عوامل موثر بر تکامل کودک، نکات موثر
کودکی که نسبت به سایر کودکان زودتر راه می‌افتد، به طور طبیعی میل رسیدن به موفقیت دارد.
روند رشد فیزیکی و گفتاری از نوزادی شروع می‌شود و تا سنین بلوغ ادامه دارد. برخی از کودکان از این نظر دچار تأخیر می‌شوند و در سنین بالای یکسالگی شروع به گفتن نخستین کلمه‌ها می‌کنند، سرعت یادگیری زبان و صحبت کردن کودک تحت تأثیر ارتباط او با والدین و اطرافیان است. کودکان با سرعت‌ها و الگوهای متفاوتی رشد می‌کنند. برخی خیلی زود شروع به حرف زدن می‌کنند و برخی بدون آنکه چهار دست و پا راه بروند، ایستاده راه می‌افتند.
علت‌های تأخیر در تکلم و راه رفتن
ناشنوایی مادرزادی چند زبانه بودن عقب ماندگی‌های ذهنی (مثل سندرم داون) فشار زیاد از جانب والدین پیچیدگی‌های مربوط به زایمان زودرس وجود مشکلاتی در حنجره مشکلات مربوط به سیستم مرکزی اعصاب والدین باید به خاطر داشته باشند که نباید هیچگاه کودکانشان را با هم مقایسه کنند؛ مثلاً دخترها سریع‌تر از پسرها این روند را طی می‌کنند.
همچنین برای برطرف کردن هرگونه مشکل باید اینکار را به صورت ریشه‌ای و اساسی انجام داد تا در آینده مشکلات بیشتری پدید نیاید. گروهی از پزشکان و دانشمندان زمانی طولانی (بیش از بیست سال) را صرف تحقیق در مورد میزان رشد کودکان و یادگیری مهارت‌ها و دلایل کندی برخی از آنها نمودند.
آیا مشکلی وجود دارد؟
غالباً کودکانی که کند هستند، بعد از مدتی به حالت طبیعی می‌رسند و در دوران مدرسه اصلاً متوجه نخواهید شد که کدام کودک کند بوده و کدام یک نبوده؛ اما گاهی اوقات این تأخیر می‌تواند نشان‌دهنده یک خطر باشد؛ مثلا:
تأخیر و کندی کودک شما فقط محدود به حرف زدن و راه رفتن نیست:
کودک من 15 ماهه است و تا به حال نه کلمه‌ای گفته و نه قدمی برداشته، او همیشه در دنیای خودش است. وقتی وارد اتاق می‌شوم، به من یا هر کس دیگری توجه نمی‌کند و وقتی اسمش را صدا می‌زنم، هیچ تمایلی به ارتباط برقرار کردن با من و سایر کودکان ندارد. تأخیرها، اشکال مختلف دارند: کودکی 17 ماهه است، اما راه نمی‌رود و یا کودکی 7 ماهه است و تا به حال حتی لبخندی هم نزده است.
او هنگام گوش دادن به حرفهای دیگران گویی چیزی نفهمیده است و پاسخی نمی‌دهد. کودکان در 8- 12 ماهگی به چیزهایی که دوست دارند توجه نشان می‌دهند؛ مثلاً اگر از آنها بپرسید عروسک مورد علاقه‌شان کجاست؟ حداقل کاری که می‌کنند، با نگاهشان آن را نشان می‌دهند. در 12- 15 ماهگی با به زبان آوردن جملات، کلمات و فعل‌های ساده شروع به پاسخ دادن می‌کنند؛ مثلاً اگر از یک کودک یک‌ساله بخواهید کفش‌هایش را بیاورد، حتماً این کار را انجام می‌دهد.
این تأخیر، کودک شما را بدخلق و ناراحت کرده است. بیشتر کودکان دو ساله می‌توانند به راحتی حرف بزنند و با پدر و مادرشان ارتباط برقرار کنند. مثلاً وقتی به او می‌گویید: «حالا وقت خوابه» در پاسخ به شما می‌گوید: «حالا نه، یه قصه دیگه بگو» کودکانی که هنوز به این مهارت دست نیافته‌‌اند، اما از نظر احساس می‌خواهند مستقل باشند، دچار ناامیدی می‌شوند و تنها راه برقراری ارتباط را افتادن روی زمین و کج‌خلقی و نق زدن می‌دانند.
