بوی بد دهان ـ ۱۳ علت هالیتوزیس + روشهای درمان خانگی و دارویی
علت بوی بد دهان میتواند بیماری لثه، خشکی دهان، دیابت و ... باشد. رعایت بهداشت دهان و دندان، بهترین راه برای درمان بوی بد دهان است. در این مقاله، هر آنچه که باید در این باره بدانید، توضیح میدهیم.
فهرست مطالب
بوی بد دهان از چیست؟
بوی بد دهان (Halitosis) اغلب بر اثر خوردن سیر و پیاز یا غذاهای تند دیگر است اما اگر بوی بد دهان همیشه وجود داشته باشد (هالیتوزیس مزمن)، ممکن است نشانهای از مشکل سلامت دهان یا چیزی دیگر در بدن باشد. بوی بد دهان معمولاً نشانهای از بیماری جدی نیست اما اگر با وجود کارهایی که برای رفع آن انجام میدهید، بهبود نیابد، وقت آن است که به دندانپزشک مراجعه کنید.
علائم هالیتوزیس کداماند؟
هالیتوزیس به معنای داشتن بوی بد و ناخوشایند دهان است. امکان دارد بوی بد دهان به دلیل قهوه تلخی که تازه نوشیدهاید، باشد. بوی بد دهان ناشی از مشکلات مزمنتر ممکن است شبیه ماهی یا تخممرغ گندیده باشد. بوها میتوانند از ترش تا شیرین متغیر باشند. اگر طعم بدی در دهانتان احساس میکنید، احتمالاً بوی بد دهانی دارید که دیگران هم آن را حس میکنند.
نقل قول از:
The main symptom of halitosis is a bad odor from the mouth. The odor can be worse in the morning or after smoking, drinking coffee, or eating certain foods, such as garlic.
ترجمه:
اصلیترین نشانهی بوی بد دهان (هالیتوزیس) انتشار بوی ناخوشایند از دهان است. این بو ممکن است در صبحها یا پس از سیگار کشیدن، نوشیدن قهوه یا خوردن برخی غذاها مانند سیر، شدت بیشتری پیدا کند.
علت بوی بد دهان چیست؟
علت اصلی هالیتوزیس، بهداشت ضعیف دهان است. بدون بهداشت مناسب دهان مانند مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و جرمگیری منظم دندانها، باکتریهای مضر باعث ایجاد بوهای بد میشوند. این میتواند منجر به مشکلات متعدد سلامت دهان مانند بوی بد دهان، پوسیدگی دندان و بیماری لثه شود. سایر علل بوی بد دهان عبارتند از:
- خشکی دهان: بزاق به شستوشوی دهان کمک میکند. کمبود آن میتواند منجر به هالیتوزیس شود. بسیاری از داروها و بیماریها میتوانند باعث خشکی دهان شوند.
- بیماری لثه: پلاکهایی که روی دندانها و زبان جمع میشوند میتوانند باعث التهاب لثه شوند. اگر این التهاب درمان نشود، میتواند به بیماری جدیتر لثه به نام پریودنتیت منجر شود.
- سنگهای لوزه: وقتی غذا در لوزهها گیر میکند، گاهی سفت شده و به رسوبات کلسیمی بدبو در پشت گلو تبدیل میشود.
- عفونتهای بینی، گلو یا ریه: عفونتهای بینی و گلو میتوانند باعث تجمع مایع بدبو در پشت گلو شوند. ذاتالریه میتواند باعث سرفه کردن مایعی بدبو شود.
- دیابت: داشتن دیابت، خطر بیماری لثه را افزایش میدهد که میتواند باعث بوی بد دهان شود. کمبود انسولین میتواند شما را در معرض کتواسیدوز قرار دهد که باعث ایجاد بوی میوهای در دهان میشود.
- ریفلاکس معده به مری (GERD) : این بیماری باعث نشت اسید معده به مری و گاهی دهان میشود. این مایع ممکن است طعم ترش و بوی بد داشته باشد.
- سرطان: سرطانهای دهان، گلو و حنجره همگی میتوانند باعث بوی بد دهان شوند.
