پوسیدگی دندان کودک شیرخوار، عوامل موثر

گاه والدین با صحنه ای روبرو می شوند که برای آنها نگران کننده است و آن پوسیدگی دندان کودک و کرم خوردگی روی دندان های شیرخواره یا کودک می باشد. طبیعتا والدین نگران علت این اتفاق و راه هایی برای جلوگیری از آسیب بیشتر هستند. دلایل مختلفی برای پوسیدگی زودهنگام دندان ها وجود دارد؛ اما بعضی از دندان پزشکان به عامل «شیر دهی»، بویژه در شب، اشاره می کنند. ما در این بخش دندانپزشکی از دکتر سلام به مواردی مثل تاثیر شیردهی با پستان در پوسیدگی زودرس دندان، یافته هایی در این مورد و دیگر دلایل پوسیدگی زودرس می پردازیم.

از لحاظ زیست شناختی طبیعی است که شیردهی هر چقدر که مادر و نوزاد می خواهند ادامه پیدا کند. مطالعات انجام شده بر روی جمجمه گذشتگــان نشان می دهد که پوسیدگی دندان در گذشته وجود نداشته و این یعنی نسبت به گذشته تغییری در رژیم غذایی انسان بوجود آمده است. شیردهی به کودک هم به سلامت وی کمک می کند و هم باعث رشد فیزیکی و روانی می شود. اما ممکن است این شیردهی باعث آسیب زدن به سلامتی دندان های شیرخوار نیز بشود. برایان پالمر (دندانپزشک) بر این باور است که: "اگر شیردهی باعث پوسیدگی زودرس می شد، با تکامل تدریجیِ انسان، علیه آن اقدامی صورت می گرفت."

آیا قندهای طبیعی موجود در شیر مادر می تواند باعث پوسیدگی دندان شود؟
قند موجود در شیر مادر از نوع لاکتوز است. این قند طبیعی را به هیچ وجه نمیتوان با قند خالص مقایسه کرد، زیرا شیر مادر خواص آنتی باکتریال محافظت کننده، آنزیم ها و سطوح PH بسیاری داشته که برای بدن بسیار مفید است. به عنوان مثال:
استرپتوکوس (باکتری که باعث ایجاد پوسیدگی می شود) توسط لاکتوفرین (یک نوع گلوکوپروتئین که خاصیت ضد باکتری داشته و در شیر مادر موجود است) از بین می رود.
با انجام آزمایش بر روی مینای دندان، محققین دریافتند که شیرمادر باعث قوی تر شدن مینای دندان ضعیف می شود؛ به عبارتی دیگر به وسیله آزادسازی کلسیم و فسفر باعث ترمیم و تقویت مجدد دندان ها می شود.

براساس یافته های این تحقیق، ما بین شیر مادر و پوسیدگی زودرس دندان رابطه ای پیدا نکردیم. در سال 2015 تام و همکارانش با مروری به گذشته این موضوع، دریافتند که شیر مادر حتی می تواند به جلوگیری از پوسیدگی دندانها کمک کند.
هیچ ارتباطی وجود ندارد!
در سال 2007، کرامر و همکارانش مطالعه ای درباره تاثیر شیر مادر بر پوسیدگی زودرس دندان، بر روی 13889 مادر و شیرخوار انجام دادند که در نتیجه ی این تحقیق، تا شش سال هیچ ارتباطی بین این دو عامل یافت نشد.

چرا دندانپزشکان شیردهی با پستان را مقصر می دانند؟!
دلایل متعددی ممکن است دندانپزشکان را به این تصور رسانده باشد:
تفاوت بین پوسیدگی دندان بر اثر شیر دادن با شیشه و شیر دادن با پستان:
ممکن است دندانپزشکان به اشتباه بر این باور باشند که شیر دادن با پستان از لحاظ آسیب های احتمالی، همانند شیر دادن با شیشه است. با این حال همه ما می دانیم که این دو از لحاظ خطرات احتمالی باهم برابر نیستند. باید گفت که شیر دادن با شیشه ممکن است باعث آسیب های زودرس به دندان ها شود. دلایل این آسیب شامل موارد زیر می شود:
-شیشه هایی که در آن به کودکان شیر داده می شود، ممکن است حاوی مواد قندی مثل آب میوه یا دیگر نوشیدنی ها باشد که سطح بالایی از قند را بدون عوامل محافظت کننده (برخلاف پستان مادر) به کودک می دهند.
-کارکرد شیشه به شکلی است که باعث می شود مواد خوراکی به مدت زمان بیشتر و به شکل کامل تر داخل دهان کودک باقی بماند و تمام سطح دندان های او را پوشش دهد.