اختلالات مربوط به رشد کودک‌تان را حتماً با پزشک در میان بگذارید. تأخیر در تکلم و راه رفتن می‌تواند نتیجه ضعف عضلات باشد که با مراجعه به یک متخصص برطرف می‌شود. اقداماتی که والدین در چنین مواقعی انجام می‌دهند، می‌تواند در رفع این مشکل بسیار مؤثر باشد.
والدین باید با سوال کردن از کودک در مورد اجسام پیرامونش، نشان دادن عکس، خواندن کتاب، شعر و ترانه با صدای بلند، گوش دادن به کودک، حتی وقتی که قادر نیست یک جمله را به زبان بیاورد، صبر و حوصله داشتن و شرکت در بازی‌های کودکانه، او را تشویق به حرف زدن کنند. از کودک خود غلط‌گیری نکنید، زیرا توجه او به اشتباهاتش جلب می‌شود و این کار او را عصبانی میکند.
مراحل رشد مهارتهای کودکان
در پنج ماهگی بخندند، بچرخند و خود را کمی تکان دهند و اگر چیزی در اطرافشان جلب توجه کرد، آن را برداشته و به دست بگیرند. در هشت ماهگی، بدون کمک دیگران بنشینند. در 10 ماهگی بدون کمک بایستند.
علت‌های تأخیر در تکلم و راه رفتن
ناشنوایی مادرزادی چند زبانه بودن عقب ماندگی‌های ذهنی (مثل سندرم داون) فشار زیاد از جانب والدین پیچیدگی‌های مربوط به زایمان زودرس وجود مشکلاتی در حنجره مشکلات مربوط به سیستم مرکزی اعصاب والدین باید به خاطر داشته باشند که نباید هیچگاه کودکانشان را با هم مقایسه کنند؛ مثلاً دخترها سریع‌تر از پسرها این روند را طی می‌کنند.
همچنین برای برطرف کردن هرگونه مشکل باید اینکار را به صورت ریشه‌ای و اساسی انجام داد تا در آینده مشکلات بیشتری پدید نیاید. گروهی از پزشکان و دانشمندان زمانی طولانی (بیش از بیست سال) را صرف تحقیق در مورد میزان رشد کودکان و یادگیری مهارت‌ها و دلایل کندی برخی از آنها نمودند.
آیا مشکلی وجود دارد؟
غالباً کودکانی که کند هستند، بعد از مدتی به حالت طبیعی می‌رسند و در دوران مدرسه اصلاً متوجه نخواهید شد که کدام کودک کند بوده و کدام یک نبوده؛ اما گاهی اوقات این تأخیر می‌تواند نشان‌دهنده یک خطر باشد؛ مثلا:
تأخیر و کندی کودک شما فقط محدود به حرف زدن و راه رفتن نیست:
کودک من 15 ماهه است و تا به حال نه کلمه‌ای گفته و نه قدمی برداشته، او همیشه در دنیای خودش است. وقتی وارد اتاق می‌شوم، به من یا هر کس دیگری توجه نمی‌کند و وقتی اسمش را صدا می‌زنم، هیچ تمایلی به ارتباط برقرار کردن با من و سایر کودکان ندارد. تأخیرها، اشکال مختلف دارند: کودکی 17 ماهه است، اما راه نمی‌رود و یا کودکی 7 ماهه است و تا به حال حتی لبخندی هم نزده است.
او هنگام گوش دادن به حرفهای دیگران گویی چیزی نفهمیده است و پاسخی نمی‌دهد. کودکان در 8- 12 ماهگی به چیزهایی که دوست دارند توجه نشان می‌دهند؛ مثلاً اگر از آنها بپرسید عروسک مورد علاقه‌شان کجاست؟ حداقل کاری که می‌کنند، با نگاهشان آن را نشان می‌دهند. در 12- 15 ماهگی با به زبان آوردن جملات، کلمات و فعل‌های ساده شروع به پاسخ دادن می‌کنند؛ مثلاً اگر از یک کودک یک‌ساله بخواهید کفش‌هایش را بیاورد، حتماً این کار را انجام می‌دهد.
