ساخت رحم مصنوعی، نوزاد را نارس می کند؟

اگر چه تصور کردن دنیایی که این رحم های مصنوعی خطرات ناشی از بارداری و زایمان را کاهش می دهند لذت بخش به نظر می رسد اما مسئله ی جنجالی این است که بسیاری این کار را غیراخلاقی می دانند. آلن فلیک، یک جراح نوزاد در بیمارستان کودکان فیلادلفیا و یکی از افراد حاضر در این تیم تحقیقاتی می گوید:" این موضوع کاملاً شبیه داستان های علمی تخیلی است که فکر کنید می توانید یک جنین را در مراحل اولیه رشد از شکم مادر خارج کرده و آن را در دستگاه ما قرار دهید بدون این که مادر را بخشی ضروری از این پروسه بدانید". در واقع هدف از توسعه ی رحم خارجی که این گروه نام «کیسه زیستی» (Biobag) را بر آن نهاده اند این است که برای نوزادانی که ماه ها زودتر از تاریخ طبیعی به دنیا آمده اند یک محیط طبیعی شبه رحم را فراهم کرد که بتوانند مراحل دیگر رشد خود را در آن ها طی کنند.

اگر چه شاید این کیسه زیستی از لحاظ ظاهری شباهتی به رحم واقعی نداشته باشد اما تمامی بخش های ضروری و حیاتی یک رحم را دارد. این رحم مصنوعی در واقع کیسه ای شفاف است که نوزاد گوسفند در داخل آن قرار گرفته و آن را از تماس با دنیای بیرون دور نگه می دارد- درست همان کاری که یک رحم واقعی خواهد کرد- و همچنین شامل یک مایع الکترولیت است که مانند مایع آمنیوتیک داخل رحم عمل کرده و نوزاد در داخل آن باقی می ماند. علاوه بر این دریچه های روی این کیسه تعبیه شده که خون را در بدن نوزاد به جریان درآورده و دی اکسید کربن را با اکسیژن تعویض می نماید. دکتر فلیک و همکارانش نتایج مطالعه ی خود را در مجله ی «Nature Communications» منتشر کرده اند. وی امید دارد که کیسه زیستی بتواند روش های حفاظتی بهتری برای نوزادانی که بسیار زودتر از وقت زایمان طبیعی به دنیا آمده اند فراهم نماید.

تولد زودرس یکی از دلایل اصلی مرگ و میر در میان نوزادان است و سالانه میلیون ها نوزاد به صورت زودرس و پیش از تکمیل شدن ۳۷ هفته بارداری به دنیا می آیند. درصد بالایی از این نوزدان حتی پیش از هفته ی ۲۸اُم بارداری به دنیا می آیند که امکان زنده ماندن آن ها به شدت پایین خواهد بود. این نوزادان به نگهداری های خاص و شدید نیاز داشته و رشد در خارج از رحم مادر تهدیداتی را برای سلامتی آن ها به وجود می آورد. در واقع نوزادان نارسی که از زایمان زودرس جان سالم به در می برند به تنفس مصنوعی، داروهای مختلف و روش های تزریقی برای رساندن مواد غذایی و مایعات نیاز خواهند داشت. چنین نوزادانی (۲۰ تا ۵۰ درصد) حتی اگر این دوره را نیز به سلامت بگذرانند نیز بعدها از مشکلات مربوط به سلامتی رنج خواهند برد که از رشد خارج از رحم مادر ناشی شده اند.

بنابراین تصمیم والدین برای زنده نگه داشتن نوزادانی که به شدت نارس و رشد نیافته هستند می تواند به عواقب ناگواری منتهی شود که بسیاری از والدین را از تصمیم خود پیشمان خواهد کرد. به همین دلیل محققان سال ها تلاش کرده اند یک رحم مصنوعی بسازند که بتواند محیط طبیعی مشابهی مانند آن چه در رحم مادر وجود دارد را فراهم کند تا نوزاد بتواند بدون مشکل خاصی ادامه ی مراحل رشد خود را در آن ادامه دهد. یکی از مشکلات اصلی بر سر راه این اختراع، بازسازی سیستم گردش خونی بود که مادر را به جنین متصل می کند که توسط آن خون مادر به بدن نوزاد منتقل شده و در بدن او نیز گردش پیدا می کرد و بدین ترتیب دی اکسید کربن از بدن جنین خارج شده و اکسیژن به آن تزریق می شد.