- بیماری کلیه یا کبد: بیماریهای کلیه و کبد ممکن است مانع فیلتر کردن سموم از بدن به طور طبیعی شوند. اثرات آن میتواند به صورت هالیتوزیس ظاهر شود.
- سیگار: سیگار کشیدن میتواند تعادل میکروبها (مانند باکتریها) در دهان را تغییر دهد. همچنین باعث خشکی دهان شده و خطر مشکلات سلامت دهان را افزایش میدهد.
- مواد غذایی شیرین: رژیم غذایی پر از قند میتواند منجر به تجمع پلاک و بوی بد دهان شود زیرا باکتریهای موجود در دهان شما با قند تعامل میکنند. باکتریهایی که به طور طبیعی در دهان وجود دارند، از قندها تغذیه میکنند و خوراکیهای شیرین را به بوهای ترش تبدیل میکنند.
- رژیم غذایی پرپروتئین یا کم کربوهیدرات: کربوهیدراتها، نقش حیاتی در بدن ما دارند و اگر رژیم غذاییتان بیش از حد کم کربوهیدرات یا پرپروتئین باشد، میتواند منجر به بوی بد دهان شود. وقتی بدن به دلیل رژیم افراطی، کربوهیدرات کافی دریافت نکند، این امر میتواند تغییراتی در متابولیسم بدن ایجاد کند زیرا بدن شروع به تجزیه چربیها و پروتئینهای دیگر برای انرژی میکند که میتواند باعث بوی بد دهان شود. غذاهای پرپروتئین گاهی برای بدن سخت هضم هستند و وقتی متابولیزه نمیشوند، گازهای گوگردی آزاد میکنند.
- استرس: استرس و اضطراب میتوانند باعث خشک شدن دهان و ایجاد بوی بد آن شوند.
- مشکل سینوسی: آبریزش بینی باعث میشود مخاط اضافی از پشت گلو خارج و وارد دهان شود. این اتفاق باعث جمع شدن و تکثیر باکتریها میشود که نتیجهاش بوی بد دهان است. اگر فکر میکنید بوی بد دهانتان نتیجه مشکل سینوسی است، باید به متخصص گوش، حلق و بینی مراجه کنید.
چگونه بفهمیم بوی بد دهان از معده است؟
اگر بوی بد دهان با علائمی مانند سوزش سر دل، ریفلاکس اسید معده، نفخ و طعم تلخ یا ترش در دهان همراه باشد، احتمال بسیار بالایی وجود دارد که منشا آن مشکلات گوارشی باشد. در این موارد:
- بوی بد دهان معمولاً صبحها تشدید میشود.
- با مصرف داروهای ضداسید (مانند آنتیاسیدها) به طور قابل توجهی بهبود مییابد.
این علائم نشاندهنده نقش اسید معده و اختلالات گوارشی در ایجاد بوی ناخوشایند دهان هستند. برای تشخیص دقیق و درمان مناسب، حتماً به متخصص گوارش یا داخلی مراجعه کنید.
نشانههای بوی بد دهان که ناشی از معده است:
- بوی شبیه مدفوع: اگر بوی دهان شبیه بوی مدفوع باشد، احتمال منشأ گوارشی (معده یا روده) بسیار بالاست.
- نفخ، سوزش معده و ترش کردن: این علائم به طور همزمان به مشکلات دستگاه گوارش اشاره دارند.
برای تشخیص اولیه، میتوانید به دندانپزشک مراجعه کنید تا علل دهانی رد شود. در صورت عدم وجود مشکل دهانی، بررسی سیستم گوارش ضروری است.
تشخیص بوی بد دهان
دندانپزشک میتواند با بو کردن نفس شما و انجام معاینه دندانپزشکی، مشکلات دهانی ایجادکننده هالیتوزیس را تشخیص دهد. اگر مشکل بیماری پیشرفته لثه باشد، ممکن است شما را به متخصص بیماری لثه (پریودنتیست) ارجاع دهد. اگر بوی بد دهان به دندانها یا لثههای شما مربوط نباشد، پزشک معاینات دیگری انجام میدهد تا بفهمد چه اتفاقی در حال رخ دادن است.
