گرمازدگی کودکان؛ علل، علائم و درمان

در فصل تابستان و هوای گرم باید با گرمازدگی کودکان؛ علل، علائم و درمان آن آشنا باشید. توصیه‌های این مقاله، گرمازدگی کودکان و بزرگسالان را شامل می‌شود.

در این مقاله می‌خوانید: 

• انواع گرمازدگی کودکان (واکنش های حرارتی)
• علل گرمازدگی کودکان (واکنش های حرارتی)
• کی با اورژانس تماس بگیرید؟
• کی به اورژانس مراجعه کنید؟
• کی با پزشک تماس بگیرید یا به دنبال مراقبت باشید
• توصیه های مراقبتی برای گرمازدگی کودکان در منزل
• توصیه های مراقبتی برای گرفتگی گرما 
• توصیه های مراقبتی برای گرمازدگی
• توصیه های مراقبتی برای سرگیجه 
• توصیه های مراقبتی برای تب
• پیشگیری از گرمازدگی کودکان (واکنش های حرارتی)
• خلاصه

انواع گرمازدگی کودکان (واکنش های حرارتی)

سه واکنش اصلی به دمای گرم و امواج گرما وجود دارد که عبارتند از:

• گرمازدگی یا آفتاب‌زدگی جدی: در این وضعیت، علائم شامل پوست داغ و برافروخته با تب بالاتر از ۴۰.۵ درجه سانتیگراد است. بیش از ۵۰ درصد از کودکان مبتلا به گرمازدگی عرق نمی‌کنند. گرمازدگی می‌تواند باعث گیجی، کما یا شوک شود. گرمازدگی، یک وضعیت اورژانسی تهدیدکننده زندگی است که اگر به موقع درمان نشود، میزان مرگ و میر بالایی دارد.
• گرمازدگی: در این وضعیت، علائم شامل رنگ‌پریدگی پوست، تعریق زیاد و حالت تهوع است. سرگیجه، غش یا ضعف نیز می‌تواند جزو علائم باشد. کودک ممکن است به مدت کوتاهی تب خفیف ۳۷.۸ تا ۳۹ درجه سانتی‌گراد داشته باشد، اما بیشتر اوقات تب وجود ندارد. بیشتر این علائم، ناشی از کم‌آبی بدن در اثر تعریق است. گرمازدگی کودک ممکن است به آفتاب‌زندگی شدید تغییر کند. بنابراین، همه بیمارانی که علائم شدید مانند غش دارند باید ویزیت شوند. علائم خفیف مانند سرگیجه را می‌توان در خانه با مصرف مایعات و استراحت درمان کرد. اما اگر گرمازدگی با این درمان‌ها برطرف نشد، کودک را نزد پزشک ببرید. 
• گرفتگی گرمایی: در این وضعیت، گرفتگی شدید عضلانی در پاها یعنی ماهیچه‌های ساق پا یا ران و معده وجود دارد. پس از نوشیدن مایعات و خنک شدن، کودک احساس بهتری خواهد داشت. همه علائم باید ظرف چند ساعت از بین بروند.

بیشتر بخوانید: آفتاب سوختگی کودکان، پوستشان فراموش نشود

علل گرمازدگی کودکان (واکنش های حرارتی)

هر 3 واکنش در اثر قرار گرفتن در معرض دمای بالا و رطوبت بالا ایجاد می‌شود. سایر علل گرمازدگی عبارتند از: 

• فعالیت در هوای گرم: در طول هوای گرم، کار سخت یا ورزش می‌تواند باعث شود که گرمای زیادی در بدن به وجود بیاید. 
• کم‌آبی بدن: عرق کردن در هوای گرم می‌تواند باعث شود که میزان از دست دادن عرق از میزان مصرف مایعات بیشتر شود. هیدراتاسیون ضعیف سپس با تعریق تداخل می‌کند و خطر واکنش‌های گرمایی را افزایش می‌دهد.
• امواج گرما: اولین موج گرمای تابستان می‌تواند مشکلات گرمایی ایجاد کند. ۸ تا 10 روز طول می‌کشد تا بدن به دمای بالای تابستان عادت کند. این تغییر ناگهانی دما می‌تواند در تعطیلات نیز اتفاق بیفتد.
• قرار گرفتن در معرض دمای بسیار بالا: مثلا قرار گرفتن در داخل یک ماشین داغ یا یک چادر باعث واکنش گرمایی می‌شود. قرار گرفتن در داخل خانه بدون تهویه مطبوع در طول موج گرما عامل اصلی گرمازدگی در سالمندان است.
• سلامت و عوامل خطر: نوزادان در گرما کمتر قادر به عرق کردن هستند. کودکان چاق نیز در معرض واکنش‌های گرمایی یا گرمازدگی قرار دارند.