در واقع این خون باید با یک فشار ثابت و خاص جریان داشته باشد و استفاده از یک پمپ خارجی مشکلاتی داشت که می توانست به قلب جنین صدمه وارد نماید. برای حل این مشکل، دکتر فلیک و همکارانش یک سیستم گردش خون بدون استفاده از پمپ فشار را ساختند. در واقع آن ها رگ های خونی ناف جنین را به یک سیستم جدید تولید اکسیژن متصل کردند و خون از طریق این سیستم بدون فشار زیاد به درون بدن جنین فرستاده می شد. این جریان آن قدر آرام بود که تپش قلب ضعیف جنین برای به جریان درآوردن خون کافی بوده و دیگر نیازی به استفاده از پمپ فشاری وجو نداشت.

مشکل بعدی تلاش برای دور نگه داشتن جنین از عفونت ها و عوامل بیماری زا بود که همواره یکی از معضلات استفاده از دستگاه های مراقبت از نوزادان زودرس به شمار می رفت. این جا بود که کیسه ی پلاستیکی و مایع آمنیوتی به کمک محققان آمدند. در واقع دراین رحم مصنوعی، مایعات به همان شکلی که در رحم واقعی وجود دارد جریان پیدا می کنند و علاوه بر خارج کردن فضولات و مراقبت از نوزاد در برابر عوامل بیماری زای محیطی، باعث می شوند که ریه های در حال رشد نوزاد همواره پر از مایع باقی بمانند. فلیک و همکارانش کار را با نگهداری ۸ جنین گوسفند که ۱۰۵ تا ۱۲۰ روز از تشکیل آن ها می گذشت آغاز کرده و به مدت ۴ هفته در داخل این کیسه های مخصوص از این جنین ها مراقبت کردند.

در واقع این مدت پس از بارداری هفته ی ۲۲ تا ۲۴ بارداری در انسان است و بعد از این که ۴ هفته به پایان رسید این جنین ها به دستگاه های معمولی مراقبت از نوزدان منتقل شدند. وضعیت جسمانی این نوزادان نسبت به نوزادانی که در همین سنین به روش سزارین از شکم مادرانشان خارج شده و در دستگاه های مراقبت از نوزادان زودرس قرار گرفته بودند تفاوت چندانی نداشت. در ادامه این جنین ها از دستگاه خارج شده و به جز یکی که به راحتی نفس می کشید بقیه برای مطالعه ی بیشتر بر روی اندامشان بدون درد کشته شدند. در مغز و ریه های این نوزادان که بیشترین آسیب را در صورت تولد زودرس می بینند هیچ آسیبی دیده نشد و رشد آن ها همانند جنین هایی که در درون رحم مادر قرار داشتند صورت گرفته بود.

بدین ترتیب دکتر فلیک و همکارانش تایید کرده اند که استفاده از چنین تکنولوژی برای نوزادان نارس در انسان به بررسی ها و تحقیقات بیشتر در مورد امنیت این دستگاه نیاز خواهد داشت. از قبل این دستگاه مصنوعی برای جنین گوسفندانی که از لحاظ اندازه شبیه جنین انسان هستند مورد استفاده قرار گرفته و محققان در حال مطالعه بر روی نوزادان گوسفندانی هستند که از این دستگاه خارج شده اند تا عوارض جانبی این روش را در درازمدت مورد ارزیابی قرار دهند.

البته تاکنون این نوزادان کاملاً سالم و بدون مشکلی خاص بوده اند و به نظر می رسد که در چند سال آینده بتوان از این روش برای نوزادان نارس انسان استفاده کرد. دکتر فلیک در این باره می گوید:" به نظر من واقع بینانه است اگر فکر کنیم در سه سال آینده اولین آزمایش را بر روی انسان انجام دهیم". بدون شک این پیشرفت فوق العاده کمک زیادی به نوزادان نارس و والدین آن ها خواهد کرد.