درمان بوی بد دهان چگونه است؟
رفع بوی بد دهان بستگی به علت آن دارد. برای مثال، اگر بوی بد دهان به تجمع پلاک مربوط باشد، جرمگیری دندان و بهبود بهداشت دهان در خانه احتمالاً کمک خواهد کرد. بهخصوص مهم است که زبان خود را تمیز کنید زیرا باکتریها و باقیمانده غذا میتوانند پنهان شوند.
همچنین ممکن است دندانپزشک دهانشویههای خاصی توصیه کند. برخی دهانشویهها فقط بوها را از بین میبرند. برخی دیگر با باکتریهای ایجادکننده بوی بد دهان مبارزه میکنند. برای رفع بوی بد دهان، به نوع ضدباکتری نیاز دارید. دندانپزشک میتواند برندهایی را توصیه کند.
اگر هالیتوزیس نشانهای از بیماری دیگری باشد، پزشک میتواند با تشخیص و درمان مناسب به شما کمک کند.

درمان خانگی بوی بد دهان
برای رفع بوی بد دهان میتوانید از راهکارهای خانگی زیر استفاده کنید.
- جویدن هل: این ادویه معطر بوی بد دهان را به سرعت از بین میبرد، به ویژه اگر غذای حاوی سیر یا پیاز خورده باشید. کافی است یک دانه هل را با غلاف یا بدون آن بجوید و دانههای داخل آن را مصرف کنید؛ غلاف را میتوانید قورت دهید یا دور بیندازید.
- روغن درخت چای: روغن درخت چای یک آنتیاکسیدان قوی با خواص ضدباکتریایی است که با انواع باکتریهای دهان مبارزه کرده و آنها را نابود میکند. هر روز یک تا دو قطره از این روغن را در یک لیوان آب ولرم بریزید، مخلوط را به مدت سه تا پنج دقیقه غرغره کنید و سپس دهان را آبکشی نمایید تا بوی بد دهان برطرف شود.
- مصرف دارچین با عسل و لیموترش: دارچین و عسل هر دو خواص ضدمیکروبی دارند و دهان را ضدعفونی میکنند. لیموترش نیز با اسیدهای طبیعی خود pH دهان را متعادل کرده و باکتریها را از بین میبرد. آب دو لیموترش را با نصف قاشق پودر دارچین و یک تا دو قاشق عسل مخلوط کنید، یک فنجان آب داغ اضافه کرده و هم بزنید؛ پس از مسواک، یک تا دو قاشق از آن را غرغره کنید و دهان را بشویید.
- روغن کنجد: هر روز صبح یک قاشق چایخوری روغن کنجد را با کمی آب مخلوط کنید، چند دقیقه غرغره نمایید، مخلوط را خارج کرده و دهان را با آب ولرم آبکشی کنید. روغن کنجد مانند روغن نارگیل، دهان را کاملاً پاکسازی کرده، سلامت دهان را بهبود میبخشد و دندانها را سفید میکند.
- غرغره کردن آب نمک: محلول آب نمک pH دهان را خنثی کرده، آن را پاکسازی میکند و به طور طبیعی خاصیت ضدمیکروبی دارد. یک قاشق چایخوری نمک خوراکی را در یک لیوان آب ولرم حل کنید، مخلوط را غرغره نمایید و دو بار در روز تکرار کنید تا باکتریها کاهش یابند و بوی بد دهان برطرف شود.
- خمیر جوش شیرین و آب لیموترش: جوش شیرین به عنوان ضداسید طبیعی، اسیدیته دهان را کاهش داده و pH را متعادل میکند؛ آب لیموترش نیز با خواص ضدباکتریایی خود بوی دهان را رفع مینماید. یک قاشق چایخوری جوش شیرین را با نصف قاشق آب لیموترش مخلوط کنید تا خمیر شود، آن را به آرامی روی دندانها بمالید، یک دقیقه صبر کنید و سپس بشویید. این روش را فقط یک بار در هفته انجام دهید تا مینای دندان آسیب نبیند.
- ماست و آب لیموترش: یک قاشق چایخوری آب لیموترش را با یک تا دو قاشق ماست بدون طعم مخلوط کنید، ترکیب را روی دندانها بمالید، ۵ تا ۷ دقیقه صبر کنید و دهان را آبکشی نمایید.