بیشتر بخوانید: چگونه در گرما خنک شویم؟

کی با اورژانس تماس بگیرید؟

در شرایط زیر با اورژانس تماس بگیرید:

• اگر کودک به سختی از خواب بیدار می‌شود، یا نمی‌تواند بیدار شود
• اگر کودک گیج است 
• اگر کودک تشنج کرده
• در صورت وجود علائم شوک (پوست بسیار رنگ‌پریده، یا خاکستری و سرد)
• تب بالاتر از 40.5 درجه سانتیگراد
• اگر فکر می‌کنید فرزندتان یک وضعیت اورژانسی تهدیدکننده زندگی دارد

کی به اورژانس مراجعه کنید؟

• اگر کودک از حال رفته (بیهوش شده) یا خیلی ضعیف است و نمی‌تواند بایستد
• تب بالاتر از ۴۰ درجه سانتیگراد
• اگر کودک نمی‌تواند راه برود یا به سختی می‌تواند راه می‌رود (برای راه رفتن، یا ایستادن نیاز به حمایت دارد)

پیشنهاد ویژه نی نی بان: آشنایی با پزشکان متخصص داخلی

کی با پزشک تماس بگیرید یا به دنبال مراقبت باشید

• اگر سن کودک کمتر از 12 هفته است و بدنش پس از قرار گرفتن در معرض گرما عملکرد طبیعی ندارد
• تب در نوزاد کمتر از ۱۲ هفته (احتیاط: قبل از معاینه به کودک خود داروی تب‌بر ندهید)
• اگر کودک استفراغ می‌کند 
• کودک مشکوک به کم‌آبی (بیش از ۸ ساعت است که ادرار نکرده، ادرار تیره دارد و دهانش بسیار خشک است)
• اگر تب یا سرگیجه پس از نوشیدن مایعات به مدت بیش از ۲ ساعت همچنان وجود دارد
• اگر کودک بیمار به نظر می‌رسد 

توصیه های مراقبتی برای گرمازدگی کودکان در منزل

توصیه های مراقبتی زیر را برای پیشگیری از گرمازدگی کودکان و خودتان انجام بدهید:

• مصرف مایعات زیاد: تمام علائم واکنش‌های حرارتی به جایگزینی مایعات پاسخ می‌دهند. به اندازه‌ای که فرزندتان می‌تواند بنوشد به او آب سرد بدهید.  اگر نوشیدنی ورزشی دارید، به جای آب به کودک نوشیدنی ورزشی بدهید. نوشیدنی‌های ورزشی حاوی آب، نمک و شکر هستند. 
• رنگ ادرار: دقت کنید که رنگ ادرار می‌تواند به شما بگوید که آیا مایعات کافی دریافت می‌شود، یا نه. ادرار زرد تیره به معنای کم‌آبی خفیف است. ادرار شفاف یا زرد روشن به این معنی است که کودک مایعات کافی می‌نوشد.

پیشنهاد ویژه نی نی بان: آشنایی با پزشکان متخصص اطفال

توصیه های مراقبتی برای گرفتگی گرما 

اگر کودک دچار گرفتگی گرمایی شده، به نکات زیر دقت کنید: 

• گرفتگی گرما شایع‌ترین واکنش به قرار گرفتن در معرض گرما است و جدی نیست، اما  گاهی اوقات می‌تواند یک علامت هشدار اولیه از گرمازدگی باشد.
• گرفتگی در ماهیچه‌هایی رخ می‌دهد که بیشتر کار می‌کنند و می‌تواند بسیار دردناک باشد.
• گرفتگی گرما به این معنی است که بدن به استراحت و مایعات و نمک بیشتری نیاز دارد.
• گرفتگی‌های گرمایی باید ۱ تا ۲ ساعت پس از جایگزینی مایعات از دست رفته، برطرف شوند.

توصیه های مراقبتی برای گرمازدگی

اگر کودک دچار گرمازدگی شده، به نکات زیر دقت کنید:

• کودک را در جای خنک قرار دهید. از او بخواهید پاهایش را بالا نگه دارد. یا خودتان پاهایش را بالا نگه دارید.
• همه لباس‌های او بجز لباس زیر را درآورید.
• تمام سطح بدن کودک را به صورت مداوم با پارچه‌ای خیس، خنک کنید. خنکی آب باید تا حدی باشد که باعث لرز نشود. 
• ضعف باید ۲ تا ۳ ساعت پس از جایگزینی مایعات از دست رفته، برطرف شود.