شیردهی با پستان و رشد دهان و دندان کودک:
شیر دادن با پستان نسبت به شیشه، باعث فراهم کردن شرایط بهتر برای رشد عادی دهان، سقف دهان، مسیر رفت و آمد هوا به داخل و خارج و نیز ترتیب مناسب و مطلوب تر دندان ها می شود. این عوامل باعث کاهش احتمال رخ دادن مواردی مثل سندرم مرگ ناگهانی کودک (SIDS) و مشکل خواب شده و نیاز به ارتودنتیست را کاهش می دهد. پیرس و همکارانش نیز دریافتند که شیردهی با پستان می تواند از نامنظمیِ دندان ها در آینده جلوگیری کند.

چه چیزی باعث پوسیدگی دندان می شود؟
اگر پوسیدگی دندان را اتفاقی نو ظهور بدانیم، باید گفت که شیردهی با پستان قدمتی به اندازه تاریخ بشر دارد. پس عامل پوسیدگی دندان چیست؟ در ادامه به عواملی که می تواند زمینه ایجاد پوسیدگی را بوجود آورد می پردازیم:
1- میزان قند موجود در تغذیه کودک:
کودک شما چند وقت یکبار غذای قنددار (آبمیوه ها، غلات، نان، میوه های خشک شده، داروهای شیرین) می خورد؟
2- وجود باکتری استرپتوکوس در دهان:
این باکتری می تواند از راه هایی مثل بوسیده شدن توسط بزرگترها، استفاده از قاشق مشترک با سایر اعضای خانواده، پستانک به دهان کودک شما منتقل شود و پس از ترکیب شدن با مواد قندی باعث پوسیدگی دندان کودک شود. این ترکیب اسید و باکتری می تواند منجر به از بین رفتن املاح معدنی شده یا به مینای دندان آسیب برساند.
3- کمبود بزاق دهان:
بزاق اولین عامل دفاعی برای تمیز کردن غذاها و باکتری های موجود در دهان است. اما تحت شرایط خاص پزشکی یا مثلا در هنگام خواب، سطح بزاق دهان کاهش می یابد که ممکن است باعث خشکی دهان شود (پالمر،۲۰۰۰).
4- ایرادات مربوط به مینای دندان:
مواردی مثل رشد ناکافی مینا یا آسیب های فیزیکی. رشد ناکافی مینا می تواند تحت تاثیر عواملی مثل وجود بیماری در مادر، استرس یا کم خوابی در طول دوران حاملگی یا وجود یک بیماری خاص در کودک طی ۱ سال اول زندگی، رخ بدهد.
5- عواملی ژنتیکی:
برخی از عوامل ژنتیکی می تواند در بروز این عارضه تاثیرگذار باشد.
6- استرس مادر در طول دوران حاملگی:
دکتر پاتریک (دندانپزشک) در مقاله ای به بررسی این موضوع پرداخت و دریافت که در کنار مشکلات مربوط به مینای دندان، عواملی مثل استرس مادر، بیماری یا دریافت کمِ لبنیات، در دوران حاملگی با کیفیت مینای دندان شیرخوار و کودک در ارتباط است.

نتیجه گیری
در پایان باید گفت که شیر دادن به کودک با پستان بسیار عادی است. این عقیده که شیردهی با پستان باعث پوسیدگی می شود از لحاظ زیست شناختی بی معنی است و به هیچ وجه با تحقیقات انجام شده نمیتوان آنرا اثبات کرد. دلایل بسیاری برای پوسیدگی دندان وجود دارد و بسیار مهم است که دندان هایمان را تمیز نگه داشته و تمام عوامل موثر در پوسیدگی دندان را از بین ببریم.