- جویدن جعفری: جعفری هضم را آسان کرده و کلروفیل موجود در آن به عنوان ضدباکتری طبیعی عمل میکند و باکتریهای دهان و گلو را از بین میبرد. برگهای تازه جعفری را بجوید یا به غذاها اضافه کنید و آن را در برنامه غذایی روزانهتان بگنجانید تا بوی بد دهان از بین برود.
- عصاره هسته گریپ فروت: میتواند هر نوع باکتری دهان را نابود کرده و بوی بد را برطرف کند. پس از مسواک زدن عادی، یک تا دو قطره از آن را روی مسواک بریزید، به آرامی روی دندانها بکشید و در نهایت دهان را آبکشی کنید.
- نوشیدن چای سبز: ترکیبات فیتوشیمیایی چای سبز به طور طبیعی ضدباکتری هستند و باکتریهای مولد بو را از بین میبرند. هر روز صبح به جای چای سیاه یا قهوه، یک کیسه چای سبز را در یک فنجان آب جوش دم کنید، عسل به آن اضافه نمایید و یک تا سه فنجان بنوشید.
- آب زنجبیل: یک قاشق چایخوری آب زنجبیل را به یک لیوان آب گرم اضافه کنید، با آن دهان را بشویید؛ ابتدا پس از هر غذا و سپس هر چند روز یکبار تکرار کنید.
- جویدن تخم شنبلیله: تخم شنبلیله نفس را تازه کرده و عفونتهای مولد بوی بد دهان را برطرف میکند. یک قاشق چایخوری تخم شنبلیله را بجوید و قورت دهید.
- روغن اکالیپتوس: دو تا سه قطره روغن اکالیپتوس را در یک فنجان آب مخلوط کنید، چند دقیقه غرغره نمایید، دهان را آبکشی کنید و روزی یک بار استفاده کنید.
- نمک اپسوم: سموم را دفع کرده و با خواص ضدباکتریایی طبیعی خود با باکتریهای دهان مبارزه میکند. یک قاشق چایخوری نمک اپسوم را در یک لیوان آب ولرم حل کنید، چند دقیقه غرغره نمایید و دهان را بشویید؛ ابتدا روزانه و سپس یک روز در میان ادامه دهید.
- روغن نارگیل: با خواص ضدالتهابی و ضدمیکروبی، باکتریها را حذف کرده و دهان را سالم نگه میدارد. هر روز یک قاشق غذاخوری روغن نارگیل را غرغره کنید، خارج نمایید و دهان را با آب ولرم آبکشی کنید.
- جویدن آدامس بدون قند: جویدن مداوم آدامس بدون قند جریان سالم بزاق را حفظ کرده و هالیتوز را درمان میکند. بیشتر آدامسهای بدون قند حاوی طعم نعناع هستند که بوی بد را برای چند ساعت رفع میکنند.
- سرکه سیب: یک تا دو قاشق غذاخوری سرکه سیب را در یک لیوان آب یخ مخلوط کنید، ۳ تا ۵ دقیقه غرغره نمایید و دهان را آبکشی کنید؛ صبح و شب قبل از خواب، این کار را انجام دهید.
قرص برای رفع بوی بد دهان ناشی از معده
مهمترین گام برای رفع بوی بد دهان، رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان و مسواک زدن منظم (حداقل دو بار در روز) همراه با نخ دندان و شستشوی کامل است. اگر با وجود این اقدامات اصولی، بوی بد دهان همچنان ادامه داشته باشد، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید تا علت اصلی شناسایی شود.
در بسیاری از موارد، بوی بد دهان ممکن است ناشی از مشکلات گوارشی مانند ریفلاکس معده، عفونتهای لثه و دندان، یا عوامل دیگری باشد. پزشک پس از معاینه و تشخیص دقیق، داروی مناسب را تجویز خواهد کرد.
انواع قرصهای مورد استفاده برای کنترل بوی بد دهان عبارتند از:
- قرص پروبیوتیک
- کلروفیل
- مترونیدازول
- رانیتیدین
- سایمتیدین
- قرص نعنا
- بیسموت
- لاکتول نیچرز اونلی
معرفی این داروها به هیچ وجه به معنای تایید مصرف خودسرانه نیست. تحت هیچ شرایطی بدون مشورت و تجویز پزشک از این قرصها استفاده نکنید. مصرف نادرست میتواند عوارض جدی به همراه داشته باشد.