این تأخیر، کودک شما را بدخلق و ناراحت کرده است. بیشتر کودکان دو ساله می‌توانند به راحتی حرف بزنند و با پدر و مادرشان ارتباط برقرار کنند. مثلاً وقتی به او می‌گویید: «حالا وقت خوابه» در پاسخ به شما می‌گوید: «حالا نه، یه قصه دیگه بگو» کودکانی که هنوز به این مهارت دست نیافته‌‌اند، اما از نظر احساس می‌خواهند مستقل باشند، دچار ناامیدی می‌شوند و تنها راه برقراری ارتباط را افتادن روی زمین و کج‌خلقی و نق زدن می‌دانند.
اختلالات مربوط به رشد کودک‌تان را حتماً با پزشک در میان بگذارید. تأخیر در تکلم و راه رفتن می‌تواند نتیجه ضعف عضلات باشد که با مراجعه به یک متخصص برطرف می‌شود. اقداماتی که والدین در چنین مواقعی انجام می‌دهند، می‌تواند در رفع این مشکل بسیار مؤثر باشد.
والدین باید با سوال کردن از کودک در مورد اجسام پیرامونش، نشان دادن عکس، خواندن کتاب، شعر و ترانه با صدای بلند، گوش دادن به کودک، حتی وقتی که قادر نیست یک جمله را به زبان بیاورد، صبر و حوصله داشتن و شرکت در بازی‌های کودکانه، او را تشویق به حرف زدن کنند. از کودک خود غلط‌گیری نکنید، زیرا توجه او به اشتباهاتش جلب می‌شود و این کار او را عصبانی میکند.
مراحل رشد مهارتهای کودکان
در پنج ماهگی بخندند، بچرخند و خود را کمی تکان دهند و اگر چیزی در اطرافشان جلب توجه کرد، آن را برداشته و به دست بگیرند. در هشت ماهگی، بدون کمک دیگران بنشینند. در 10 ماهگی بدون کمک بایستند.
در ۱۴ ماهگی بدون کمک دیگران راه بروند.
75 درصد از کودکان در 9ماهگی می‌توانند برخی صداها را درآورند و در 15 ماهگی همان 75 درصد به راحتی چند کلمه را تلفظ کنند و در 22 ماهگی کلمات را کنار هم بگذارند و جملات ساده بسازند. دانشمندان معتقدند کودکان مهارتهای حرکتی و زبانی را همزمان یاد می‌گیرند و رشد و پیشرفت آنها نیز به طور همزمان اتفاق می‌افتد.
برخی از والدین فقط روی یادگیری یک مهارت متمرکز می‌شوند و به سایر مهارت‌ها توجه نمی‌کنند؛ مثلاً روی مهارت راه رفتن تمرکز کرده و به مهارت حرف زدن توجهی ندارند..
عوامل تأثیر‌گذار در رشد مهارتهای کودک
1- طبیعت کودک
حتماً شما هم تا به حال کودکانی را دیده‌اید که بسیار بی‌پروا و پر دل و جرأت هستند. دوست دارند از هر دیواری بالا بروند و به همه اطراف خود سرک بکشند. این دسته از کودکان خیلی زود راه افتاده و احتمالاً زود هم به حرف می‌افتند. کودکان محتاط و هوشیار قبل از انجام کاری، می‌خواهند بدانند که آیا از عهده انجام آن برمی‌آیند یا نه؛ مثلاً با خود فکر می‌کنند اگر از این صندلی بالا بروم، چگونه از آن پایین بیایم؟
آنها قبل از برداشتن هر گام می‌خواهند ابتدا راجع آن مطمئن شوند. این کودکان را باید به امتحان کارهای جدید تشویق کرد با انجام کارها و چیزهای مورد علاقه‌‌اش آنها را تحریک کنید تا خودشان شروع به حرکت و حرف زدن
کنند.