بیشتر بخوانید: پرطرفدارترین نوشیدنی‌ های گرم را بشناسید

توصیه های مراقبتی برای سرگیجه 

به نکات زیر دقت کنید: 

• سرگیجه و ضعف می‌تواند ناشی از کم‌آبی خفیف باشد که به دلیل عرق کردن در هنگام گرما رخ می‌دهد.
• سرگیجه باید ۱ تا ۲ ساعت پس از جایگزینی مایعات از دست رفته، برطرف شود.
• کم‌آبی خفیف می‌تواند باعث تهوع شود. پس از نوشیدن مایعات کافی، تهوع باید از بین برود.

توصیه های مراقبتی برای تب

به نکات زیر دقت کنید: 

• وقتی هوا گرم است بدن ممکن است در اثر فعالیت بیش از حد گرم شود. پس از نوشیدن مایعات و استراحت، دما باید به حالت عادی کاهش یابد که ممکن است ۱ یا ۲ ساعت طول بکشد.
• ابتدا از کودکتان بخواهید مقداری مایعات بنوشد.
• به مدت ۵ دقیقه او را به حمام و زیر آب خنک ببرید. منظور از آب خنک، دمایی است که کمی کمتر از دمای بدن است. آب خنک، دما را سریع‌تر پایین می‌آورد.
• بعد از اینکه کودک ۲ یا ۳ لیوان آب خورد، مقداری غذای شور به او بدهید. سیب‌زمینی یا چوب شور مفید هستند.
• به کودک، قرص نمک ندهید چون جذب آب را کند می‌کند و ممکن است باعث استفراغ شوند.
• از کودک بخواهید در جای خنک با پنکه استراحت کند تا احساس بهتری داشته باشد.

بیشتر بخوانید: علت تشنگی زیاد، بیماری خاصی دارم؟

پیشگیری از گرمازدگی کودکان (واکنش های حرارتی)

برای پیشگیری از گرمازدگی کودکان (و حتی بزرگسالان) اقدامات زیر را انجام بدهید:

• آب بیشتری بنوشید: هنگام کار یا ورزش در هوای گرم، به کودک مقدار زیادی آب خنک بدهید. این کار به جلوگیری از کم‌آبی بدن کمک می‌کند. نوجوانان باید هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه، ۲۴۰ میلی‌لیتر آب بنوشند. آب، مایعی ایده‌آلی برای جایگزینی عرق از دست رفته است. 
• نوشیدنی‌های ورزشی: اغلب نوشیدنی‌های ورزشی، هیچ مزیتی نسبت به آب ندارند، اما اگر بیش از یک ساعت ورزش می‌کنید مفید هستند. در این صورت،  نوشیدن آب را با نوشیدنی ورزشی جایگزین کنید.
• استراحت: از کودک بخواهید هر ۱۵ دقیقه در سایه استراحت کند و حتی اگر تشنه نیست باید کمی آب بنوشد. 
• از مصرف قرص نمک خودداری کند: نمک، تخلیه معده را کند می‌کند و جذب مایعات را به تاخیر می‌اندازد.
• لباس خنک بپوشد: به کودک لباس‌های سبک و خنک بپوشانید. اگر کودک عرق کرد، لباسش را تعویض کنید. در هوای گرم روی نوزادان و کودکان پتو نکشید. لباس‌های زیاد به آن‌ها نپوشانید. کودکان معمولا باید به اندازه بزرگسالان لباس بپوشند. 
• ورزش هوشمندانه: فعالیت بدنی در هوای گرم باید به آرامی افزایش یابد. مربیان ورزشی پیشنهاد می‌کنند که در گرما، جلسات تمرینی باید کوتاه و آسان‌تر باشد که معمولا زمانی است که دما بالاتر از ۲۸ درجه سانتیگراد است. این موضوع در شرایط بالا بودن رطوبت هوا نیز صدق می‌کند. 
• خونسرد بمانید: در طول موج گرما، تا حد امکان، زمان بیشتری را در داخل منزل با تهویه مطبوع بگذرانید. حداقل یک هفته طول می‌کشد تا بدن به دمای گرم تابستان عادت کند.
• زمان جکوزی را محدود کنید: هنگام استفاده از جکوزی، استفاده از آن را به ۱۵ دقیقه محدود کنید. 
• اگر کودک تب دارد از وان آب گرم استفاده نکنید. بلافاصله پس از کار سخت یا ورزش از جکوزی استفاده نکنید. کودکان کمتر از ۳ سال نباید از جکوزی استفاده کنند. 

بیشتر بخوانید: فواید بستنی چیست؟ این خنکِ خوش‌مزه

خلاصه

برای مقابله با گرمازدگی، توصیه‌هایی را که گفتیم به کار ببرید. به علائم دقت کنید و ببینید به کدام نوع گرمازدگی شباهت دارد و بر اساس شدت گرمازدگی، مراقبت‌های لازم را برای گرمازدگی کودکان انجام بدهید. 

برای یافتن متخصصان مورد نظر خود به کلینیک نی نی بان سر بزنید.