قرص برای رفع بوی بد دهان ناشی از سیگار
سیگار با کاهش فلور طبیعی دهان، محیط را برای رشد میکروبهای بیماریزا مهیا میکند. همچنین، کاهش ترشح بزاق ناشی از مصرف سیگار، نقش مهمی در تشدید بوی نامطبوع دهان ایفا میکند. برای کنترل و مقابله با این مشکل، توصیه میشود از ترکیب درمانی زیر استفاده شود:
- قرصهای پروبیوتیک
- مکملهای ضدباکتری
- دهانشویههای تخصصی
این ترکیب با بازسازی فلور طبیعی، کاهش باکتریهای مضر و افزایش بزاق، به بهبود بوی دهان کمک میکند.
بوی بد دهان کودکان از چیست؟
بوی بد دهان در کودکان میتواند ناشی از عوامل متعددی باشد، از جمله:
- بهداشت ضعیف دهان
- کمآبی و خشکی دهان
- خوردن غذاهای بدبو
- ریفلاکس معده یا بزرگ شدن لوزهها
- داروهایی که کودک مصرف میکند
- تنفس از دهان
- بیماری لثه
- پوسیدگی دندان
- وجود جسم خارجی در بینی
بهداشت ضعیف دهان یکی از شایعترین علل بوی بد دهان در کودکان نوپا است. رایجترین نقاط تجمع بقایای بدبو و مولد هالیتوزیس در دهان، فاصله بین دندانها، لثهها و سطح زبان هستند. این بقایا که به نام پلاک شناخته میشوند، زمانی تشکیل میشوند که ذرات غذا و باکتریها روی دندانها باقی بمانند و باعث ایجاد بوی نامطبوع شوند.
درمان بوی بد دهان کودکان
راهکارهای زیر برای رفع بوی بد دهان کودکان موثراند.
- آموزش بهداشت دهان به کودکان: کودکان را تشویق کنید بهداشت دهان را به درستی رعایت کنند. حداقل دو بار در روز، هر بار به مدت ۲ دقیقه دندانها را مسواک بزنند و یک بار در روز نخ دندان بکشند. هنگام مسواک زدن، مطمئن شوید کودک تمام سطوح هر دندان، خط لثه و زبان را به طور کامل تمیز میکند تا پوشش روی زبان هم برداشته شود. برای نوزادان و کودکان نوپای کوچک، شما باید مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. کودکان نوپای بزرگتر و پیشدبستانی میتوانند خودشان مسواک بزنند اما تا حدود سن ۷ یا ۸ سالگی بر روند بهداشت دهانشان نظارت داشته باشید.
- رژیم غذایی سالم و متعادل: از مصرف بیش از حد شیرینیجات و غذاهای نشاستهای مانند چیپس خودداری کنید. باکتریهای دهان عاشق قند و نشاسته هستند؛ بنابراین، محدود کردن این مواد غذایی نقش مهمی در جلوگیری از بوی بد دهان و پوسیدگی دندان دارد.
- هیدراته نگه داشتن کودک: با تشویق کودک به نوشیدن آب فراوان، او را هیدراته نگه دارید. آب به شستوشوی پلاک، باکتریها و ذرات غذا کمک کرده و با خشکی دهان مبارزه میکند.
- اهمیت صبحانه را دستکم نگیرید: خوردن صبحانه باعث تحریک تولید بزاق شده و بوی بد دهان کاهش مییابد.
- بررسی علت تنفس از دهان: اگر کودک عادت به تنفس از دهان دارد، این موضوع میتواند علاوه بر بوی بد دهان، مشکلات متعدد سلامت دهان ایجاد کند. دندانپزشک کودکان میتواند راهنماییهای لازم را ارائه دهد.
