چرا محدودیت لازم است

مردم وقتی در مورد قاعده یا دستوری توجیه شوند، بهتر می‌توانند آن را بپذیرند، اما در غیر این صورت آن را مستبدانه می‌پندارند. بنابراین هنگامی که برای اولین بار کودک را در موقعیت محدودکننده قرار دادید توضیح دهید چرا فرزندتان باید آن را بپذیرد. شناخت علت قواعد، باعث می‌شود رفتار مناسب در کودک درونی شود. یعنی تمایلات درونی‌اش، او را مطیع قوانین خانواده می‌سازد. برای بیان علت قوانین به جای این که از توضیحات طولانی، که بچه‌ها را خسته می‌کند، استفاده کنید. به طور خلاصه، دلیل یک دستور را بیان کنید. مثلاً: "دیگران را نزن! چون بدنشان درد می‌گیرد" یا " وقتی اسباب بازی را از دست بچه‌های دیگر می‌گیری، آنها ناراحت می‌شوند، چون هنوز بازیشان تمام نشده است. "

۱۹- در تربیت کودکان ثابت قدم باشید

تعیین حد و مرز برای کودکان، هنگامی مؤثر است که این قوانین ثابت باشند. به عبارت دیگر، در هر خانه باید ضوابط خاصی حاکم باشد و والدین همواره به آن پایبند باشند و آن را تغییر ندهند. مثلاً اگر ساعت خواب ، یک شب هشت و شب دیگر هشت و نیم و شب بعد نُه باشد، به جای همراهی، مقاومت بچه‌ها را در پیروی از این برنامه به دنبال خواهد داشت. سختی این روش در این است که قوانین مهم و روزمره خانواده باید هر روز به موقع اجرا شوند تا تأثیر گذار شوند.

۲۰- رفتار ناپسند را تذکر دهید

مهم نیست بدرفتاری کودک چه باشد، ما باید برای او روشن کنیم که رفتارش را ناپسند می دانیم و آن را قبول نداریم. بنابراین به جای این که بگوییم «پسر بد» یعنی خودت را قبول نداریم، باید بگوییم « کتک کاری نکن » یعنی رفتارت را رد می‌کنیم.

۲۱- احساسات و عواطف خود را کنترل کنید.

بنا به گزارش پژوهشگران، هنگامی که والدین عصبانی هستند، فرزندان خود را شدیداً تنبیه می‌کنند و بیشتر از قبل مورد آزار زبانی و بدنی قرار می‌دهند، گاهی اوقات به جای خشونت و رفتار خصمانه باید آرامش خود را حفظ کنیم، نفس عمیق بکشیم و تا ده بشماریم. اساساً تربیت یعنی آموزش رفتار صحیح به کودکان، اما اگر شما عصبی یا احساساتی باشید نمی‌توانید آموزش را به طور مؤثر انجام دهید. مثلاً به جای این که به کودک خود حمله کنید و حرف ناشایستی به او بزنید بهتر است یک لحظه صبر کنید، بعد با آرامش از او بپرسید «اینجا چه خبر است؟» . همه کودکان به راهنمایی والدین برای شناخت رفتار پسندیده نیاز دارند. مهارت ما در ایجاد قوانین و محدودیت‌ها، همکاری بیشتری از جانب فرزندان برای ما به ارمغان می‌آورد.