2- قدرت‌های طبیعی
به خانواده خود فکر کنید، آیا در میان افراد خانواده‌تان کسی هست که دست‌خط بسیار خوبی داشته باشد، علاقه به خواندن داشته باشد و یا در سخنرانی کردن موفق و ماهر باشد؟ آیا در میان افراد خانواده ورزشکار حرفهای یا یک موزیسین موفق دارید؟
براساس پژوهش‌ها، کودکی که قبل از یک سالگی شروع به حرف زدن کند، استعداد بالفطره در نوشتن و سخنرانی کردن دارد.
کودکی که نسبت به سایر کودکان زودتر راه می‌افتد، به طور طبیعی میل رسیدن به موفقیت دارد. کودکانی که دیر به حرکت کردن و حرف زدن می‌افتند، با مشاهده مهارتهای سایر کودکان و دقت در آنها می‌توانند به موفقیت‌های بیشتری برسند.
دانشمندان در مورد علت تأخیر در صحبت کردن برخی از کودکان مطمئن نیستند.
براساس بعضی نظریه‌ها، تکلم به طور اولیه توسط بخشی از مغز کنترل می‌شود که مسؤول توانایی‌های تجزیه و تحلیلی و موسیقایی است؛ بنابراین کودکانی که دیر حرف می‌زنند، مهارتهای موسیقی و ریاضی آنان نیز به تعویق می‌افتد.
۳- سایر برادر و خواهرها
کودکانی که خواهر یا برادر بزرگ‌تر دارند، سریع‌تر به حرف زدن و راه رفتن می‌افتند؛ زیرا وجود خواهر و برادر بزرگ‌تر خود محرکی برای یادگیری سریع‌تر این مهارت‌هاست. گاهی اوقات وجود خواهر و برادر بزرگ‌تر به شکل دیگری روی کودک اثر می‌گذارد؛ مثلاً از برادر یا خواهر بزرگ‌ترش می‌خواهد بسیاری کارها را برایش انجام دهد.
به عنوان مثال، بهانه آب می‌گیرد و انتظار دارد که آنها به او آب بدهند و خودش تلاشی برای رسیدن به آن نمی‌کند و به این ترتیب تنبل‌تر می‌شود.
4- محیط و فرصت‌هایی که مهارت‌ها را می‌سازند
اگر کودک شما خواهر یا برادر بزرگ‌تری ندارد که کارها را برایش انجام دهد، باز هم ورود به این مرحله (راه‌رفتن و حرف زدن) بستگی به آن دارد که چقدر در به دست آوردن این مهارت‌ها تلاش کند. اگرچه برای حفظ سلامت کودک و اینکه دچار سندرم مرگ ناگهانی نوزادان نشود، باید او را به پشت بخوابانید، اما هنگام بیداری باید گاهی اوقات کودک را به شکم خواباند تا تلاش به نگه داشتن گردن و تقویت آن کند و کم‌کم بتواند سرش را بالا بکشد و چهار دست و پا راه برود.
همین‌طور کودکان صحبت کردن را از گوش دادن به حرفهای دیگران یاد می‌گیرند و تشویق می‌شوند که به حرف‌ها واکنش نشان داده و پاسخ دهند. مسلماً شما تلاش می‌کنید به آنها جملات ساده و مفید که به دردشان می‌خورد یاد بدهید.
مثلاً به او می‌گویید: «بیا دکمه کتُت را ببندم» یا: «یه کم دیگه موز می‌خوری؟» اما متخصصان زبان می‌گویند که کودکان فقط نیاز به یادگیری جملات ساده و پر کاربرد ندارند، برخی از کلمات و جملات کوتاه به طور اتفاقی به زبان می‌آیند و با گفتن آنها هدف خاصی دنبال نمی‌شود؛ اما تأثیر بیشتری روی کودکان دارند. مثلاً وقتی که از کودک خود سوال می‌کنید: «آیا امشب ماه را در آسمان می‌بینی؟ دیدی که چقدر نور داره؟» او علاقه بیشتری برای شرکت در بحث‌ها و مکالمات از خود نشان می‌دهد.