- مراجعه منظم به دندانپزشکی: با معاینات و جرمگیریهای منظم دندانپزشکی کودک همراه باشید. دندانپزشک دندانها و لثهها را بررسی میکند تا از سلامت کامل آنها مطمئن شود. در صورت شناسایی هرگونه مشکل، تشخیص زودهنگام درمان را آسانتر و کمتهاجمیتر کرده و از بروز هالیتوزیس جلوگیری میکند. همچنین، در جرمگیری، پلاکهای سفتشده حذف میشوند که هم به کاهش بوی بد دهان و هم پیشگیری از پوسیدگی و التهاب لثه کمک میکند.
- مشورت با پزشک اطفال در صورت وجود بیماری یا دارو: اگر بیماری زمینهای یا دارویی باعث بوی بد دهان کودک شده است، با پزشک اطفال مشورت کنید.
قرص برای رفع بوی بد دهان کودکان
در ادامه، انواع قرص برای رفع بوی بد دهان کودکان را معرفی میکنیم اما توجه داشته باشید که نباید خودسرانه از آنها استفاده کنید.
- قرصهای حاوی کلروفیل: قرصهایی مانند اشتوتزن یک راهحل طبیعی و بدون عوارض جانبی هستند که با طعمها و فرمهای مناسب کودکان (مانند قرص جویدنی یا شربت) ارائه میشوند. کلروفیل به عنوان یک خنثیکننده طبیعی بو عمل کرده و بوی بد دهان را به طور موثر کاهش میدهد.
- قرصهای پروبیوتیک: لاکتوگام یکی از قرصهای پروبیوتیک است. پروبیوتیکها با افزایش باکتریهای مفید، فلور باکتریایی دهان و روده را بهبود میبخشند و در نتیجه بوی بد دهان ناشی از عدم تعادل میکروبی را برطرف میکنند.
- آنتیبیوتیک: در مواردی که عفونت گلو، علت بوی بد دهان باشد، قرصهای آنتیبیوتیک تجویزشده توسط پزشک میتوانند عفونت را درمان کرده و بوی نامطبوع را به طور کامل از بین ببرند. این داروها باید حتماً با تجویز پزشک اطفال مصرف شوند.
پیشگیری از بوی بد دهان
همانطور که پیشتر ذکر کردیم، تمام علل بوی بد دهان قابل پیشگیری نیستند. با این وجود رعایت برخی نکات به جلوگیری از ایجاد بوی بد دهان کمک میکنند. در ادامه، کارهایی که میتوانید انجام دهید، آورده شده است:
- دو بار در روز مسواک بزنید و یک بار در روز نخ دندان بکشید.
- از تمیزکننده مخصوص زبان استفاده کنید.
- ریتینرها و دندانهای مصنوعی را طبق دستور دندانپزشک تمیز کنید.
- با دهانشویه ضدباکتری بدون الکل، دهان خود را بشویید.
- به طور منظم، برای جرمگیری به دندانپزشک مراجعه کنید.
- آب زیاد بنوشید تا از خشکی دهان جلوگیری شود.
- با جویدن آدامس بدون قند یا مکیدن آبنبات یا نعناع بدون قند، تولید بزاق را افزایش دهید.
- از الکل، کافئین و محصولات تنباکو که دهان را خشک میکنند، اجتناب کنید.
اگر در کوتاه مدت نگران بوی بد دهان هستید، از خوردن غذاهایی مانند سیر و پیاز خودداری کنید. این غذاها حاوی ترکیباتی هستند که مدتها پس از خوردن، روی نفس شما باقی میمانند. نعناع و دهانشویه ممکن است بو را بپوشانند اما تا زمانی که مواد شیمیایی از بدن خارج نشوند، بو از بین نمیرود.
کلام آخر
داشتن بوی بد دهان گاهی اوقات بخشی طبیعی از زندگی است. این موضوع جای شرمندگی ندارد و لزوماً به این معنا نیست که کار اشتباهی انجام میدهید. برای بیشتر افراد، درمان بوی بد دهان با صرف زمان بیشتر برای مراقبت از بهداشت دهان و دندان امکانپذیر است. مطمئن شوید که مراحل مراقبت دهانی خود را با عجله انجام نمیدهید. اما اگر با بوی بد دهان روبهرو هستید و دلیل آن را نمیدانید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا ممکن است داروهایی که مصرف میکنید یا یک بیماری تشخیص داده نشده علت آن باشد.