خواندن شعرها و ترانه‌های ساده با یکدیگر آنها را تشویق به افزایش رشد زبانی میکند. شما می‌توانید با شیوه دیگری هم توجه کودک را جلب کرده و بعد او را وارد بحث بکنید؛ مثلاً چند شی را نزدیک هم قرار دهید و بعد آنها را به هم بزنید به این ترتیب او به شما توجه کرده و تلاش میکند خود را سریع‌تر به آن وسایل برساند.
لزومی ندارد برای این کار مبلغی هزینه کنید و چیزی بخرید؛ می‌توانید از وسایل ابتدای خانه مثل جعبه خالی، ظروف پلاستیکی، قاشق های چوبی و قوطی چای و برخی چیزهای دیگر که ممکن است برای یک کودک نوپا جالب باشند، استفاده کنید.
۵-کودکانی که زودتر از معمول متولد می‌شوند
معمولاً کودکانی که زودتر از 9 ماهگی متولد می‌شوند، دیرتر از سایر کودکان راه رفتن را شروع می‌کنند، اما در دو سالگی جهشی داشته و خود را به سایر کودکان هم‌سن‌شان می‌رسانند. در واقع پدر و مادرها باید شروع این پیشرفت‌ها را در کودک خود سه ماه کمتر از سن او در نظر بگیرند؛ زیرا سه ماه زودتر از موعد مقرر متولد شده است؛ یعنی از یک کودک شش ماهه متولد شده در 9 ماهگی باید انتظاری را که از یک کودک 6 ماهه دارید، داشته باشید.
1- طبیعت کودک
حتماً شما هم تا به حال کودکانی را دیده‌اید که بسیار بی‌پروا و پر دل و جرأت هستند. دوست دارند از هر دیواری بالا بروند و به همه اطراف خود سرک بکشند. این دسته از کودکان خیلی زود راه افتاده و احتمالاً زود هم به حرف می‌افتند. کودکان محتاط و هوشیار قبل از انجام کاری، می‌خواهند بدانند که آیا از عهده انجام آن برمی‌آیند یا نه؛ مثلاً با خود فکر می‌کنند اگر از این صندلی بالا بروم، چگونه از آن پایین بیایم؟
آنها قبل از برداشتن هر گام می‌خواهند ابتدا راجع آن مطمئن شوند. این کودکان را باید به امتحان کارهای جدید تشویق کرد با انجام کارها و چیزهای مورد علاقه‌‌اش آنها را تحریک کنید تا خودشان شروع به حرکت و حرف زدن
کنند.
2- قدرت‌های طبیعی
به خانواده خود فکر کنید، آیا در میان افراد خانواده‌تان کسی هست که دست‌خط بسیار خوبی داشته باشد، علاقه به خواندن داشته باشد و یا در سخنرانی کردن موفق و ماهر باشد؟ آیا در میان افراد خانواده ورزشکار حرفهای یا یک موزیسین موفق دارید؟
براساس پژوهش‌ها، کودکی که قبل از یک سالگی شروع به حرف زدن کند، استعداد بالفطره در نوشتن و سخنرانی کردن دارد.
کودکی که نسبت به سایر کودکان زودتر راه می‌افتد، به طور طبیعی میل رسیدن به موفقیت دارد. کودکانی که دیر به حرکت کردن و حرف زدن می‌افتند، با مشاهده مهارتهای سایر کودکان و دقت در آنها می‌توانند به موفقیت‌های بیشتری برسند.
دانشمندان در مورد علت تأخیر در صحبت کردن برخی از کودکان مطمئن نیستند.
براساس بعضی نظریه‌ها، تکلم به طور اولیه توسط بخشی از مغز کنترل می‌شود که مسؤول توانایی‌های تجزیه و تحلیلی و موسیقایی است؛ بنابراین کودکانی که دیر حرف می‌زنند، مهارتهای موسیقی و ریاضی آنان نیز به تعویق می‌افتد.
۳- سایر برادر و خواهرها
کودکانی که خواهر یا برادر بزرگ‌تر دارند، سریع‌تر به حرف زدن و راه رفتن می‌افتند؛ زیرا وجود خواهر و برادر بزرگ‌تر خود محرکی برای یادگیری سریع‌تر این مهارت‌هاست. گاهی اوقات وجود خواهر و برادر بزرگ‌تر به شکل دیگری روی کودک اثر می‌گذارد؛ مثلاً از برادر یا خواهر بزرگ‌ترش می‌خواهد بسیاری کارها را برایش انجام دهد.
به عنوان مثال، بهانه آب می‌گیرد و انتظار دارد که آنها به او آب بدهند و خودش تلاشی برای رسیدن به آن نمی‌کند و به این ترتیب تنبل‌تر می‌شود.
4- محیط و فرصت‌هایی که مهارت‌ها را می‌سازند
اگر کودک شما خواهر یا برادر بزرگ‌تری ندارد که کارها را برایش انجام دهد، باز هم ورود به این مرحله (راه‌رفتن و حرف زدن) بستگی به آن دارد که چقدر در به دست آوردن این مهارت‌ها تلاش کند. اگرچه برای حفظ سلامت کودک و اینکه دچار سندرم مرگ ناگهانی نوزادان نشود، باید او را به پشت بخوابانید، اما هنگام بیداری باید گاهی اوقات کودک را به شکم خواباند تا تلاش به نگه داشتن گردن و تقویت آن کند و کم‌کم بتواند سرش را بالا بکشد و چهار دست و پا راه برود.
همین‌طور کودکان صحبت کردن را از گوش دادن به حرفهای دیگران یاد می‌گیرند و تشویق می‌شوند که به حرف‌ها واکنش نشان داده و پاسخ دهند. مسلماً شما تلاش می‌کنید به آنها جملات ساده و مفید که به دردشان می‌خورد یاد بدهید.
مثلاً به او می‌گویید: «بیا دکمه کتُت را ببندم» یا: «یه کم دیگه موز می‌خوری؟» اما متخصصان زبان می‌گویند که کودکان فقط نیاز به یادگیری جملات ساده و پر کاربرد ندارند، برخی از کلمات و جملات کوتاه به طور اتفاقی به زبان می‌آیند و با گفتن آنها هدف خاصی دنبال نمی‌شود؛ اما تأثیر بیشتری روی کودکان دارند. مثلاً وقتی که از کودک خود سوال می‌کنید: «آیا امشب ماه را در آسمان می‌بینی؟ دیدی که چقدر نور داره؟» او علاقه بیشتری برای شرکت در بحث‌ها و مکالمات از خود نشان می‌دهد.
خواندن شعرها و ترانه‌های ساده با یکدیگر آنها را تشویق به افزایش رشد زبانی میکند. شما می‌توانید با شیوه دیگری هم توجه کودک را جلب کرده و بعد او را وارد بحث بکنید؛ مثلاً چند شی را نزدیک هم قرار دهید و بعد آنها را به هم بزنید به این ترتیب او به شما توجه کرده و تلاش میکند خود را سریع‌تر به آن وسایل برساند.
لزومی ندارد برای این کار مبلغی هزینه کنید و چیزی بخرید؛ می‌توانید از وسایل ابتدای خانه مثل جعبه خالی، ظروف پلاستیکی، قاشق های چوبی و قوطی چای و برخی چیزهای دیگر که ممکن است برای یک کودک نوپا جالب باشند، استفاده کنید.
۵-کودکانی که زودتر از معمول متولد می‌شوند
معمولاً کودکانی که زودتر از 9 ماهگی متولد می‌شوند، دیرتر از سایر کودکان راه رفتن را شروع می‌کنند، اما در دو سالگی جهشی داشته و خود را به سایر کودکان هم‌سن‌شان می‌رسانند. در واقع پدر و مادرها باید شروع این پیشرفت‌ها را در کودک خود سه ماه کمتر از سن او در نظر بگیرند؛ زیرا سه ماه زودتر از موعد مقرر متولد شده است؛ یعنی از یک کودک شش ماهه متولد شده در 9 ماهگی باید انتظاری را که از یک کودک 6 ماهه دارید، داشته باشید.
منبع:
زندگی آنلاین
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